Bumerang
Bumerang – rodzaj ręcznie miotanego pocisku, stosowanego do polowań lub do walki. Obecnie służy także rywalizacji i rozrywce sportowej. Jego zasięg nie przekracza zwykle 150 m[1] i jest zależny od typu i ciężaru bumerangu oraz siły i techniki rzucającego[2]. Używana przez Aborygenów nazwa brzmi boo-mar-rang, czyli kij, który wraca. Powszechnie uważa się, że bumerangi zawsze wracają do rzucającego, w rzeczywistości dotyczy to tylko niektórych odmian tego narzędzia. Użycie bumerangów jest powszechnie kojarzone z australijskimi Aborygenami, ale tego typu broń była znana i używana także w innych kulturach, między innymi w Europie (np. u dawnych Germanów), Starożytnym Egipcie, pd.-wsch. Azji oraz Ameryce Śr. i Pn.[2]. Aborygeni jako jedyni używali specjalnych lekkich bumerangów powracających do rzucającego[2].
Tradycyjne bumerangi robione były zazwyczaj z drewna i miały kształt zbliżony nieco do owocu banana – stopień zakrzywienia wahał się zwykle od nieznacznego zagięcia aż do kąta prostego[2]. Obecnie bumerangi wytwarzane są z różnorodnych materiałów, używane są do zabawy, sportu, rekreacji i mają bardzo różne kształty (np. trzy- czy czteroramienne krzyże).
Najstarszy zachowany bumerang na świecie odkryto w 1985 w Polsce, w Jaskini Obłazowej. Jest on 71-centymetrowy, wykonany z ciosu mamuta i waży ok. 800 gramów[3], a jego wiek szacuje się na około 23-30[3] tys. lat. Ludzie, którzy go wykonali, byli związani z kulturami z morawskiego Pavlova[4][3], gdzie także odnaleziono bumerangi, jednak wykonane z drewna[3]. Także najstarszy zachowany bumerang z Australii wykonano z drewna, a jego wiek określa się na 10 tysięcy lat.
Jako pierwszy narzędzie to opisał w 1770 Joseph Banks, uczestnik wyprawy Jamesa Cooka.
Dane techniczne[edytuj | edytuj kod]
- materiał: ciosy mamuta, drewno (czarna akacja, sandałowiec, drzewo mangrowe, kazuaryna)
- współczesne tworzywa (np. włókna węglowe)
- rozpiętość ramion: zwykle do 75 cm (wyjątkowo do 2 m)[2]
- masa od 70 do 700[2] (800 gramów waży najstarszy znany bumerang z Jaskini Obłazowej)[3]
Sposób rzucania[edytuj | edytuj kod]
Bumerang rzuca się trzymając go pionowo, lub ewentualnie lekko przechylony w prawo (wbrew powszechnej opinii, że bumerangiem rzuca się poziomo). Celuje się na wprost, na przykład w jakiś obiekt. Bumerang rzucony prosto zaczyna lecieć po krzywej, która, jeżeli jest rzucony umiejętnie, zamyka się w okrąg. Bumerang dla osób praworęcznych rzuca się w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, dla leworęcznych – zgodnie.
Mechanika lotu[edytuj | edytuj kod]
Ramiona bumerangu są tak wyprofilowane (profil lotniczy), by jego ruch wirowy wywoływał siłę nośną prostopadłą do płaszczyzny obrotów. Bumerang porusza się również ruchem postępowym, zatem ramię będące chwilowo w górze ma większą prędkość względem powietrza niż ramię dolne. Ponieważ wielkość siły nośnej rośnie z prędkością, to ciąg wytworzony przez górną i dolną część bumerangu nie są jednakowe. Nierównowaga ta skutkuje momentem siły, który wywołuje precesję żyroskopową wirującego bumerangu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rekord świata w rzucie na odległość wynosi 238 m i należy do Manuela Schütza.
- ↑ a b c d e f Wielka Encyklopedia Powszechna PWN. T. 2: Bli-Deo. Warszawa: PWN, 1963.
- ↑ a b c d e Bartłomiej Kuraś: Jaskinia Obłazowa. To tutaj odnaleziono najstarszy bumerang na świecie. Wyborcza.pl. [dostęp 2020-09-11]. (pol.).
- ↑ Paweł Valde-Nowak, Adam Nadachowski, Mieczysław Wolsan. Upper Palaeolithic boomerang made of a mammoth tusk in south Poland. „Nature”. 329, s. 436–438, 1987. DOI: 10.1038/329436a0. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9.