Tarczyk rdzawoplecy
| Cassida ferruginea | |||
| Goeze, 1777 | |||
 Imago | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj |
Cassida s.str. | ||
| Gatunek |
tarczyk rdzawoplecy | ||
| Synonimy | |||
| |||
Tarczyk rdzawoplecy[1] (Cassida ferruginea) – gatunek chrząszcza z rodziny stonkowatych i podrodziny tarczykowatych. Zamieszkuje zachodnią część Palearktyki od Europy Zachodniej i Afryki Północnej po środkową Syberię oraz Półwysep Koreański i Wyspy Japońskie na Dalekim Wschodzie. Żeruje na astrowatych.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1777 roku przez Johanna A.E. Goeze[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele[3] długości od 6 do 7 mm. Głowa odznacza się wąskim, półtora raza dłuższym niż szerokim nadustkiem oraz głęboko wyciętą, gładką, pozbawioną siateczkowatej rzeźby wargą górną[4]. Barwa głowy jest czarna z rudobrązową wargą górną[5]. Czułki mają sześć początkowych segmentów żółtych, natomiast pozostałe są brązowe lub czarne[4][5]. Brzegi przedplecza i pokryw są rozpłaszczone[4]; tych drugich umiarkowanie opadające[3]. Ubarwienie przedplecza jest jasnordzawe lub rude z jasnożółtą przednią krawędzią oraz czerwoną poprzeczną przepaską u nasady[4][3][5]. Kształt przedplecza wykazuje dymorfizm płciowy – u samca jest ono szersze, półowalne, o lekko zaostrzonych kątach tylno-bocznych, zaś u samicy węższe, półkoliste, o bardziej stępionych kątach tylno-bocznych. Oskórek przedplecza jest mocno punktowany i lekko pomarszczony[4]. Tarczka jest niepunktowana, bezwłosa, brązowo ubarwiona[5]. Kolor tła pokryw jest jasnozielony; u wyschniętych okazów martwych żółty. Przy przednim brzegu pokryw zawsze leży trójkątna, krwistoczerwona plama, która w przeciwieństwie do tej u Cassida panzeri nie zachodzi na guzy barkowe[4][3][5]. Na bocznych brzegach pokryw brak jest wałeczkowatych nabrzmiałości. W widoku bocznym brak jest na pokrywach wyraźnego owłosienia[4]. Punktowanie pokryw jest tylko częściowo regularne, zaburzają je nadliczbowe punkty między trzecim a czwartym rzędem. Na powierzchni pokryw nie występuje wyraźna X-kształtna wyniosłość[3]. Spód ciała jest niemal cały czarny, jedynie boczne brzegi sternitów odwłoka od drugiego do piątego mają wąskie, żółte obwódki[4][5]. Odnóża mają czarne biodra, krętarze i nasadowe części ud, natomiast wierzchołki ud i pozostałe części odnóży są żółte[5]. Stopy mają rozchylone, pozbawione ząbków przy nasadach pazurki wystające poza wieńce szczecinek na trzecich członach[4][3].
Genitalia samca cechują się czarniawobrązowym edeagusem o ostro ściętym wierzchołku. W widoku z profilu edeagus zwęża się nieco ku szczytowi, natomiast w widoku grzbietowym nieco się ku niemu rozszerza. Przewód wytryskowy jest długi i delikatnej budowy, a drobna, krótka apodema wytryskowa ma silnie asymetryczny kształt. Samica ma spermatekę o sierpowatym, w całości zesklerotyzowanym i pigmentowanym vasculum oraz nieco krótszej od niego, bardzo szerokiej, ostro zakrzywionej u podstawy ampulli. Kanaliki prowadzące do spermateki są długie i bardzo ciasno skręcone w spiralkę[6].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zamieszkuje głównie siedliska wilgotne[5] w tym miejsca podmokłe[6]. Zarówno osobniki dorosłe jak i larwy tego tarczyka są fitofagami żerującymi na roślinach z rodziny astrowatych. Wśród ich roślin żywicielskich wymienia się: Carpesium abrotanoides, oman wierzbolistny, Inula ciliaris, płesznik czerwonkowy (w tym podgatunek P. dysenterica uliginosa) oraz Pulicaria prostrata[7][6].
