Bydgoskie Przedmieście

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bydgoskie Przedmieście
Część urzędowa Torunia
Ilustracja
Skrzyżowanie ulic: Krasińskiego z Konopnickiej
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miasto

Toruń

Data założenia

1829

Populacja (2016)
• liczba ludności


25 458[1]

Strefa numeracyjna

(+48) 56

Kod pocztowy

87-100

Położenie na mapie Torunia
Położenie na mapie

Bydgoskie Przedmieście (niem. Bromberger Vorstadt) – część urzędowa Torunia zlokalizowana na prawobrzeżu.

Przy podziale miasta dla potrzeb rad okręgów (jednostek pomocniczych gminy), teren Bydgoskiego Przedmieścia współtworzy okręg „Bydgoskie”[potrzebny przypis].

Bydgoskie Przedmieście zlokalizowane jest w zachodniej części miasta, od północy graniczy z Bielanami, od wschodu ze Starym Miastem i Rybakami, od południa z rzeką Wisłą, zaś od zachodu ze Starotoruńskim Przedmieściem[potrzebny przypis].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Ul. Mickiewicza (początek XX w.)
Budynek Przedszkola Miejskiego Nr 4 na ul. Bydgoskiej 34
Fragment ul. Sienkiewicza
Fragment ul. Bema
Park Miejski w Toruniu
Ogród Zoobotaniczny - Jeden z niedźwiedzi himalajskich na wybiegu
Dawne Osiedle Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych przy ul. Mickiewicza

W przeważającej części są tu budynki secesyjne i modernistyczne. Znajdują się tu również budynki wybudowane w technice szkieletowej. W przeciwieństwie do Chełmińskiego i Jakubskiego Przedmieścia oraz Mokrego, gdzie lokowano zakłady przemysłowe, na Bydgoskim Przedmieściu lokowano wille, pensjonaty oraz budynki użyteczności publicznej. Ożywiony rozwój Bydgoskiego Przedmieścia przypada na lata 1890–1910 i 1920–1939[2].

Pierwotnie budowano tu domy o wysokości do trzech kondygnacji w stylu historyzującym. Ograniczoną wysokość narzucały ówczesne przepisy budowlane. W 1889 roku opracowano plan urbanistyczny dla przedmieścia: wytyczono linie zabudowy, wysokość budynków, linie komunikacyjne (obok istniejącej ul. Bydgoskiej zaplanowano również ul. Mickiewicza i Broniewskiego). Po 1900 roku architektura nabrała cech wielkomiejskich[2]. W 1909 roku zniesiono ograniczenia budowlane[3]. Rozpoczęto budowę nowych budynków, starsze i mniej wartościowe sukcesywnie burzono. W 1912 roku rozpoczęto brukowanie ulic. W tym samym czasie berliński architekt Bruno Möhring opracowano nowy plan urbanistyczny. Wyznaczył sześć stref, zaproponował preferowane tam rodzaje zabudowy[4].

Po powrocie Torunia do Polski w 1920 roku Bydgoskie Przedmieście zachowało swój elitarny charakter[4]. Władze miasta oraz województwa pomorskiego ulokowały na Bydgoskim Przedmieściu wiele budynków urzędniczych, miasto ponadto zachęcało do budowy tu mieszkań na wynajem (np. dom Vesty przy ul. Mickiewicza 7)[5]. Po 1945 roku wiele zabytkowych domów, użytkowanych wówczas jako lokale komunalne, zostało zdewastowanych. Po 1989 roku rozpoczęto systematyczną rewitalizację budynków na Bydgoskim Przedmieściu[4]. Pomimo prób część zabudowy została zburzona (np. kamienica przy ul. Bydgoskiej 56) lub zniszczona w wyniku pożarów (m.in. Zofiówka przy ul. Bydgoskiej 26, Dom Uebricka przy ul. Bydgoskiej 35)[6][7].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Najwcześniejsze ślady bytności człowieka na tym obszarze sięgają neolitu – przy ul. Mickiewicza odkryto ślady kultury pucharów lejkowatych. W średniowieczu część dzisiejszego Bydgoskiego Przedmieścia położoną najbliżej Wisły – tzn. Rybaki, zamieszkiwali rybacy i flisacy. Na terenie przedmieścia była także wydobywana glina służąca za surowiec toruńskim cegielniom. W tamtym okresie osiedle miało charakter podmiejskich rezydencji oraz rozległych ogrodów bogatszej części mieszkańców. W 1797 powstał tu bardzo efektowny, najstarszy w Polsce ogród zoobotaniczny, który zgodnie z wolą zmarłego 27 czerwca 1827 roku założyciela, Johanna Gottlieba Schultza, stał się własnością Gimnazjum Toruńskiego[potrzebny przypis].

