Celina Klimczak
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód | |
| Lata aktywności |
1935–1977 |
| Odznaczenia | |
| |
Celina Maria Klimczak (ur. 30 maja 1916 w Krakowie, zm. 23 października 1977 w Łodzi) – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Była jedną z trzech córek Franciszka Klimczaka (ur. 7 września 1881 w Radziechowach koło Żywca), który urodził się w biednej i licznej rodzinie góralskiej. Matką była Maria Schwarzenberg-Czerny (ur. 21 marca 1886 w Krakowie, zm. 1957 w Krakowie). Celina Klimczak urodziła się w domu w Dębnikach na ulicy Zduńskiej 11, który został sprzedany w 1931 roku a następnie zamieszkała z rodziną na Sławkowskiej 1 (Dom Arcybractwa Miłosierdzia, w którym mieszkał kiedyś Goethe) w Krakowie.
W 1934 roku rodzina przeniosła się na Sienną 7. Jej ojcem chrzestnym był Bolesław Schwarzenberg-Czerny – brat matki. Do szkoły powszechnej w Krakowie zaczęła uczęszczać w roku szkolnym 1922/23. W roku 1926 zaczęła naukę gimnazjalną, a w 1934 zdała maturę w Krakowie w gimnazjum żeńskim im. Św. Urszuli ss. Urszulanek. Występowała w przedstawieniach szkolnych, w jednym z nich grała motyla zmieniającego się w królewicza. Z jej klasy wyszły trzy inne aktorki: Zofia Truszkowska, Irena Orska i Zofia Szamotówna. W 1934 zaczęła studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie studiowała romanistykę. Studia przerwała po pierwszym roku w 1935. Należała wtedy do Akademickiego Związku Morskiego i uzyskała stopień żeglarza śródlądowego w Trokach 10 sierpnia 1935; na tym samym obozie był Jerzy Putrament. W 1935 roku zdała eksternistycznie egzamin aktorski u Zelwerowicza w P.I.S.T, który namawiał ją do pozostania w szkole, ale postanowiła grać[1]. Umożliwiało to prawo angażowania się wydawane przez Związek Zawodowy Artystów Scen Polskich Z.A.S.P. W 1935 roku wystąpiła w przedstawieniu Stare Wino Szumi w Teatrze Miejskim im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w roli Lissy; rolę główną grał Kazimierz Junosza-Stępowski. W roku 1936 zagrała w operze narodowej Krakowiacy i Górale Wojciecha Bogusławskiego. W 1937 roku pracowała w Teatrze Miejskim w Grodnie. Współpracowała wtedy z Teatru Artystów Cricot. W listopadzie 1937 brała udział w ich przedstawieniu Trójkąt i koło opartym na sztuce Niemy kanarek surrealistycznego autora Georges’a Ribemonta-Dessaignesa[2]. W sezonie teatralnym 1938–1939 pracowała w Teatrze Objazdowym Ziemi Łuckiej w Łucku pod dyrekcją Janusza Strachockiego; teatr organizował przedstawienia objazdowe na Wołyniu. Jej pierwszą rolą tytułową była Dziewczyna z lasu. W sezonie 1938/39 zagrała m.in. w Szesnastolatce jako Irena w Teatrze Wołyńskim im. Juliusza Słowackiego razem ze Stanisławem Dąbrowskim[3]. Aktor i historyk teatru, był jej długoletnim przyjacielem. Poznali się w Łucku, dedykował jej w 1940 zeszyty o tańcu i teatrze - Celince poświęcam i spisuję te strzępy myśli o tańcu i balecie. W czasie okupacji pracowała przez pewien czas w zakładzie fotograficznym aby nauczyć się retuszu i obróbki chemicznej zdjęć. Pracowała też w Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO)[4]. Dostała wtedy przydział do pomocy na Dworcu Głównym w Krakowie gdzie pracowała w roli pielęgniarki. Robiła buty - espadryle. Brała udział w tajnych spotkaniach aktorów w Teatrze Cricot i brała lekcje rysunków. Od 20 stycznia 1945 do 31 sierpnia 1945 była zatrudniona w Teatrze Starym w Krakowie pod dyrekcją Ronarda Bujańskiego. Zagrała tam rolę Med w Żeglarzu Szaniawskiego. Od 1 września do 31 sierpnia 1946 pracowała w Teatrze Lalki i Maski Groteska w Krakowie. Od 1 września 1946 do 31 sierpnia 1947 pracowała w Państwowym Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie; dyrektorem był wtedy Juliusz Osterwa. Po śmierci Juliusza Osterwy wyjechała do teatrów w Bydgoszczy i Toruniu. W 1947/1948 występowała w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. Grała tam m.in. Ksantypę w sztuce Obrona Ksantypy Ludwika Morstina. Wilam Horzyca pisał tak: Sztukę Twoją reżyseruje p. Błońska (żona Kondrata), tęga reżyserka, o dość dużym doświadczeniu scenicznym. Józef Kondrat będzie grał Sokratesa, natomiast Ksantypę gra Klimczakówna, którą może znasz z Krakowa, gdzie uchodziła za jedną ze zdolniejszych z młodego pokolenia...