Drozdówka rdzawa

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Cercotrichas galactotes)
Drozdówka rdzawa
Cercotrichas galactotes[1]
(Temminck, 1820)
Ilustracja
Osobnik sfotografowany w Parku Narodowym Aszkal, Tunezja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Rodzina

muchołówkowate

Podrodzina

muchołówki

Plemię

Copsychini

Rodzaj

Cercotrichas

Gatunek

drozdówka rdzawa

Synonimy
  • Sylvia galactotes Temminck, 1820[2]
  • Erythropygia galactotes (Temminck, 1820)
  • Agrobates galactodes[3] (Temminck, 1820)
  • Aedon minor Cabanis, 1850[4]
  • Cercotrichas minor (Cabanis, 1850)[4]
Podgatunki
  • C. g. galactotes (Temminck, 1820)
  • C. g. syriaca (Hemprich & Ehrenberg, 1833)
  • C. g. familiaris (Ménétries, 1832)
  • C. g. minor (Cabanis, 1850)
  • C. g. hamertoni (Ogilvie-Grant, 1906)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Występowanie

     lęgi

     zimuje

     cały rok

Drozdówka rdzawa[6] (Cercotrichas galactotes) – gatunek niewielkiego ptaka lądowego z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Występuje w Azji, Europie i Afryce. Jest częściowo wędrowna. Nie spotyka się jej w Polsce.

Jej inne nazwy zwyczajowe to: drozdówka pstra, pokrzewka rdzawoczerwona lub rdzawa oraz rudochwostka blada.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy gatunek opisał Coenraad Jacob Temminck w 1820. Holotyp pochodził z Algeciras w Hiszpanii. Autor nadał gatunkowi nazwę Sylvia galactotes[2]. Obecnie (2022) akceptowana przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny nazwa to Cercotrichas galactotes[7]. Ptaki występujące na wschód od Morza Kaspijskiego zostały opisane jako podgatunek Cercotrichas galactotes deserticola, jednak nie przyjął się[2]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia (2022) pięć podgatunków drozdówki rdzawej: C. g. galactotes, C. g. syriaca, C. g. familiaris, C. g. minor, C. g. hamertoni[7]. Wszystkie tylko nieznacznie różnią się szczegółami albo odcieniem ubarwienia.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Drozdówka rdzawa jest niewielkim ptakiem wróblowym o przeciętnej masie ciała około 23 gramów[8]. Brak dymorfizmu płciowego w upierzeniu[3]. Drozdówka może być mylona ze słowikami, zwłaszcza słowikiem rdzawym. Cały wierzch ciała łącznie z ogonem jest rdzawy, na ogonie ma dwie – od wewnątrz czarne – białe lamówki. Brew biała, czarna przepaska oczna. Gardło i policzki jasno żółtokremowe. Pokrywy skrzydłowe mają jasne brzegi, od wewnątrz są ciemnobrązowe. Brzuch, pokrywy podogonowe i pierś są białe. Długie nogi mają różowy kolor, dziób jest szary, a przy nasadzie jaśniejszy[9]. Tęczówka brązowa[3]. Młode nie są poplamione[9].

Długość ciała: 14–16 cm[10], rozpiętość skrzydeł: 22–27 cm[11], masa ciała: 20–28 g[2]. Najdłuższe ze sterówek mierzą po 80 mm[12]. Przybliżona długość skrzydła to 89 mm (w oryginale: 3,5 cala), zaś dzioba: 17 mm (w oryginale 0,7 cala)[3].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

W Polsce drozdówka rdzawa nie pojawia się. Jej naturalne miejsca zamieszkania to[5]:

Kraje, w których pojawia się wyjątkowo to[5]: Wielka Brytania, Uganda, Tanzania, Szwajcaria, Sri Lanka, Rumunia, Norwegia, Malawi, Irlandia, Węgry, Niemcy, Gambia, Francja, Kongo i Chiny.

Zależnie od miejsca zamieszkania jest ptakiem częściowo wędrownym. W Europie występuje rzadko – jedynie w wykonanych przez człowieka siedliskach na południu Hiszpanii bywa lokalnie pospolita[8].

