Przejdź do zawartości

Castilleja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Castilleja
Ilustracja
Castilleja indivisa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

zarazowate

Rodzaj

Castilleja

Nazwa systematyczna
Castilleja Mutis ex L.f.
Suppl. Pl.: 47 (1782)[3]
Typ nomenklatoryczny

C. fissifolia Linnaeus f.[4]

Synonimy
  • Clevelandia Greene
  • Euchroma Nutt.
  • Gentrya Breedlove & Heckard
  • Oncorhynchus Lehm.
  • Ophiocephalus Wiggins[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Castilleja angustifolia
Castilleja bella
Castilleja covilleana

Castilleja – rodzaj roślin z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Obejmuje ponad 200 gatunków[3]. Rośliny te są półpasożytami występującymi na obu kontynentach amerykańskich oraz w strefie umiarkowanej Azji, sięgając na zachodzie za Ural do wschodnich krańców europejskiej części Rosji. Rośliny te zasiedlają zróżnicowane siedliska od solnisk nadmorskich po łąki alpejskie, od mokradeł po pustynie i tundrę.

Niektóre gatunki bywają uprawiane jako ozdobne i wykorzystywane jako rośliny barwierskie. Indianie Ameryki Północnej wykorzystywali te rośliny jako lecznicze (w tym jako zapobiegające ciąży[5]) i do celów ceremonialnych[6].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w zachodniej części Ameryki Północnej (do rodzaju należą ok. 2/3 przedstawicieli zarazowatych z tego kontynentu[7]). We wschodniej części tego kontynentu rosną 3 gatunki, w Ameryce Środkowej 8, w Ameryce Południowej (głównie w Andach) – 5. W północnej Eurazji występuje 5 gatunków[5]. Na południu jeden gatunek sięga Chin[8]. Do północno-wschodnich krańców Europy sięgają 3 gatunki[5][3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Castilleja exserta
Pokrój
Rośliny zielne, półkrzewy i rzadko krzewy; z palowym systemem korzeniowym lub wiązkowym, czasem kłączowe. Łodygę mają jedną lub więcej, nawet do 200. Nie są one mięsiste, zwykle wzniesione, czasem ścielące się i podnoszące. Nagie lub owłosione, w tym też gruczołowato[6].
Liście
Łodygowe, skrętoległe (tylko najniższe są naprzeciwległe)[9], u niektórych gatunków skupione w rozetę przyziemną, u wielu malejące ku górze. Liście są siedzące lub ogonkowe, z blaszką czasem mięsistą lub skórzastą, pojedynczą i całobrzegą lub w różnym stopniu wcinaną do podzielonej, zarówno pierzasto jak i dłoniasto[6].
Kwiaty
Siedzące lub krótkoszypułkowe tworzą szczytowy kwiatostan w postaci wydłużonego lub skróconego kłosa albo grona, rzadko wtórnie rozgałęziającego się. Przysadki często są barwne na całej powierzchni lub przynajmniej na końcach. Kielich jest zielony lub zabarwiony w części wierzchołkowej, rozcięty jest na cztery symetryczne lub asymetryczne działki[6], bocznie spłaszczony[9]. Korona u nasady jest zwykle biała lub jasnozielona, w dalszej części jest zielona, biała, żółta, pomarańczowa, czerwona, różowa lub fioletowa. W dole jest rurkowata, w górze silnie dwuwargowa. Górna warga dwułatkowa, dolna z trzema łatkami, rozmaicie wykształconymi, czasem zredukowanymi lub z kontrastująco zabarwionymi ząbkami. Pręciki są cztery, dwusilne, z nitkami nagimi lub owłosionymi[6], schowane w rurce korony[9]. Zalążnia jest dwukomorowa, zwieńczona szyjką z główkowatym lub dwułatkowym znamieniem[6].
Owoce
Torebki pękające komorowo, zawierające kilkadziesiąt jajowatych lub kanciastych nasion[6].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Rośliny roczne i byliny, półkrzewy i rzadko krzewy. Wszystkie są półpasożytami. Żywicielami są rośliny z rodzin: astrowatych, bobowatych, wiechlinowatych i rdestowatych. Ich zapylaczami są wabione nektarem błonkówki (często z rodzaju Bombus), a w przypadku roślin o czerwonych kwiatach także ptaki kolibrowate. Rośliny zawierają alkaloidy, w tym częściowo pozyskiwane od żywicieli, które pełnią funkcję ochronną przed roślinożercami. U niektórych związków tę samą funkcję pełni bioakumulacja selenu tworzącego w roślinach związki toksyczne dla zwierząt[6].

Rośliny te spotykane są w szerokim spektrum siedlisk – rosną w solniskach nadmorskich i wysoko w górach na łąkach alpejskich, zasiedlają zarówno mokradła jak i pustynie, występują także na tundrze[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Castilleja lemmonii
Castilleja miniata
Castilleja pallescens
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny zarazowatych Orobanchaceae, w której obrębie klasyfikowany jest do plemienia Castillejeae[2].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2025-09-14] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2025-09-14] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Castilleja Mutis ex L.f.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2025-09-14].
  4. ↑ Castilleja Mutis ex L.f., [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [online], Smithsonian Institution [dostęp 2025-09-14].
  5. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 171, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c d e f g h i Castilleja Mutis ex Linnaeus f. [online], floranorthamerica.org [dostęp 2025-09-14].
  7. ↑ Orobanchaceae, [w:] Flora of North America [online], floranorthamerica.org [dostęp 2025-09-14].
  8. ↑ Castilleja Mutis ex Linnaeus, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2025-09-14].
  9. ↑ a b c K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 419-420. ISBN 978-3-642-62200-7.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Castilleja&oldid=77851504”