[5]. Za tę rolę dostała dobre recenzje - Celina Klimczakówna z godną uznania umiejętnością i z dużym taktem artystycznym wydobyła liryczne możliwości roli. Ujrzeliśmy młodą dziewczynę ˌˌpoważnie myślącąˈˈ, zatroskaną czy sprosta roli żony człowieka nie z tego świata, ujmujący sposób bycia, ujmujący śpiew, duża a nie narzucająca się kultura gestu ...[6]. Inna recenzja z tego okresu - Zgromadzoną publiczność rozgrzał „Świerszcz za kominem”. Oklaski miały nienotowaną temperaturę. W tym przedstawieniu Dickensa grała rolę córki Kaleba[7]. Od 1 września 1948 do 31 sierpnia 1949 roku była zatrudniona w Teatrze Wilama Horzycy (dawniej Teatrze Ziemi Pomorskiej) w Toruniu. Grała tam m.in. w Żołnierzu, Lisim Gnieździe, Strzałach na Długiej jako Lola, Maszeńce jako Nina Aleksandrówna, w Kobiecie we mgle jako Krystyna. Jej pierwszą rolą filmową był udział w obrazie Za wami pójdą inni Antoniego Bohdziewicza, który został nakręcony w 1949 roku. Od 1 września 1949 do 30 września 1959 występowała w Państwowym Teatrze Powszechnym, jednym z trzech teatrów w Łodzi w tym czasie. Została zaangażowana przez dyrektora Karola Adwentowicza. Grała w Niemcach Kruczkowskiego w roli Lizy, w Przyjaciołach Uspieńskiego w roli lotniczki, w Moralności pani Dulskiej jako Hanka, w Zwykłej Sprawie jako Hotchkins, Czarnieckim i jego żołnierzach jako Hanka. Recenzja z przedstawienia Las: Zadziwiająco głęboką postać tworzy Celina Klimczak (Aksjusza). Jest w tej postaci ciepło, prostota, szlachetność, dziewczęca marzycielskość, i bezradność, ale też mądrość i godność. Sceny rozmów Gurymskiej z Aksjuszą należą do sztuki aktorskiej najwyższego poziomu[8]. W 1955 roku urodziła się jej córka. W sezonie 1959/1960 pracowała w nowo powstałym Teatrze Nowym w Zabrzu[9].
Pierwszym przedstawieniem była Maria Stuart Juliusza Słowackiego – Młody kierownik artystyczny i reżyser w jednej osobie - Danuta Bleicherówna – młody zespół aktorski, a dojrzałe interesujące przedstawienie. Było w nim wiele świeżości, oryginalnych pomysłów interpretacyjnych i sytuacyjnych, dobrze popisała się odtwórczyni głównej roli - Celina Klimczakówna. Od 1 października 1961 do 28 maja 1964 występowała w Rzeszowie w Państwowym Teatrze im. Wandy Siemiaszkowej. W Teatrze Siemaszkowej w Rzeszowie występowała m.in. jako Elwira w przedstawieniu Mąż i żona Fredry i jako Medea Eurypidesa (w sezonie 1962). Jednego dnia zobaczyłem Medeę Eurypidesa. Teatr wystawił tę tragedię z konieczności, wyzyskując fakt, że ma w zespole aktorkę, zdolną do udźwignięcia roli tytułowej, a mianowicie Celinę Klimczkównę. Istotnie Klimczakówna nie tylko udźwignęła rolę, ale pokazała Medeę wstrzemięźliwą i zdyscyplinowaną, godną, autentyczną, miejscami wzruszająco tragiczną. Właściwie jest to jej wielki monolog, przerywany tylko wtrętami Jazona (Witold Gruszecki), Kreona (Wincenty Zawirski) i nieustannie obecnej Niespokojnej Dziewczyny (Ireny Chudzikówny).[10]
Od 29 maja 1964 przeniosła się na stałe do Łodzi gdzie występowała do końca życia w Państwowym Teatrze Nowym. Występowała m.in. w sztukach reżyserowanych przez Kazimierza Dejmka. Była członkiem Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu (ZASP) sekcji dramatycznej od 1937 roku. Pochowana na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[11].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi (1 października 1977). W lipcu 1977 otrzymała Honorową Odznakę Miasta Łodzi nadawaną przez Biuro Rady Narodowej Miasta Łodzi.