W XIX wieku Bydgoskie Przedmieście stało się placem intensywnej zabudowy, dla przeżywającego duży rozkwit Torunia, któremu brakowało terenów pod inwestycje w ciasnej zabudowie średniowiecznej Starówki[potrzebny przypis]. W roku 1817 powstał Park Miejski, który z racji tego, iż swym zasięgiem obejmował tereny użytkowane wcześniej przez cegielnię, nazwany został „Parkiem Cegielnia” („Ziegelei-Park”). Jest to jeden z najstarszych parków w Polsce[8][9].

W 1884 roku na zachodnim skraju dzielnicy powstały koszary ułanów. Na przełom XIX i XX w. przypada gwałtowny rozwój budownictwa mieszkaniowego – powstała m.in.: zabudowa ulicy Mickiewicza (ówczesnej Mellienstrasse), przełom wieków to także okres powstania kompleksu koszar oraz budynków szkolnych przy dzisiejszej ul. Sienkiewicza (ówczesnej Schulstrasse i Pestalozzistrasse – pn. część ulicy)[potrzebny przypis].

16 maja 1891 roku Bydgoskie Przedmieście zostało połączone linią tramwajową z centrum Torunia – tu też ulokowano zajezdnię tramwajową. W okresie międzywojennym na terenie dzielnicy ulokowane zostały dwie z pięciu placówek dyplomatycznych Torunia (niemiecka i belgijska), natomiast w okresie okupacji niemieckiej w jednej z kamienic przy ul. Bydgoskiej mieściła się placówka Gestapo[potrzebny przypis].

Bydgoskie Przedmieście należało do eleganckiej, prestiżowej dzielnicy zamieszkiwanej przez elity miejskie, przedstawicieli wolnych zawodów, artystów i wojskowych[2]. Pomieszkiwali tu Witkacy i Przybyszewski[potrzebny przypis], w okresie międzywojennym prezydent Torunia Stefan Michałek (przy ul. Mickiewicza 18), wiceprezydent Torunia Franciszek Bala (przy ul. Mickiewicza 81a), redaktor „Słowa PomorskiegoMarian Sydow (przy ul. Mickiewicza 30), poseł na Sejm i naczelnik „Słowa Pomorskiego” Stefan Sacha (przy ul. Mickiewicza 28) oraz starosta krajowy Wincenty Łącki (przy ul. Mickiewicza 24)[10].

3 września 1932 roku przy ul. Adama Mickiewicza rozpoczęto budowę Osiedla Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych. Pracę ukończono we wrześniu 1933 roku. Osiedle składało się z sześciu modernistycznych bloków liczących 168 mieszkań: 28 trzypokojowych, 88 dwupokojowych i 52 jednopokojowych. W mieszkaniu znajdowała się instalacja artystyczna i gazowa, w każdym mieszkaniu zainstalowano kuchenkę gazową. Część mieszkań trzypokojowych miało balkony. Część mieszkań miała łazienki. Dla lokatorów nieposiadających łazienek przygotowano wspólne łazienki umieszczone na poddaszu. Sąsiadowały one ze wspólnymi pralniami[11].

W 2011 roku zespół zabytkowy na Bydgoskim Przedmieściu oraz Rybakach wpisano do rejestru zabytków[12].

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Osiedle stanowiło kiedyś tereny podmiejskie Torunia, skierowane w stronę Bydgoszczy. Było pierwszym osiedlem kompleksowo zabudowanym na taką skalę poza granicami Starego Miasta (murów miejskich). Było także usytuowane za średniowieczną „Bramą Starotoruńską”[potrzebny przypis].

Obecnie jest dzielnicą położoną w bezpośrednim sąsiedztwie centrum, jednak ze względów historycznych zachowano w nazwie słowo przedmieście.[potrzebny przypis]

Dzielnica leży nad Wisłą, w zachodniej części miasta i zajmuje 18,1% powierzchni gminy[13], zaś w 2011 r. mieszkało tam 17,2% torunian[potrzebny przypis].

Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

Osiedle posiada szkoły, przedszkola, liczne placówki handlowe. Bardzo dobra infrastruktura rekreacyjna (elegancki Park Miejski w stylu angielskim). Dwa kościoły, trzy stacje benzynowe. Kilkanaście mniejszych placówek handlowych, na terenie po Polsporcie powstał Pasaż Zieleniec wraz z supermarketem Piotr i Paweł. Jest to pierwsza z większych placówek handlowych w tej dzielnicy[potrzebny przypis].

