Bydło (rodzaj)

	Bydło
	Bydło
	Bos
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – samiec bantenga azjatyckiego (B. javanicus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	bawoły
Plemię	Bovini
Rodzaj	bydło
	Typ nomenklatoryczny
	Bos taurus Linnaeus, 1758
	Synonimy
	Taurus Storr, 1780; Urus C.H. Smith, 1827; Bison C.H. Smith, 1827; Urus Swainson, 1835; Bibos Hodgson, 1837 ; Bisonus Hodgson, 1841; Poephagus J.E. Gray, 1843; Bonasus Wagner, 1844; Gaveus Hodgson, 1847; Bubalibos Heude, 1901; Gauribos Heude, 1901; Microbos Heude, 1901; Uribos Heude, 1901; Novibos Coolidge, 1940; Pseudonovibos Peter & Feiler, 1994;
	Gatunki
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł dotyczy zwierzęcia. Zobacz też: Biuro Odbudowy Stolicy.

Bydło^[18], bizon^[18] (Bos) – rodzaj ssaka z podrodziny bawołów (Bovinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Ameryce Północnej^[19]^[20]^[21].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 190–380 cm, długość ogona 30–110 cm, wysokość w kłębie 137–220 cm; długość rogów 18–90 cm; masa ciała 300–1000 kg; samce są większe i cięższe od samic (dotyczy gatunków występujących na wolności)^[20]. Gatunki z tego rodzaju to duże, ciężkie zwierzęta o długim ogonie zakończonym pękiem włosów. Pochodzą z południowej Azji. Mają duże znaczenie w gospodarce człowieka.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Bos: łac. bos, bovis „wół”^[22].
Taurus: łac. taurus „byk”, od gr. ταυρος tauros „byk”^[23]. Gatunek typowy: Bos taurus Linnaeus, 1758.
Urus: łac. urus „tur, żubr”, od gr. ουρος ouros „tur”^[24]. Gatunek typowy: Urus scoticus C.H. Smith, 1827.
Bison: łac. bison, bisontis „bizon, żubr”^[25]. Gatunek typowy: Bos bison Linnaeus, 1758.
Bibos: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Bison C.H. Smith, 1827 oraz Bos Linnaeus, 1758^[26]. Gatunek typowy: Bibos subhemachalus Hodgson, 1837 (= Bos gaurus C.H. Smith, 1827).
Bisonus: łac. bison, bisontis „bizon, żubr”^[25]. Gatunek typowy: Bisonus poephagus Hodgson, 1841 (= Bos grunniens Linnaeus, 1766).
Poephagus: gr. ποηφαγος poēphagos „trawożerny”, od ποα poa, ποας poas „trawa”; -φαγος -phagos „jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”^[27]. Gatunek typowy: Bos grunniens Linnaeus, 1766.
Bonasus: gr. βονασος bonasos „dziki byk, bizon”^[28]. Gatunek typowy: Bos bison Linnaeus, 1758.
Gaveus: bengalska nazwa gavi lub gaoi dla gajala używana w Ćottogram i Asam^[29]. Gatunek typowy: Bos frontalis Lambert, 1804.
Bubalibos: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Bubalis Frisch, 1775 i Bos Linnaeus, 1758^[12]. Gatunek typowy: Bubalibos annamiticus Heude, 1901 (= Bos gaurus C.H. Smith, 1827).
Gauribos: zbitka wyrazowa nazwy gatunkowej Bos gaurus C.H. Smith, 1827 oraz nazwy rodzajowej Bos Linnaeus, 1758^[13]. Gatunek typowy: nie podany.
Microbos: gr. μικρος mikros „mały”; rodzaj Bos Linnaeus, 1758^[14]. Gatunek typowy: nie podany.
Uribos: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Urus C.H. Smith, 1827 oraz Bos Linnaeus, 1758^[15]. Gatunek typowy: Uribos platyceros Heude, 1901 (= Bos gaurus C.H. Smith, 1827).
Novibos: łac. novus „nowy”^[30]; rodzaj Bos Linnaeus, 1758. Gatunek typowy: Bos sauveli Urbain, 1937.
Pseudonovibos: gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Novibos Coolidge, 1940; nomen dubium.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[19]^[18]:

Bos gaurus C.H. Smith, 1827 – gaur indyjski
Bos frontalis Lambert, 1804 – gajal udomowiony – gatunek udomowiony
Bos javanicus d’Alton, 1823 – banteng azjatycki
Bos domesticus (Gans, 1915) – gatunek udomowiony
Bos sauveli Urbain, 1937 – kuprej azjatycki
Bos primigenius Bojanus, 1827 – tur leśny – gatunek wymarły
Bos taurus Linnaeus, 1758 – tur europejski – gatunek udomowiony
Bos indicus Linnaeus, 1758 – zebu indyjskie – gatunek udomowiony
Bos bonasus Linnaeus, 1758 – żubr europejski
Bos caucasicus Satunin, 1904 – żubr kaukaski – gatunek wymarły
Bos bison Linnaeus, 1758 – bizon amerykański
Bos mutus (Przewalski, 1883) – jak dziki
Bos grunniens Linnaeus, 1766 – jak zwyczajny – gatunek udomowiony