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
Filmy[edytuj | edytuj kod]
| Rok | Tytuł | Rola | Uwagi |
|---|---|---|---|
| 1977 | Ciuciubabka | kioskarka | |
| 1977 | Pokój z widokiem na morze | matka Michała Jurkowskiego | |
| 1975 | Koniec babiego lata | Zosia, ciotka Józka | |
| 1975 | Wieczór u Abdona | Kobieta Podróżna | |
| 1975 | Czerwone i białe | wdowa | |
| 1974 | Zapis zbrodni | matka Kazka | |
| 1974 | Dwoje bliskich obcych ludzi | kasjerka Jadzia Majewska | |
| 1972 | Palec Boży | matka | |
| 1955 | Ucieczka | matka | |
| 1954 | Kariera | nauczycielka | |
| 1951 | Pierwsze dni | nauczycielka Marysia | |
| 1951 | Młodość Chopina | chłopka, siostra Ani | |
| 1949 | Za wami pójdą inni | zecerka Katarzyna | Pierwszy tytuł Drukarnia na Grzybowskiej. Rolę Władka grał Adam Hanuszkiewicz |
Seriale[edytuj | edytuj kod]
- 1974 Siedem stron świata (odc. 6)
- 1973 Droga (Stara Lewandowska, matka doktor Marii)
- 1970 Doktor Ewa
Teatr (wybór)[edytuj | edytuj kod]
| Rok | Tytuł | Rola | Teatr | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| 1935 | Stare wino szumi | Lissa (rola pokojówki) | Teatr Miejski. im Juliusza Słowackiego, Kraków | W ramach cyklu przedstawień z Kazimierzem Junoszą-Stępowskim, włoska komedia |
| 1936 | Krakowiacy i Górale | Zosia, przyjaciółka Basi | Teatr Miejski. im Juliusza Słowackiego, Kraków | |
| 1937/38 | Woźny i minister | Mona Courtois, dziennikarka | Teatr Miejski Z.A.S.P. w Grodnie | Teatr objazdowy ziemi grodzieńskiej i białostockiej |
| 1937/38 | Ciotka Karola | Ella Delahay | Teatr Miejski Z.A.S.P. w Grodnie | |
| 1937/38 | Walący się dom | Panna Jadzia | Teatr Miejski Z.A.S.P. w Grodnie | |
| 1937/38 | Dzieje grzechu | Kelnerka | Teatr Miejski Z.A.S.P. w Grodnie | |
| 1937/38 | Mąż z grzeczności | Honorata, służąca | Teatr Miejski Z.A.S.P. w Grodnie | |
| 1937/38 | Gdzie diabeł nie może (R. Niewiarowicz) | Wązdecka | Teatr Miejski Z.A.S.P. w Grodnie | |
| 1938/39 | Szesnastolatka (Filip i Aimee Stuartowie) | Irena | Teatr Wołyński im. Juliusza Słowackiego | Teatr objazdowy |
| 1938/39 | Dziewczyna z lasu (Jerzy Szaniawski) | Anna | Teatr Wołyński im. Juliusza Słowackiego | |
| 1938/39 | Królowa przedmieścia (K. Krumłowski) | Mania | Teatr Wołyński im. Juliusza Słowackiego | Komedia muzyczna |
| 1945 | Mąż doskonały (Jerzy Zawiejski) | Iitani | Teatr i studio „Stary Teatr”, Kraków | Przedstawienia od 1 kwietnia 1945 |
| 1945/46 | Żeglarz (Jerzy Szaniawski) | Med | Teatr i studio „Stary Teatr”, Kraków | |
| 1945/46 | Dom otwarty (Michał Bałucki) | Kamila | Teatr im. Juliusza Słowackiego, Kraków | Opracowanie sceniczne Juliusz Osterwa |
| 1947/48 | Obrona Ksantypy (Ludwik Hieronim Morstin) | Ksantypa | Teatr Miejski w Bydgoszczy, Bydgoszcz | Rola z Józefem Kondratem |