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Zasiedla bardzo różne, w większości suche, siedliska znajdujące się na wysokości zazwyczaj do 1000 m n.p.m., maksymalnie do 1500 m n.p.m.[13]: grunty orne, pastwiska, wiejskie ogrody, plantacje, tereny miejskie, gaje oliwne, pasma kaktusów, oazy, tereny kamieniste, podmokłe lasy, suche lasy, suche zarośla, obszary wokół rzek, strumieni i potoków.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Żywi się owadami, w tym chrząszczami, mrówkami, pszczołami, osowatymi, łowikowatymi, prostoskrzydłymi[2], również pajęczakami[14]. Biega i skacze za nimi pod krzewami. Czasami czatuje w miejscu otwartym, wypatrując zdobyczy (jak inni przedstawiciele jej rodziny).

Tryb życia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Wiek
Dożywa do 5 lat[15].
Pierzenie
Dorosłe drozdówki rdzawe pierzą się od lipca do września, u młodych dochodzi jeszcze październik. Ma 10 lotek I-rzędowych, 9 II-rzędowych oraz 12 sterówek[12].

Zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Materiał filmowy przedstawiający zachowanie drozdówki rdzawej; Rijad, Arabia Saudyjska, kwiecień 1993

Ma stale podniesiony ogon. Gdy stoi, zadziera go i kiwa głową. Leci w linii prostej. Siada na przewodach elektrycznych. Czasami tak mocno zadziera ogon, że prawie dotyka nim tyłu głowy, pokazując białe pokrywy podogonowe. Swą piosenkę śpiewa siedząc na czubku krzewu, na linii energetycznej lub w czasie krótkiego lotu tokowego (patrz w sekcji lęgi). Często wykonuje następujący ruch ogonem: ogon jest rozkładany, kiwany w tył i w przód, znów składany i wolno kładziony.

Głos[edytuj | edytuj kod]

Śpiewa podobnie jak rudzik – urywanymi trelami[14], ostrzega inne drozdówki rdzawe i woła je ostrym „tek-tek-tek”[11]. Wydaje także wibrujące szrrrrrr, ciche „djuk” lub „czip”. Ma czystą melodyjną piosenkę, która składa się z krótkich i łączących się strof[14].

Lęgi[edytuj | edytuj kod]

Jajo kukułki (po lewej) i jaja drozdówki rdzawej

Jeden lub dwa lęgi. W przypadku ptaków badanych w południowej Hiszpanii w latach 1980–84, spośród 17 obserwowanych wtedy par 11 wyprowadziło w sezonie dwa lęgi[16]. Drozdówka rdzawa wykonuje krótki, motyli lot tokowy. W czasie niego co chwilę opada na ziemię z uniesionymi skrzydłami i rozłożonym ogonem.

Gniazduje tylko w południowej części Europy – w Grecji i na Półwyspie Iberyjskim, ale nie dociera do delty Ebro, rozmnaża się także w południowej części Sahary. Możliwe jest wyprowadzenie lęgów w Iraku, wtedy zaczynają się w połowie maja[17]. Tereny lęgowe to przeważnie ciepłe (powyżej 25 °C) i suche niziny.

Biotop lęgowy to tereny wilgotne i półwilgotne, z ciekami wodnymi o zakrzewionych brzegach. Preferuje środowiska porośnięte krzewami i żywopłotami. Lęgnie się również w okolicach wydm z suchoroślami, w ogrodach i na plantacjach opuncji figowej[14]. Lęgi trwają od maja do czerwca[14]. W przypadku ptaków badanych w południowej Hiszpanii, przeciętna wielkość terytorium pary wyniosła 2,36 ha[16].

Pary gniazdują w odległości 150–850 m od siebie[18]. Gniazdo jest zbudowane z mokrej trawy, korzeni, włosów i piór. Budują je oba ptaki, nisko (ok. 1 m nad ziemią) w gęstych krzewach[14], również na drzewie lub w zagłębieniu w ścianie[16], w winnicach, na drzewach owocowych, opuncjach, a czasem bezpośrednio na ziemi[8].

