Carl Wilhelm von Nägeli

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Carl Wilhelm von Nägeli
W nomenklaturze botanicznej: Nägeli[1]
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 marca 1817
Kilchberg

Data i miejsce śmierci

10 maja 1891
Monachium

Zawód, zajęcie

botanik

Alma Mater

Uniwersytet Zuryski

Odznaczenia
Order Zasługi Korony Bawarskiej Order Królewski Maksymiliana za Naukę i Sztukę
Multimedia w Wikimedia Commons

Carl Wilhelm von Nägeli[a] (ur. 23 marca 1817 w Kilchbergu, zm. 10 maja 1891 w Monachium) – szwajcarski botanik specjalizujący się w badaniach nad komórkami roślinnymi.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Carl Wilhelm von Nägeli urodził się 23 marca 1817 roku w Kilchbergu. Jego ojciec Hans Caspar Nägeli był lekarzem i członkiem rady miasta Zurychu[2], był współzałożycielem prywatnej szkoły podstawowej, w której syn pobierał pierwsze lekcje[3]. Po ukończeniu gimnazjum w rodzinnym mieście von Nägeli rozpoczął w 1836 roku studia medyczne na Uniwersytecie Zuryskim[3]. Wkrótce jednak postanowił poświęcić się naukom przyrodniczym i przeniósł się na studia botaniczne[2] – był studentem m.in. Lorenza Okena (1779–1851)[4] i Oswalda Heera (1809–1883)[3]. W 1839 roku wyjechał do Genewy, by na Uniwersytecie Genewskim uczestniczyć w wykładach Alphonse’a Pyrame de Candolle (1806–1893)[3]. U Candollego pisał pracę doktorską o ostrożniach (Die Cirsien der Schweiz[3]), którą ukończył w 1840 roku i obronił na uniwersytecie w Zurychu[5]. Następnie studiował w Berlinie i u Matthiasa Jacoba Schleidena (1804–1881) na uniwersytecie w Jenie[5]. Razem ze Schleidenem założył czasopismo naukowe „Zeitschrift für wissenschaftliche Botanik”[5].

W 1842 roku udał się razem z Albertem von Koellikerem (1817–1905) na wyjazd studialny do Włoch[3]. W tym samym roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Zuryskim[5] i został nauczycielem w miejscowej szkole weterynaryjnej[3]. W 1845 roku wyjechał na południowo-zachodnie wybrzeże Anglii[3].

Podczas wyjazdów zbierał rośliny wodne, głównie glony, które studiował m.in. pod względem anatomicznym, morfologicznym i cytologicznym[5]. Pierwsze publikacje, traktujące m.in. o budowie komórkowej plech czy odkryciu plemników i plemni u paproci (1844[4]) i wzorcowatych, zamieszczał w „Zeitschrift für wissenschaftliche Botanik”[5]. Przyczynił się do zrozumienia zjawiska osmozy i turgoru, interpretując zewnętrzną warstwę protoplastu jako błonę półprzepuszczalną[5].

W 1849 roku został profesorem nadzwyczajnym w Zurychu, a w 1852 roku profesorem zwyczajnym na uniwersytecie we Fryburgu[5]. We Fryburgu prowadził badania nad krasnorostami, przede wszystkim krasnorostami właściwymi (Florideophyceae) oraz nad ramienicowymi[5]. W 1854 roku otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Albrechta i Ludwika we Fryburgu[2].

W 1855 roku został profesorem nowo powstałej politechniki zuryskiej (niem. Eidgenössische Polytechnische Schule)[2]. W 1857 roku objął posadę profesora na uniwersytecie w Monachium[3]. W 1858 roku odbył podróż studialną do Petersburga, a następnie do Paryża[5]. Po powrocie utworzył instytut botaniczny i został dyrektorem ogrodu botanicznego[5]. W 1858 roku wykazał znaczenie kolejności podziałów komórkowych w określaniu kształtu części roślin[4].

W 1875 roku otrzymał Order Zasługi Korony Bawarskiej[2], a dwa lata później Order Maksymiliana[6]. W 1888 roku Uniwersytet Boloński przyznał mu tytuł doktora honoris causa[2]. W 1899 roku von Nägeli przeszedł na emeryturę[5].

