Caryocolum cauligenella
| Caryocolum cauligenella | |||
| (Schmid, 1863) | |||
 Imago | |||
 Gąsienica, rycina z publikacji Staintona | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Caryocolum cauligenella | ||
| Synonimy | |||
| |||
Caryocolum cauligenella – gatunek motyla z rodziny skośnikowatych i podrodziny Gelechiinae. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję od Półwyspu Iberyjskiego po Iran.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1863 roku przez Antona Schmida pod nazwą Gelechia cauligenella[1]. Jako miejsce typowe ustalono zachodnie Niemcy[2][3]. W 1870 roku Hermann von Heinemann przeniósł ów gatunek do rodzaju Lita[4]. W 1925 roku Edward Meyrick umieścił go w rodzaju Phthorimaea[5]. W 1953 roku Josef Wilhelm Klimesch przeniósł go do rodzaju Gnorimoschema[6]. W 1958 roku w obrębie tegoż rodzaju wyróżniony przez Františka Gregora Jr i Dalibora Povolnego został podrodzaj Gnorimoschema (Caryocolum), do którego trafił omawiany takson[7]. Do rangi rodzaju Caryocolum wyniósł ów podrodzaj w 1958 roku László Anthony Gozmány[8].
W 1988 roku Peter Huemer przy okazji rewizji rodzaju Caryocolum na podstawie morfologicznej analizy kladystycznej zaliczył C. cauligenella do grupy gatunków saginella wraz z C. inflativorella i C. saginella[2][3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Samce osiągają od 5 do 6 mm, a samice od 4,5 do 6 mm długości skrzydła przedniego[2].
Głowa jest biała. Czułki są pozbawione grzebykowania. Głaszczki wargowe są odgięte, trójczłonowe, o ciemnobrązowym członie pierwszym i trochę krótszym od drugiego, ciemnobrązowo nakrapianym członem trzecim. Aparat gębowy ma ponadto dobrze wykształconą, prawie tak długą jak głaszczki wargowe ssawkę oraz czteroczłonowe głaszczki szczękowe[2].
Tułów jest biały z czarnym wierzchołkiem tarczki. Barwa podstaw teguli jest biała, zaś dalszych ich części ciemnobrązowa. Przednie skrzydła mają z wierzchu ciemnobrązowe tło z kremowym nakrapianiem, białawym z rozproszonymi łuskami brązowymi brzegiem grzbietowym oraz trzema niewyraźnymi przepaskami poprzecznymi barwy białej z jasnobrązowym nakrapianiem, umieszczony w ćwierci, połowie i czterech piątych długości skrzydła[2]. Spód przednich skrzydeł jest szarawobrązowy. Łuski strzępiny są szare z białawymi czubkami. Skrzydła tylnej pary są jasnoszare z jasnoszarobrązowymi strzępinami. Odnóża są ciemnoszarobrązowe z szarymi wnętrzami ud przedniej i drugiej pary, białoochrowymi udami trzeciej pary oraz białawym nakrapianiem na goleniach. Odwłok jest ciemnoszarawobrązowy z białawą do ochrowobiałej kępką analną[9].
Genitalia samca są większe niż u podobnej C. saginella. Mają szeroki unkus, uzbrojoną licznymi kolcami zawieszkę, szeroką u podstawy i równomiernie zwężoną ku lekko zakrzywionemu wierzchołkowi walwę, szeroki i spiczasty sakulus z zaokrąglonym grzbietem i piłkowanym spodem, sakus o długości równej odległości od przedniej krawędzi winkulum do szczytu walwy, smukły edeagus z lekko zakrzywionym, uzbrojonym w drobne ciernie wierzchołkiem oraz tylną krawędź winkulum z dwoma parami wyrostków, z których środkowe są szerokie i zaokrąglone, a boczno-środkowe niewyraźnie wykształcone[2].