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Bos, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 71. (łac.)
↑ G.C.Ch. Storr: Prodromus Methodi Mammalium. Tubynga: Litteris Reissianis, 1780, s. 41. (łac.)
↑ C.H. Smith: The class Mammalia. Supplement to the order Ruminantia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 4. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 417. (ang.)
↑ C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 373. (ang.)
↑ W. Swainson: On the Natural History and Classification of Quadrupeds. London: Longman, Rees, Orme, Brown, Green, & Longman, and John Taylor, 1835, s. 279, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.)
↑ B.H. Hodgson. Description of the Gauri Gau of the Nipal forest. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 6 (1), s. 499, 1837 (ang.).
↑ B.H. Hodgson. Classified catalogue of mammals of Nepal, corrected to end of 1841, first presented 1832. „Calcutta journal of natural history”. 2, s. 217, 1841 (ang.).
↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 153. (ang.)
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 515. (niem.)
↑ B.H. Hodgson. On various genera of ruminants. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 16 (2), s. 705, 1847 (ang.).
↑ ^a ^b Heude 1901 ↓, s. 6.
↑ ^a ^b Heude 1901 ↓, s. 3.
↑ ^a ^b Heude 1901 ↓, s. 7.
↑ ^a ^b Heude 1901 ↓, s. 5.
↑ H.J. Coolidge. The Indo-Chinese forest ox or kouprey. „Memoirs of the Museum of Comparative Zoölogy at Harvard College”. 54 (6), s. 425, 1940 (ang.).
↑ W.P. Peter & A. Feiler. Eine neue bovidenart aus Vietman und Cambodia (Mammalia: Ruminantia). „Zoologische Abhandlungen, Staatlichen Museum für Tierkunde Dresden”. 48 (2), s. 169, 1994 (niem.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 180. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 322–324. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.)
↑ ^a ^b C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 573–580. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.)
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Bos (ang.). W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10].
↑ Palmer 1904 ↓, s. 140.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 665.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 703.
↑ ^a ^b Palmer 1904 ↓, s. 137.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 136.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 554.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 138.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 291.
↑ Etymologia za: J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology (ang.). W: Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-04-16].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

P.R. Heude: Essai sur les bovide’s sauvages de l’Indo-Chine Francaise. W: P.R. Heude: Mémoires concernant l’histoire naturelle de l’Empire chinois. T. 5. Chang-hai: Impr. de la Mission catholique, 1901, s. 2–11. (fr.)
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904 (ang.).
H. Komosińska & E. Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.

[itis-1] Bos, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 71. (łac.)

[Storr-3] G.C.Ch. Storr: Prodromus Methodi Mammalium. Tubynga: Litteris Reissianis, 1780, s. 41. (łac.)

[Smitha-4] C.H. Smith: The class Mammalia. Supplement to the order Ruminantia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 4. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 417. (ang.)

[Smithb-5] C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 373. (ang.)

[Swainson-6] W. Swainson: On the Natural History and Classification of Quadrupeds. London: Longman, Rees, Orme, Brown, Green, & Longman, and John Taylor, 1835, s. 279, seria: Cabinet cyclopaedia. Natural history. (ang.)

[Hodgsona-7] B.H. Hodgson. Description of the Gauri Gau of the Nipal forest. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 6 (1), s. 499, 1837 (ang.).

[Hodgsonb-8] B.H. Hodgson. Classified catalogue of mammals of Nepal, corrected to end of 1841, first presented 1832. „Calcutta journal of natural history”. 2, s. 217, 1841 (ang.).

[Gray-9] J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 153. (ang.)

[Wagner-10] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 4: Die Nager (zweiter Abschnitt), Bahnlücker, Einhufer, Dickhäuter und Wiederkäuer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1844, s. 515. (niem.)

[Hodgsonc-11] B.H. Hodgson. On various genera of ruminants. „The Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 16 (2), s. 705, 1847 (ang.).

[CITEREFHeude19016-12] Heude 1901 ↓, s. 6.

[CITEREFHeude19013-13] Heude 1901 ↓, s. 3.

[CITEREFHeude19017-14] Heude 1901 ↓, s. 7.

[CITEREFHeude19015-15] Heude 1901 ↓, s. 5.

[Coolidge-16] H.J. Coolidge. The Indo-Chinese forest ox or kouprey. „Memoirs of the Museum of Comparative Zoölogy at Harvard College”. 54 (6), s. 425, 1940 (ang.).

[Peter&Feiler-17] W.P. Peter & A. Feiler. Eine neue bovidenart aus Vietman und Cambodia (Mammalia: Ruminantia). „Zoologische Abhandlungen, Staatlichen Museum für Tierkunde Dresden”. 48 (2), s. 169, 1994 (niem.).

[Cichocki&inni-18] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 180. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)

[Burgin&inni-19] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 322–324. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.)

[Groves&inni-20] C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 573–580. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.)

[Wilson&Reeder-21] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Bos (ang.). W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10].

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791887_140]-22] Palmer 1904 ↓, s. 140.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792412_665]-23] Palmer 1904 ↓, s. 665.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792450_703]-24] Palmer 1904 ↓, s. 703.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791884_137]-25] Palmer 1904 ↓, s. 137.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791883_136]-26] Palmer 1904 ↓, s. 136.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792301_554]-27] Palmer 1904 ↓, s. 554.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791885_138]-28] Palmer 1904 ↓, s. 138.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792038_291]-29] Palmer 1904 ↓, s. 291.

[Jobling-30] Etymologia za: J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology (ang.). W: Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-04-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]