Budynek Śląskiego Związku Bankowego przy ulicy Wita Stwosza 33-35 we Wrocławiu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Budynek Śląskiego Związku Bankowego
"Schlesischer Bankverein"
Symbol zabytku nr rej. A/6056 z 23.08.2017[1]
Ilustracja
Budynek Bank PKO BP we Wrocławiu
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

ul. Wita Stwosza 33-35

Typ budynku

bank

Styl architektoniczny

secesja

Kondygnacje

trzy

Ważniejsze przebudowy

1899, 1906, 1933

Kolejni właściciele

Śląski Związek Bankowy (Schlesischer Bankverein) (1898-1929), Deutsche Bank (1929-1945), Banku PKO BP (1945-2017)

Obecny właściciel

Dolnośląskie Inwestycje S.A. (od 2017 roku)

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Budynek Śląskiego Związku Bankowego”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Budynek Śląskiego Związku Bankowego”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Budynek Śląskiego Związku Bankowego”
Ziemia51°06′35,2″N 17°02′13,2″E/51,109778 17,037000
Multimedia w Wikimedia Commons

Budynek Śląskiego Związku Bankowego, późniejsza siedziba Deutsche Bank (1929-1945) a po 1945 Banku PKO BP – zabytkowy budynek znajdujący się na rogu ulic Wita Stwosza i Krowiej we Wrocławiu.

Dom Pod Złotą Muszlą[edytuj | edytuj kod]

Budynek banku z ok. 1900 roku jeszcze przed rozbudową Po lewej widoczny Pałac Kospothów
Kompozycja alegoryczna na szczycie narożnego ryzalitu

Pierwotnie na działkach 33 i 34 znajdowały się dwie XVII i XVIII wieczne kamienice. Kamienica nr 33 od 1810 roku znana była pod nazwą Domu Pod Złotą Muszlą (j. niem. "Goldene Muschel")[2]. W 1815 roku urodził się w niej niemiecki malarz i grafik Adolf Menzel[3]. W latach 1819-1822 była przebudowywana z inicjatywy właściciela, kupca A. G (C) Kobesa[4], według projektu przypisywanego Carlowi Langhansowi lub jego szkole [3].

Historia budynku[edytuj | edytuj kod]

W 1898 roku Śląski Związek Bankowy (Schlesischer Bankverein), mający od 1858 roku swoją siedzibę w sąsiednim Pałacu Kospothów (ul. Wita Stwosza 35), wykupił obie działki i wzniósł, według projektu Wilhelma Martensa, swoją nową siedzibę[5]. Prace budowlane prowadził Louis Ehrlich z Wrocławia[6]. W 1899 roku zakończono pierwsze prace; wybudowano trzykondygnacyjny budynek narożny u zbiegu ul. Stwosza i Krowiej, z użytkowym poddaszem i płaskim dachem. Elewacja południowa liczyła sobie wówczas trzy osie a wschodnia od strony ul. Krowiej: dwie. W 1906 roku, po wykupie działki nr 35 i wyburzeniu pałacu Kospothów, przedłużono skrzydło południowe o kolejne pięć osi zachowując jednocześnie formy elewacji zaprojektowane przez Martensa. Autorem tych zmian był architekt E. Härtel, choć jak twierdzi Jan Harasimowicz rzeczywistym wykonawcą mógł być berliński architekt Jänisch[7]. Fragmenty dekoracyjne dawnego pałacu Kospothów wmontowano w elewację od strony dziedzińca[8].
W tym samym okresie rozbudowano skrzydła zachodnie i północne. W kolejnych latach budynek przechodził różne przebudowy i modernizacje. W latach 1920-1922 roku wykupiono kolejną działkę na ul. Krowiej 3 i powiększono skrzydło zachodnie według projektu spółki architektonicznej Gaze&Böttcher[5]. Jej wyższe piętra były nieco cofnięte w stosunku do parteru co pozwoliło na zamontowanie świetlików dachowych oświetlające sale operacyjne. Elewacja z tej strony miała uproszczoną formę i zakończona była płaskim dachem dwuspadowym z prostymi oknami w poddaszu. Elewacja od strony dziedzińca była wyłożona licowaną biało-kremową cegłą maszynową[8].