Odwłok samicy ma ósmy segment pozbawiony wyrostków, zaopatrzony w niewyraźne fałdy brzusznośrodkowe, otaczające ostium torebki kopulacyjnej. Długość przedniej gonapofizy jest równa długości tegoż segmentu. Przedsionek genitaliów jest krótki, na przedniej krawędzi pośrodkowo wykrojony. Przewód torebki kopulacyjnej ma parę rozszerzonych w tyle sklerotyzacji bocznych, dochodzących do środkowej ⅓ długości gonapofiz przednich. Znamię torebki jest dłuższe i smuklejsze niż u C. saginella, silniej zakrzywione hakowato[2].
Larwa[edytuj | edytuj kod]
Gąsienice osiągają do 7,5–8,5 mm długości ciała. Ubarwienie mają matowo jasnozielone z brązową głową. Na pierwszym segmencie tułowia widnieją dwa czarnobrązowe znaki, śródgrzbietowo oddzielone wąską, jasną linią tła[9].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje jedno pokolenie w ciągu roku[9]. Osobniki dorosłe latają od czerwca do sierpnia. Gąsienice klują się przed nadejściem zimy i hibernują. Żerują od kwietnia do czerwca, rzadziej do lipca. Są monofagicznymi endofitofagami[2]. Ich roślinami pokarmowymi są lepnice, w tym lepnica rozdęta, lepnica wąskopłatkowa, lepnica karpacka, lepnica francuska, lepnica zamknięta, Silene longicilia i Silene portensis[2][3]. Gąsienice odżywiają się wewnątrz pędów rośliny, indukując powstawanie podłużnych galasów o szerokości przekraczającej dwukrotność normalnej szerokości pędu. Wewnątrz galasa znajduje się pusta przestrzeń, na której dolnym końcu gromadzą się odchody[9]. Rośliny pod wpływem żerowania ulegają deformacji. W pełni wyrośnięta gąsienica opuszcza galas, wypada do gleby i tam się przepoczwarcza[2].
Owad palearktyczny. Znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch (w tym z Sycylii), Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Słowenii, Serbii, Czarnogóry, Grecji[10][3], Izraela i Iranu[2][3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anton Schmid. Beitrage zur Naturgeschichte der Schmetterlinge. „Berliner Entomologische Zeitschrift”. 7, s. 57-66, 1863.
- ↑ a b c d e f g h i j k Peter Huemer. A taxonomic revision of Caryocolum (Lepidoptera: Gelechiidae). „Bulletin of the British Natural History Museum of London. Entomology”. 57 (3), s. 439-571, 1988.
- ↑ a b c d e Markku Savela: Caryocolum Gregor & Povolný, 1954. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2022-12-16].
- ↑ H. Heinemann: Die Schmetterlinge Deutschlands und der Schweiz. 2. Abteilung, Kleinschmetterlinge. 2. Die Motten und Federmotten, I. Braunschweig: 1870, s. 266.
- ↑ Edward Meyrick. Lepidoptera Heterocera. Fam. Gelechiadae. „Genera Insectorum”. 184, s. 1-290, 1925.
- ↑ Josef Wilhelm Klimesch. Die an Caryophyllaceen lebenden europaeischen Gnorimoschema Busck (Phthorimaea Meyr.)-Arten. „Zeitschrift der Wiener Entomologischen Gesellschaft”. 38, s. 225-239, 275-282, 311-319, 1953.
- ↑ F. Gregor, D. Povolny. Systematische und zoogeographische Studie iiber die Gruppe der ArtenGnorimoschema Busck mit Riicksicht auf die richtige Diagnostik des Schadlings Gnorimoschemaocellatellum Boyd. „Zoologicke a Entomologicke Listy”. 3, s. 83-96, 1954.
- ↑ László Anthony Gozmány. Microlepidoptera IV. „Fauna Hungariae”. 40, s. 1-295, 1958.
- ↑ a b c d Henry Tibbats Stainton, John William Douglas, Heinrich Frey, Philipp Christoph Zeller: The natural history of the Tineina. Volume X. Gelechia. Part II. London: J. Van Voorst, 1867, s. 70-77.
- ↑ Caryocolum cauligenella (Schmid, 1863). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-12-16].