Był jednym z pierwszych naukowców, którzy stosowali mikroskopię oraz nauki matematyki i fizyki w badaniach fizjologicznych[2]. Specjalizował się w badaniach nad powstawaniem i wzrostem komórek oraz nad plazmolizą[2]. Wprowadził pojęcie tkanki twórczej – grupy komórek roślinnych zawsze zdolnych do podziału[4]. Prowadził pionierskie badania nad rozwojem korzenia i powstawaniem wiązek naczyniowych[7]. Zaobserwował zjawisko podziału komórek, potwierdzając wcześniejsze obserwacje Hugo von Mohla (1805–1872)[8]. Obok Mohla był pierwszym botanikiem, który rozróżnił ścianę komórkową od zawartości komórki[4]. Stworzył tzw. teorię idioplazmy[7] – za cechy dziedziczne komórki odpowiadała pewna część protoplazmy, którą nazwał „idioplazmą”[4]. Opisał budowę i rozwój wielu glonów i grzybów[7]. Zajmował się również znaczeniem niższych grzybów dla rozwoju chorób zakaźnych i fermentacji[2]. Badając skrobię, wprowadził pojęcie hipotetycznej jednostki struktury, co pozwoliło na zrozumienie struktury skrobi[4].

Zajmował się także teorią dziedziczenia i pochodzenia[2]. Był zwolennikiem teorii samorództwa i wierzył, że ewolucja zachodzi skokowo[4]. Prawdopodobnie przewidział odkrycie mutacji[4]. Uważał, że zmienność gatunkowa była spowodowana przez czynniki wrodzone, które napędzała zmiany ewolucyjne w określonym nielosowym kierunku, na przykład w celu zwiększenia rozmiarów[4]. Von Nägeli odrzucił przysłaną mu przez Gregora Mendla (1822–1884) pracę o dziedziczeniu – praca ta została odkryta 40 lat później i posłużyła jako źródło sformułowania praw Mendla[4].

Von Nägeli zmarł 10 maja 1891 roku w Monachium[5].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Lista podana za Neue Deutsche Biographie[5]:

  • 1847 – Die neuern Algensysteme und Versuch zur Begründung eines eigenen Systems der Algen und Florideen
  • 1849 – Gattungen einzelliger Algen physiologisch und systematisch bearbeitet
  • 1855–1858 – Pflanzenphysiologische Unterssuchungen I–II (razem z Carlem Cramerem (1831–1901))
  • 1858–1868 – Beiträge zur wissenschaftliche Botanik I-IV
  • 1861–1881 – ok. 60 prac w Sitzungsberichte der königlichen Bayerischen Akademie der Wissenschaften in München
  • 1865–1867 – Das Mikroskop, I. Theorie, II. Anwendung (razem z Simonem Schwendenerem (1829–1919)
  • 1882 – Untersuchungen über niedere Pilze aus der pflanzenphysiologischen Inistut in München
  • 1884 – Mechanisch-physiologische Theorie der Abstammungslehre
  • 1885 – Die Hieracien Mitteleuropas I-II (razem z Albertem Peterem (1853–1937))
  • 1893 – Über oligodynamische Erscheinungen in lebenden Zellen
  • 1928 – Auszüge aus den grundlegenden Originalarbeiten N.s, Zusammenfassung und kurze Geschichte der Micellartheorie

Członkostwa[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia, wyróżnienia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Encyklopedia PWN stosuje zapis Karl Wilhelm Nägeli, zob. Encyklopedia PWN ↓.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ IPNI 2022 ↓.
  2. ↑ a b c d e f g h i j Historisches Lexikon der Schweiz 2009 ↓.
  3. ↑ a b c d e f g h i Allgemeine Deutsche Biographie ↓.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Encyclopædia Britannica ↓.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Neue Deutsche Biographie 1997 ↓.
  6. ↑ Der bayerische Maximilians-Orden 2001 ↓.
  7. ↑ a b c Encyklopedia PWN ↓.
  8. ↑ Neue Deutsche Biographie 1994 ↓.
  9. ↑ Bayerische Akademie der Wissenschaften ↓.
  10. ↑ Российская академия наук ↓.
  11. ↑ Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften ↓.
  12. ↑ Akademie der Wissenschaften zu Göttingen ↓.
  13. ↑ Royal Society ↓.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Carl_Wilhelm_von_Nägeli&oldid=73064005”