Ostatecznie powstał czteroskrzydłowy budynek wykonany głównie w konstrukcji szkieletowej. W południowym skrzydle umieszczono główną klatkę schodową a na parterze tego skrzydła oraz w skrzydle wschodnim sale operacyjne i kasowe. W innych częściach budynku znajdowały się pomieszczenia biurowe, w górnych kondygnacjach mieszkalne a w podziemiach sejfy. Skrzydło południowe zakończone było wysoką attyką a fasada licowana piaskowcem ozdobiona była bogatymi detalami architektonicznymi wzorowanymi na renesansowych i barokowych formach. Zaokrąglony narożny ryzalit stanowił główny akcent formalny banku. Na wysokości fryzu belkowania wieńczącego parter umieszczony został napis "Schlesische Bankverein" a w ściance podparapetowej okna środkowego w bogatej oprawie rok wzniesienia banku "1899"[6]. Część szczytowa została ozdobiona alegorycznymi kompozycjami związanymi z przemysłem i transportem[a][5] a między nimi umieszczono tarczę herbową z ozdobionym monogramem pierwszych liter nazwy banku S, B. V. Nad tarczą umieszczono rzeźbę głowy kobiety w promienistej koronie[8].

U dołu tego ryzalitu umieszczono reprezentacyjne wejście główne. Na parterze znajdowały się duże okna, wyposażone w kute kraty. Okna podzielono lizenami, które stanowiły podporę dla belkowania oddzielającego parter od pierwsze kondygnacji. Powyżej ustawiono pilastry wielkiego porządku, na końcu których umieszczono wydatny gzyms wieńczący, przechodzący w balustradę w formie attyki z owalnymi oknami będącymi jednocześnie źródłem światła dla poddasza. W narożnikach ustawiono kamienne obeliski[6].

Secesyjna architektura budynku z elementami renesansowymi i barokowymi wpisywała się w nurt tzw. pałaców bankowych[6].

Po 1945[edytuj | edytuj kod]

Działania wojenne w 1945 roku nie uszkodziły głównej części budynku. W latach 60. XX wieku budynek wyremontowano zachowując wcześniejsze formy architektoniczne[5]. W dawnym banku swoją siedzibę do 2018 roku miał Bank PKO BP[9][10].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według Krystyny Kirschke widoczna w kompozycji kotwica miała symbolizować trwałość i nadzieję a narzędzia pracy - robotnika i rzemieślnika [8]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 231.
  3. ↑ a b Łukaszewicz 2008 ↓, s. 202.
  4. ↑ Brzezowski 1995 ↓, s. 135.
  5. ↑ a b c d Eysymontt 2011 ↓, s. 344.
  6. ↑ a b c d Kirschke 2005 ↓, s. 86.
  7. ↑ Harasimowicz 1998 ↓, s. 231.
  8. ↑ a b c d Kirschke 2005 ↓, s. 87.
  9. ↑ Gazeta wrocławska "PKO BP sprzedał budynek przy Wita Stwosza. Zabytek czeka rewolucja"
  10. ↑ "PKO sprzedało prestiżową siedzibę w centrum. Kupił ją twórca mikroapartamentów" w: wyborcza.pl

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
  • Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.
  • Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
  • Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998. ISBN 83-7023-679-0.
  • red. Piotr Łukaszewicz: Ikonografia Wrocławia. Wrocław: Muzeum Narodowe, 2008.
  • Wojciech Brzezowski: Ulica św. Wojciecha i jej architektura: Architektura Wrocławia, t. 2 Urbanistyka,. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 1995.

[[Kategoria:Dzieła Carla Ferdinanda Langhansa]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Budynek_Śląskiego_Związku_Bankowego_przy_ulicy_Wita_Stwosza_33-35_we_Wrocławiu&oldid=72080796”