Komunikacja:

Na terenie osiedla znajduje się także Miejskie schronisko dla zwierząt, Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna, stadnina koni, Toruńskie Centrum Caritas, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, oddział ZUS, Książnica Kopernikańska w Toruniu, Urząd Dozoru Technicznego, Biuro Pomorskie PAH, Urząd Statystyczny i wiele innych. W dzielnicy siedzibę ma Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Wydział Sztuk Pięknych oraz niektóre instytuty i zakłady UMK. Istnieją tu także trzy wojewódzkie szpitale: Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny, Szpital Psychiatryczny i Wojewódzki Ośrodek Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Toruniu[potrzebny przypis].

Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]

Atlanci wspierający wykusz kamienicy, ul. Sienkiewicza 19/21
Detal zdobiący drzwi kamienicy przy ul. Konopnickiej
Maszkaron – ozdoba kamienicy przy ul. Bydgoskiej
Wykusz kamienicy, ul. Mickiewicza 60

Na Bydgoskim Przedmieściu znajduje się ponad 500 zabytkowych budowli[12]. Ważniejsze to:

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Liczba osób zameldowanych na pobyt stały i czasowy w poszczególnych jednostkach urbanistycznych z podziałem na płeć. Urząd Miasta Torunia, 2016-12-31. [dostęp 2017-01-09]. (pol.).
  2. a b c Kluczwajd 2015 ↓, s. 1.
  3. Kluczwajd 2015 ↓, s. 1, 3.
  4. a b c Kluczwajd 2015 ↓, s. 3.
  5. Kluczwajd 2015 ↓, s. 3, 5.
  6. Kluczwajd 2015 ↓, s. 3, 37.
  7. Zabytkowy Toruń zburzony po 1989 r.. turystyka.torun.pl. [dostęp 2024-01-20].
  8. Kluczwajd 2015 ↓, s. 26.
  9. Park Miejski na Bydgoskim Przedmieściu. torun.pl. [dostęp 2024-01-20].
  10. Filipski 2016 ↓, s. 121–122.
  11. Szymon Spandowski: Lata 30. Tak powstawało osiedle ZUS przy ul. Mickiewicza [RETRO]. nowosci.com.pl, 2019-09-15. [dostęp 2023-08-13].
  12. a b Kluczwajd 2015 ↓, s. 4.
  13. Procenty osiedlowe. „Nowości”, s. 4, 2011-04-14. 
  14. Kluczwajd 2015 ↓, s. 26, 28.
  15. Kluczwajd 2015 ↓, s. 28.
  16. a b Kluczwajd 2015 ↓, s. 10.
  17. Kluczwajd 2015 ↓, s. 14.
  18. a b Kluczwajd 2015 ↓, s. 15.
  19. a b Kluczwajd 2015 ↓, s. 20.
  20. Kluczwajd 2015 ↓, s. 13, 17.
  21. Kucharzewska 2004 ↓, s. 297.
  22. Wydział Sztuk Pięknych UMK. toruntour.pl. [dostęp 2024-02-07].
  23. Kucharzewska 2004 ↓, s. 300.
  24. Wyższe Seminarium Duchowne. toruntour.pl. [dostęp 2024-02-06].
  25. a b Kluczwajd 2015 ↓, s. 9.
  26. Kluczwajd 2015 ↓, s. 37.
  27. a b Kluczwajd 2015 ↓, s. 42.
  28. a b c Kluczwajd 2015 ↓, s. 6.
  29. Kluczwajd 2015 ↓, s. 8.
  30. Kluczwajd 2015 ↓, s. 15, 17.
  31. Kluczwajd 2015 ↓, s. 17.
  32. Kluczwajd 2015 ↓, s. 19.
  33. Kluczwajd 2015 ↓, s. 25, 29.
  34. Kluczwajd 2015 ↓, s. 30, 32.
  35. Kluczwajd 2015 ↓, s. 32–33, 35.
  36. Kluczwajd 2015 ↓, s. 25.
  37. Kluczwajd 2015 ↓, s. 33.
  38. Kluczwajd 2015 ↓, s. 34.
  39. a b Kluczwajd 2015 ↓, s. 35.
  40. Kluczwajd 2015 ↓, s. 40.
  41. Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 103.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Łukasz Filipski. Socjotopografia Torunia w okresie międzywojennym w świetle analizy ksiąg adresowych z 1923 i 1932 roku. „Rocznik Toruński”. 43, 2016. 
  • Katarzyna Kluczwajd (tekst), Dariusz Lipiński (redakcja): Bydgoskie Przedmieście: przewodnik: 51 obiektów, plan Przedmieścia + Ogród Zoobotaniczny. Toruń: 2015. ISBN 978-83-940157-4-9.
  • Joanna Kucharzewska: Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871-1920. Warszawa: Neriton, 2004. ISBN 838897369X.