Biegus krzywodzioby
| ||
| Calidris ferruginea[1] | ||
| (Pontoppidan, 1763) | ||
.jpg)
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | siewkowe | |
| Podrząd | bekasowce | |
| Rodzina | bekasowate | |
| Podrodzina | biegusy | |
| Plemię | Calidrini | |
| Rodzaj | Calidris | |
| Gatunek | biegus krzywodzioby | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 lęgowiska przeloty zimowiska | ||
Biegus krzywodzioby[4] (Calidris ferruginea) – gatunek średniej wielkości ptaka brodzącego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Zamieszkuje północną Syberię od półwyspu Jamał do Zatoki Koluczyńskiej[2]. Wędrowny[2]. Przelot wiosenny IV–V, jesienny VII–X[5]. Podczas przelotów w sierpniu i wrześniu występuje w całej Polsce, zwłaszcza na pastwiskach, mokradłach i w pobliżu mórz oraz jezior[6]. Pierwotnie przypisywany do rodzaju Erolia[2]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość całego ciała wynosi ok. 18–23 cm, sam ogon ma natomiast długość 5 cm. Rozpiętość skrzydeł zawiera się w zakresie 38–46 cm, zaś złożone skrzydło ma ok. 12–13,7 cm. Masa ciała przeciętnego osobnika oscyluje w pobliżu wartości 50 g, ale może wahać się od 44 do 117 g[2][6].
Poza okresem godowym górne partie ciała biegusa krzywodziobego mają szarą barwę. Upierzenie dolnych fragmentów, łącznie z kuprem, jest białe i widoczne podczas lotu ptaka. Biała linia na bocznej części głowy ciągnie się od dzioba do obszaru za okiem. Nogi ciemne, dziób długi i zakrzywiony. W szacie godowej upierzenie biegusa krzywodziobego przybiera efektowny, głęboki kasztanowy odcień w dolnych partiach ciała, a skrzydła pokrywają się plamkami w kolorach ciemnoczerwonym, czarnym i szarym. Upierzenie młodych osobników jest szarobrązowe z łuskowatym wzorem[5] i kremowym zabarwieniem w przedniej części ciała[8][9].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Biegus krzywodzioby w okresie rozrodczym zamieszkuje tundrę. Często wybiera obszary bagniste lub podmokłe i wybrzeża wód słodkich. Zimą przebywa na przybrzeżnych równinach błotnych lub piaszczystych terytoriach, na mokradłach słonych oraz w pobliżu ujść rzek[8].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Występuje na północnej Syberii od półwyspu Jamał do Zatoki Koluczyńskiej (północny Półwysep Czukocki). Zimuje na obszarze od Afryki subsaharyjskiej przez Bliski Wschód i Azję (południe i południowy wschód) do Australazji. W zachodniej części Palearktyki biegus krzywodzioby porusza się trzema szlakami migracyjnymi: przez wybrzeża zachodniej Europy do zachodniej Afryki, ze wschodniej Europy przez Morze Czarne i Tunezję na zachód Afryki lub przez Morze Czarne, Morze Kaspijskie, Środkowy Wschód i jeziora doliny ryftowej do południowej i wschodniej części Afryki. Wielu przedstawicieli tego gatunku zimuje w południowych Indiach i na Sri Lance oraz w Australii[3]. Sporadycznie zalatuje do Ameryki Północnej[10].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Biegus krzywodzioby żywi się drobnymi skorupiakami (np. krewetkami), owadami, poczwarkami, larwami, pijawkami, ślimakami oraz małżami[6][2][9]. Okazjonalnie spożywa pokarmy pochodzenia roślinnego. Za pomocą swojego długiego dzioba poszukuje pożywienia na brzegach płytkich wód[11] lub w błocie[8].
Tryb życia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek prowadzi stadny tryb życia. Łączy się w duże grupy z innymi ptakami brodzącymi (np. z biegusem zmiennym)[8]. Schronienia poszukuje na kamienistych lub piaszczystych plażach, mierzejach i wysepkach[11].
Długość życia: większość biegusów krzywodziobych chwytanych na terenie Australii ma ok. 3–5 lat, najstarszy znany osobnik dożył 19 lat[11].
Głos[edytuj | edytuj kod]
Opisywany jako czyste, miękkie trele djurri, jrjuritit, dirit[6] lub chirrip, chirrup, chirririp[2] albo churrup podczas lotu[10].
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Okres godowy[edytuj | edytuj kod]
Toki: samiec podąża za potencjalną partnerką, kiedy szuka ona pożywienia, co jakiś czas śpiewając. Poprzez ściganie samicy w długich lotach nisko nad ziemią, biegus krzywodzioby demonstruje swoją prędkość i zręczność[8].
Gniazdo: zagłębienie ukryte w trawie i wysłane porostami[5], budowane wyłącznie przez samice łączące się w tym celu w grupy[6] w okresie od czerwca do lipca[2]. Zdarza się, że od dwóch do sześciu samic gniazduje blisko siebie, co służy ułatwieniu współpracy w przypadku konieczności obrony przed drapieżnikami[8].
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
Jaja: w ciągu roku (czerwiec–lipiec)[2] wyprowadzany jest jeden lęg, składający się najczęściej z czterech jaj o stożkowatym kształcie i zielonkawoszarej barwie z ciemnymi plamami[6].
Wysiadywanie: jaja wysiadywane przez 19–20 dni[5] wyłącznie przez samice[8].
Pisklęta: uzyskują lotność po 14–16 dniach[5].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Od 2015 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje biegusa krzywodziobego jako gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); wcześniej, od 1988 roku zaliczała go do gatunków najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, zawiera się w przedziale 1 085 000 – 1 285 000 osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[12].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Calidris ferruginea, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Van Gils, J., Wiersma, P., Kirwan, G.M. & Sharpe, C.J.: Curlew Sandpiper (Calidris ferruginea). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 2019-11-18].
- ↑ a b c Calidris ferruginea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Arenariinae Stejneger, 1885 (1840) - biegusy (wersja: 2020-11-15). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-14].
- ↑ a b c d e Biegus krzywodzioby (Calidris ferruginea), ptaki.info [dostęp 2018-07-07].
- ↑ a b c d e f Jan Sokołowski, Ptaki Polski, wyd. 5, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1988, ISBN 83-02-00741-2, OCLC 749636849.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Sandpipers, snipes, Crab-plover, coursers (ang.). IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-14].
- ↑ a b c d e f g Curlew sandpiper photo – Calidris ferruginea – G48004, Arkive [dostęp 2018-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-07] (ang.).
- ↑ a b Curlew Sandpiper Facts | Calidris Ferruginea – The RSPB, The RSPB [dostęp 2018-07-06] (ang.).
- ↑ a b Curlew Sandpiper – Species Information and Photos, sdakotabirds.com [dostęp 2018-07-07].
- ↑ a b c Curlew Sandpiper – profile, Office of Environment & Heritage [dostęp 2018-07-07] (ang.)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Calidris ferruginea (Biegus krzywodzioby). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 65–68. ISBN 83-86564-43-1.
- Dźwięki wydawane przez biegusa krzywodziobego – xeno-canto.org
- Galeria zdjęć (ponad 200 fotografii) – Oriental Bird Club Image Database
- Wygląd piór biegusa krzywodziobego – featherbase.info