Bydło (rodzaj)
Bos[1] | |||||
Linnaeus, 1758[2] | |||||
![]() Przedstawiciel rodzaju – samiec bantenga azjatyckiego (B. javanicus) | |||||
Systematyka | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Infragromada | |||||
Rząd | |||||
Podrząd | |||||
Infrarząd | |||||
Rodzina | |||||
Podrodzina | |||||
Plemię | |||||
Rodzaj |
bydło | ||||
Typ nomenklatoryczny | |||||
Bos taurus Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
Gatunki | |||||
|
Bydło[18], bizon[18] (Bos) – rodzaj ssaka z podrodziny bawołów (Bovinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Ameryce Północnej[19][20][21].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 190–380 cm, długość ogona 30–110 cm, wysokość w kłębie 137–220 cm; długość rogów 18–90 cm; masa ciała 300–1000 kg; samce są większe i cięższe od samic (dotyczy gatunków występujących na wolności)[20]. Gatunki z tego rodzaju to duże, ciężkie zwierzęta o długim ogonie zakończonym pękiem włosów. Pochodzą z południowej Azji. Mają duże znaczenie w gospodarce człowieka.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Bos: łac. bos, bovis „wół”[22].
- Taurus: łac. taurus „byk”, od gr. ταυρος tauros „byk”[23]. Gatunek typowy: Bos taurus Linnaeus, 1758.
- Urus: łac. urus „tur, żubr”, od gr. ουρος ouros „tur”[24]. Gatunek typowy: Urus scoticus C.H. Smith, 1827.
- Bison: łac. bison, bisontis „bizon, żubr”[25]. Gatunek typowy: Bos bison Linnaeus, 1758.
- Bibos: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Bison C.H. Smith, 1827 oraz Bos Linnaeus, 1758[26]. Gatunek typowy: Bibos subhemachalus Hodgson, 1837 (= Bos gaurus C.H. Smith, 1827).
- Bisonus: łac. bison, bisontis „bizon, żubr”[25]. Gatunek typowy: Bisonus poephagus Hodgson, 1841 (= Bos grunniens Linnaeus, 1766).
- Poephagus: gr. ποηφαγος poēphagos „trawożerny”, od ποα poa, ποας poas „trawa”; -φαγος -phagos „jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”[27]. Gatunek typowy: Bos grunniens Linnaeus, 1766.
- Bonasus: gr. βονασος bonasos „dziki byk, bizon”[28]. Gatunek typowy: Bos bison Linnaeus, 1758.
- Gaveus: bengalska nazwa gavi lub gaoi dla gajala używana w Ćottogram i Asam[29]. Gatunek typowy: Bos frontalis Lambert, 1804.
- Bubalibos: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Bubalis Frisch, 1775 i Bos Linnaeus, 1758[12]. Gatunek typowy: Bubalibos annamiticus Heude, 1901 (= Bos gaurus C.H. Smith, 1827).
- Gauribos: zbitka wyrazowa nazwy gatunkowej Bos gaurus C.H. Smith, 1827 oraz nazwy rodzajowej Bos Linnaeus, 1758[13]. Gatunek typowy: nie podany.
- Microbos: gr. μικρος mikros „mały”; rodzaj Bos Linnaeus, 1758[14]. Gatunek typowy: nie podany.
- Uribos: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Urus C.H. Smith, 1827 oraz Bos Linnaeus, 1758[15]. Gatunek typowy: Uribos platyceros Heude, 1901 (= Bos gaurus C.H. Smith, 1827).
- Novibos: łac. novus „nowy”[30]; rodzaj Bos Linnaeus, 1758. Gatunek typowy: Bos sauveli Urbain, 1937.
- Pseudonovibos: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Novibos Coolidge, 1940; nomen dubium.