| 1947/48 | Świerszcz za kominem (Charles Dickens) | Córka Kaleba | Teatr Miejski w Bydgoszczy, Bydgoszcz | Rola z Jerzym Kordowskim |
| 1948/49 | Lisie gniazdo (Lilian Hellman) | Birdie Hubbarda | Teatr Ziemi Pomorskiej, Toruń | Reżyseria Leonia Barwińska |
| 1948/49 | Żołnierz i bohater (Florian Sobieniowski) | Raina | Teatr Ziemi Pomorskiej (dyr. Aleksander Rodziewicz) | |
| 1950/51 | Przyjaciele (Byli tri druzja) (Andrzej Uspieński) | Aleksandra Kurnikowa, lotnik podbiegunowy | Państwowy Teatr Powszechny, Łódź | Premiera 7 grudnia 1950, reżyseria Zygmunt Urbański, rzecz dzieje się w Moskwie w 1947 roku |
| 1950/51 | Eugenia Grandet (Honoriusz Balzak) | Eugenia | Państwowy Teatr Powszechny, Łódź | Reżyseria Krzysztof Opaliński |
| 1954/55 | Las (Aleksandr Nikołajewicz Ostrowski) | Aksjusza | Państwowy Teatr Powszechny, Łódź | |
| 1966/67 | Śluby panieńskie (Aleksander Fredro) | Pani Dobrójska | Państwowy Teatr Nowy, Łódź | Premiera 16 lutego 1967, reżyseria Tadeusz Bryski |
Teatr TV[edytuj | edytuj kod]
- 1979: Czerwone róże dla mnie, jako pani Breydon
- 1974: Biografia (Behrman S.N.), jako Minnie
- 1974: Mienie, jako wdowa Arwa, matka Marii
- 1973: Powroty
- 1971: Jesień
- 1970: Chłopi, jako Kowalowa
- 1969: Rewizor
- 1967: Ziemia obiecana, jako chłopka
- 1965: Dragon, jako Szuster E.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Berger B i inni: Słownik biograficzny teatru polskiego. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994.
- ↑ Lau Jerzy: Teatr Artystów „Cricot”. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1967, s. 221.
- ↑ Śmigielski Bogdan: Teatr Wołyński im. Juliusza Słowackiego: 1930–1939. Lublin: Tow. Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2002, s. 189.
- ↑ ka. Celina Klimczakówna. „Ilustrowany Kurier Polski”. Czwartek, 20 października, rok V, Nr 289, str. 3, 1949.
- ↑ Wilam Horzyca, Dialog, RSW „Prasa”, 1984, tom 29, str. 124
- ↑ Maśliński Józef. Obrona Ksantypy. „Arkona - Życie Kulturalne”. XI,XII, 1947.
- ↑ H. R.. Świerszcz za kominem. „Ziemia”. 12 stycznia, 1948.
- ↑ Chyliński Zbigniew. Las bracie, prawdziwy las.... „Głos Robotniczy Łódź”. 27 maja, 1954.
- ↑ Hertel Józef. W Zabrzu powstał teatr i co dalej?. „Trybuna Ludu”. 24 maja, 1960.
- ↑ Wróblewski Andrzej. Rzeszów. „Teatr”. 22, 1962.
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Celina Klimczak. rakowice.eu. [dostęp 2019-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Celina Maria Klimczak w bazie filmpolski.pl
- Celina Klimczak, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09].
- Celina Maria Klimczak w bazie Filmweb
- Celina Maria Klimczak w bazie IMDb (ang.)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Celina Maria Klimczak na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”