Drozdówka składa 3–5 jaj[14] o wymiarach blisko 22 na 16 mm[3]. Są gładkie i błyszczące, białe lub szare czasami z zielonym lub z niebieskim nalotem. Samica sama wysiaduje jaja, zwykle trwa to 13 dni[19]. Młode badane w południowej Hiszpanii opuszczały gniazdo przeciętnie po 10 dniach[16]. Są w pełni opierzone po 9–12 dniach po wylocie z gniazda[18].

Na lęgach drozdówek często pasożytują kukułki zwyczajne[16][8]. Samce, które wcześniej przylatują na tereny lęgowe, odnoszą większy sukces reprodukcyjny niż samce przylatujące późno, gdyż ich partnerki wcześniej składają jaja, a pisklęta wykluwają się większe i cięższe. Gniazda samców przylatujących wcześniej są jednak bardziej narażone na spasożytowanie przez kukułkę, co redukuje wszystkie korzyści wypływające z wczesnego przylotu na tereny lęgowe i gniazdowania[8].

Wędrówki[edytuj | edytuj kod]

Drozdówka rdzawa jest ptakiem częściowo wędrownym. Populacja subsaharyjska prowadzi osiadły tryb życia. Pozostałe osobniki zimują we wschodniej Afryce i w Indiach. Trasa wędrówki to ok. 600–3400 mil, czyli ok. 1000–5500 km. W Europie przebywa od kwietnia do sierpnia. Najpóźniej odlatuje we wrześniu[18]. Wraca w kwietniu lub w maju.

Zasoby populacji[edytuj | edytuj kod]

Drozdówka rdzawa

Przez IUCN drozdówka rdzawa jest klasyfikowana jako Least Concern (gatunek najmniejszej troski) nieprzerwanie od 1988 roku. Całkowity zasięg występowania szacowany jest na 13 100 000 km²[5]. Teren, na którym gniazduje, to około 4 310 000 km²[13]. W 2015 organizacja BirdLife International szacowała liczebność populacji europejskiej wraz z całą Turcją i krajami Kaukazu Południowego na 460 000 – 1 250 000 dorosłych osobników, a ponieważ obszar ten stanowi około 10% zasięgu tego gatunku, liczebność światowej populacji wstępnie szacowana jest na 4 600 000 – 12 500 000 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny, choć liczebność populacji europejskiej spada[5].

Liczebność par lęgowych w poszczególnych krajach według szacunków BirdLife International z 2015[20]:

  • Hiszpania – 202 241–536 837
  • Turcja – 20 000–60 000
  • Azerbejdżan – 5000–20 000
  • Grecja – 1000–3000
  • Armenia – 1000–2500
  • Portugalia – 500–1000
  • Macedonia – 20–100
  • Czarnogóra – 10–20
  • Bośnia i Hercegowina – 1–10
  • Bułgaria – 0–5
  • Gruzja – gatunek obecny, liczebność nieznana

Podgatunki[edytuj | edytuj kod]

Wyróżniane podgatunki[7][6][2]
drozdówka rdzawa (Cercotrichas galactotes galactotes) Podgatunek nominatywny. Zasiedla Półwysep Iberyjski, Afrykę Północną, Izrael, południowo-zachodnią Syrię i południe Francji. Ma bardziej czerwonawy grzbiet.
Cercotrichas galactotes syriaca Występuje na Półwyspie Bałkańskim oraz w Grecji, w zachodniej i południowej Turcji, w zachodniej Syrii oraz w Libanie. Nazywana także E. galactotes syriacus oraz E. g. plebia.
drozdówka szarawa (Cercotrichas galactotes familiaris) Występuje na Zakaukaziu, w południowo-wschodniej Turcji, w Iraku oraz w północno-wschodniej i wschodniej części Arabii Saudyjskiej, na wschód do południowego Kazachstanu, we wschodnim Iranie, wschodnim Afganistanie, a także w zachodnim Pakistanie.
drozdówka sudańska (Cercotrichas galactotes minor) Zasiedla tereny przy wschodniej granicy Sahary, w centrum Mauretanii i Senegalu, w Czadzie i północnej Somalii. Przez niektórych autorów uważana za osobny gatunek C. minor. Synonim nazwy łac. to Cercotrichas galactotes oliviae[4].
Cercotrichas galactotes hamertoni Endemit wschodniej Somalii.


Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Cercotrichas galactotes, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e f Collar, N.: Rufous Scrub-robin (Erythropygia galactotes). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (25 stycznia 2016)].
  3. a b c d e Joseph Isaac Spadafora Whitaker: The birds of Tunisia; being a history of the birds found in the regency of Tunis. T. 1. 1905, s. 74–76.
  4. a b c D. Lepage: drozdówka sudańska Cercotrichas minor. Avibase. [dostęp 2020-04-09]. (pol.).
  5. a b c d e BirdLife International, Cercotrichas galactotes, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-04-14] (ang.).
  6. a b P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Copsychini Sundevall, 1872 (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-04-09].
  7. a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-14]. (ang.).
  8. a b c d e José Javier Palomino, Manuel Martin-Vivaldi, Manuel Soler. Early Arrival Is Not Advantageous for Rufous Bush-Robins parasitized by Common Cuckoos. „The Auk”. 115 (1), s. 235–239, 1998. (ang.). 
  9. a b Agrobate roux Cercotrichas galactotes. Observation Oiseaux d’Europe. [dostęp 2010-05-07]. (fr.).
  10. John Gooders: Ptaki Polski i Europy. Wrocław: Larrouse, 2003, s. 226. ISBN 83-89181-51-7. – w tej książce wystąpiła pod nazwą drozdówka pstra
  11. a b Paul Sterry, Andrew Cleve, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: Świat Książki, 2007, s. 288. ISBN 978-83-247-0818-5.
  12. a b R. Brown, J. Ferguson, M. Lawrence, D. Lees: Tropy i ślady ptaków. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 176. ISBN 83-7319-860-1.
  13. a b Rufous-tailed Scrub-robin Erythropygia galactotes. BirdLife International. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-12)]. (ang.).
  14. a b c d e f g K. Richarz, A. Puchta: Ptaki: przewodnik. Warszawa: Muza SA, 2006, s. 290. ISBN 978-83-7495-018-3.
  15. D. Thomas: Agrobate roux (Cercotrichas galactotes). Les oiseaux d’Europe. [dostęp 2010-05-07]. (fr.).
  16. a b c d e G. López & J.A. Gil-Delgado. Aspects of the breeding ecology of Rufous Bush Robins Cercotrichas galactotes in southeast Spain. „ird Study”. 35 (2), s. 85–89, 1988. 
  17. AGROBATE ROUX. Classement des espèces. [dostęp 2016-01-25]. (fr.).
  18. a b c Rufous Bush Robin (Cercotrichas galactotes familiaris). Birds of Kazakhstan. [dostęp 2012-04-30]. (ang.).
  19. Agrobate roux. Oiseaux.net. [dostęp 2016-01-25]. (fr.).
  20. BirdLife International: European birds of conservation concern: populations, trends and national responsibilities. Cambridge, UK: 2017. ISBN 978-1-912086-00-9.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • D. Burni, B. Hoare, J. DiCostanzo, J. Benstead i inni: Encyklopedia Ptaki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15733-3.
  • L. Jonsson, M. Beaman, I. Robertson: Birds of the Mediterranean and Alps. Londyn: Croom Helm, 1982. ISBN 978-0-7099-1413-6. (ang.).
  • R. T. Peterson, G. Mountfort: A Field Guide to the Birds of Britain and Europe. Boston: Houghton Mifflin, 1993. ISBN 978-0-618-16675-6. (ang.).
  • C. M. Perrins, D. Attenborough, N. Arlott: Generation Guide to the Birds of Britain and Europe. Austin: University of Texas Press, 1987. ISBN 978-0-292-75532-1. (ang.).
  • J. Elphic: The Atlas of Bird Migration. Cape Town: Struik, 2007. ISBN 978-1-77007-499-6. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]