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą następujące gatunki[19][18]:
- Bos gaurus C.H. Smith, 1827 – gaur indyjski
- Bos frontalis Lambert, 1804 – gajal udomowiony – gatunek udomowiony
- Bos javanicus d’Alton, 1823 – banteng azjatycki
- Bos domesticus (Gans, 1915) – gatunek udomowiony
- Bos sauveli Urbain, 1937 – kuprej azjatycki
- Bos primigenius Bojanus, 1827 – tur leśny – gatunek wymarły
- Bos taurus Linnaeus, 1758 – tur europejski – gatunek udomowiony
- Bos indicus Linnaeus, 1758 – zebu indyjskie – gatunek udomowiony
- Bos bonasus Linnaeus, 1758 – żubr europejski
- Bos caucasicus Satunin, 1904 – żubr kaukaski – gatunek wymarły
- Bos bison Linnaeus, 1758 – bizon amerykański
- Bos mutus (Przewalski, 1883) – jak dziki
- Bos grunniens Linnaeus, 1766 – jak zwyczajny – gatunek udomowiony
Niektóre systemy klasyfikują zebu indyjskie (Bos indicus), bydło domowe (Bos taurus) i tura leśnego (Bos primigenius), za podgatunki nadrzędnego gatunku Bos taurus, jako Bos taurus indicus, Bos taurus taurus i Bos taurus primigenius[21].
Jak zwyczajny (Bos grunniens) bywa określany jako jeden gatunek z dwoma podgatunkami - jak udomowiony (Bos grunniens grunniens) i jak dziki (Bos grunniens mutus)[18].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bos, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 71. (łac.)
- ↑ G.C.Ch. Storr: Prodromus Methodi Mammalium. Tubynga: Litteris Reissianis, 1780, s. 41. (łac.)
- ↑ C.H. Smith: The class Mammalia. Supplement to the order Ruminantia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 4. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 417. (ang.)
- ↑ C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 373. (ang.)
- ↑ W. Swainson: On the Natural History and Classification of Quadrupeds. London: Longman, Rees, Orme, Brown, Green, & Longman, and John Taylor, 1835, s. 279, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.)
- ↑ B.H. Hodgson. Description of the Gauri Gau of the Nipal forest. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 6 (1), s. 499, 1837 (ang.).
- ↑ B.H. Hodgson. Classified catalogue of mammals of Nepal, corrected to end of 1841, first presented 1832. „Calcutta journal of natural history”. 2, s. 217, 1841 (ang.).
- ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 153. (ang.)
- ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 515. (niem.)
- ↑ B.H. Hodgson. On various genera of ruminants. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 16 (2), s. 705, 1847 (ang.).
- ↑ a b Heude 1901 ↓, s. 6.
- ↑ a b Heude 1901 ↓, s. 3.
- ↑ a b Heude 1901 ↓, s. 7.
- ↑ a b Heude 1901 ↓, s. 5.
- ↑ H.J. Coolidge. The Indo-Chinese forest ox or kouprey. „Memoirs of the Museum of Comparative Zoölogy at Harvard College”. 54 (6), s. 425, 1940 (ang.).
- ↑ W.P. Peter & A. Feiler. Eine neue bovidenart aus Vietman und Cambodia (Mammalia: Ruminantia). „Zoologische Abhandlungen, Staatlichen Museum für Tierkunde Dresden”. 48 (2), s. 169, 1994 (niem.).
- ↑ a b c d Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 180. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 322–324. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.)
- ↑ a b C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 573–580. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.)
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Bos (ang.). W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10].
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 140.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 665.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 703.
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 137.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 136.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 554.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 138.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 291.
- ↑ Etymologia za: J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology (ang.). W: Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-04-16].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- P.R. Heude: Essai sur les bovide’s sauvages de l’Indo-Chine Francaise. W: P.R. Heude: Mémoires concernant l’histoire naturelle de l’Empire chinois. T. 5. Chang-hai: Impr. de la Mission catholique, 1901, s. 2–11. (fr.)
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904 (ang.).
- H. Komosińska & E. Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.