W warunkach klimatycznych północnej Japonii osobniki dorosłe aktywne są od czerwca do sierpnia[6].
Rozprzestrzenienie i zagrożenie[edytuj | edytuj kod]
Jest to gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch[2], południowej Szwecji[2][8], Estonii, Łotwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Grecji i południowej Rosji[2]. Na terenie Afryki Północnej stwierdzony został w Algierii[5][6]. W Azji znany jest z Turcji (z prowincji Sakarya)[5], północnego Kazachstanu, zachodniej[8] i środkowej Syberii[9], Korei Południowej (z prowincji Gyeongsang Północny)[3] i Japonii (w tym z prefektur Aomori oraz Iwate na wyspie Honsiu[6] oraz z wyspy Kiusiu[3]).
W Polsce tarczyk ten jest bardzo rzadko spotykany. Notowany był z Pobrzeży Bałtyku, Pojezierza Mazurskiego, Sudetów Zachodnich, Śląska, Jury Krakowsko-Częstochowskiej i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej, przy czym część danych pochodzi z początku XX wieku[9]. W 2002 roku umieszczono go na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce jako gatunek zagrożony o niedostatecznie rozpoznanym statusie (DD)[10]. Na „Czerwonej liście chrząszczy województwa śląskiego” pojawia się jako gatunek przypuszczalnie wymarły w tym regionie (RE?)[11]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem krytycznie zagrożonego wyginięciem (CR)[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cassida ferruginea – Tarczyk rdzawoplecy. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2023-08-31].
- ↑ a b c d Cassida (Cassida) ferruginea Goeze, 1777. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-01-06].
- ↑ a b c d e f g h Hee-Wook Cho, Lech Borowiec. Three Cassida species new to South Korea, with additional faunistic data and key to all Korean species (Coleoptera: Chrysomelidae: Cassidinae). „Genus”. 25 (3), s. 481-492, 2014.
- ↑ a b c d e f g h i Andrzej Warchałowski: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze — Coleoptera. Zeszyt 94c Stonkowate — Chrysomelidae. Podrodziny: Halticinae, Hispinae i Cassidinae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1978.
- ↑ a b c d e f g h i j İsmail Şen, Ali Gök. A New Record of the Genus Cassida Linnaeus, 1758 from Turkey: Cassida ferruginea Goeze, 1777 (Coleoptera: Chrysomelidae). „J. Entomol. Res. Soc.”. 15 (1), s. 69-72, 2013. ISSN 1302-0250.
- ↑ a b c d e f Haruki Suenaga. Notes on Cassida ferruginea and Cassida mongolica in Japan, with descriptions of their reproductive systems (Coleoptera: Chrysomelidae: Cassidinae). „Genus”. 24 (3-4), s. 325-333, 2013.
- ↑ Sanda Maican, Rodica Serafim. Catalogue of Cassidinae (Coleoptera: Chrysomelidae) from the New Leaf Beetles Collection from “Grigore Antipa” National Museum of Natural History (Bucharest) (Part II). „Travaux du Muséum National d’Histoire Naturelle “Grigore Antipa"Antipa””. 60 (2), s. 477–494, 2017. DOI: 10.1515/travmu-2017-0011.
- ↑ a b B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Stonkowate – Chrysomelidae, część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (17), 1991.
- ↑ a b Paweł Jałoszyński, Szymon Konwerski. Cassida ferruginea GOEZÉ, 1777 i Cassida pannonica SUFFRIAN, 1844 (Coleoptera: Chrysomelidae) na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej. „Wiadomości Entomologiczne”. 21 (1), s. 56, 2002.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior: Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Suplement. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2002.
- ↑ Czesław Greń, Roman Królik, Henryk Szołtys. Czerwona lista chrząszczy (Coleoptera) województwa śląskiego.[w:] J. B. Parusel (red.). Czerwone listy wybranych grup zwierząt bezkręgowych województwa śląskiego. „Raporty Opinie”. 6 (4), s. 37-70., 2012. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.