Cerkiew Świętego Michała Archanioła w Synkowiczach

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
cerkiew Świętego Michała Archanioła
Царква Святога Архангела Міхаіла
410Г000282
cerkiew parafialna
Ilustracja
Widok ogólny
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Miejscowość

Synkowicze

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny
(Egzarchat Białoruski)

Eparchia

grodzieńska i wołkowyska

Wezwanie

św. Michała Archanioła

Wspomnienie liturgiczne

8/21 listopada

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Synkowicze, cerkiew św. Michała Archanioła”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Synkowicze, cerkiew św. Michała Archanioła”
Ziemia53°07′23,2″N 25°09′26,7″E/53,123111 25,157417
Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew Świętego Michała Archanioła[1] (biał. Царква Святога Архангела Міхаіла) – prawosławna cerkiew obronna w Synkowiczach (obwód grodzieński), najstarsza tego typu budowla na Białorusi. Świątynia parafialna, w dekanacie zelwieńskim eparchii grodzieńskiej i wołkowyskiej Egzarchatu Białoruskiego Patriarchatu Moskiewskiego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Świątynia powstała w pierwszej połowie XVI wieku[2] prawdopodobnie z fundacji Konstantego Wasyla Ostrogskiego. Innym możliwym fundatorem cerkwi był Aleksander I Jagiellończyk[3]. Zachodni przedsionek, niezbędny w liturgii prawosławnej, dostawiony został później[4]. W momencie budowy była to świątynia prawosławna. Po zawarciu unii brzeskiej miejscowa parafia przystąpiła do nowo powstałego wówczas Kościoła unickiego[5]. W latach 1880–1881 cerkiew, będąca ponownie w rękach prawosławnych, została gruntownie przebudowana. Rozebrano wówczas wtórnie dodaną kopułę, wzniesiono kruchtę, absydę zwieńczono kopułą, zaś w 1891 przed budynkiem ustawiono dzwonnicę[5].

W II Rzeczypospolitej cerkiew została zrewindykowana na rzecz Kościoła rzymskokatolickiego. Po zainicjowaniu kampanii neounijnej w budynku powstała parafia tego wyznania, prowadzona przez jezuitów. Następnie przekształcono ją ponownie w parafię łacińską (rzymskokatolicką). W 1945, po włączeniu ziem białoruskich do ZSRR, cerkiew zarekwirowano Kościołowi i zaadaptowano na magazyn. W 1990 zwrócono ją parafii prawosławnej[5]. Od 2007 prowadzony jest remont obiektu[5]. W 2012 pod warstwą farby olejnej z okresu sowieckiego odkryto freski z napisami w języku starogreckim[6].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Cerkiew wzniesiona została w stylu gotyckim, na planie czworoboku z trzema absydami przykrytymi jednym półstożkowym dachem, co umożliwiają założone między absydami trompy. Rozwiązanie takie, nietypowe dla budowli bizantyjskich, było powszechne w wielobocznych obejściach hanzeatyckich hal od Lubeki do Rygi[7]. Wnętrze świątyni jest halowe, kryte sklepieniem krzyżowym. W czterech narożach budynku wzniesiono wieże obronne – dwie cylindryczne i dwie ośmioboczne. Cztery narożne wieże wskazują na analogie do cerkwi Świętej Trójcy w Wilnie i cerkwi w Murowance (Małomożejkowie), ale także do położonych na Mazowszu XVI wiecznych kościołów w Pawłowie, Zakroczymiu, Serocku, Cegłowie, Węgrowie i Brochowie[8]. Ściany cerkwi mają półtora metra grubości. Elewację zwieńczono trójkątnym szczytem[5]. Dzięki zachowanym oryginalnym sklepieniom stwierdzono, że świątynia nie posiadała kopuły nad środkowym przęsłem[9].

Historycy architektury wskazują na podobieństwa między cerkwią w Synkowiczach a podobnymi budowlami obronnymi w Wilnie (sobór Przeczystej Bogurodzicy), w monasterze w Supraślu[5] oraz w Murowance (Małomożejkowie)[10].

  • Cerkiew i dzwonnica
    Cerkiew i dzwonnica
  • Apsydy
    Apsydy
  • Fragment wnętrza cerkwi
    Fragment wnętrza cerkwi

Legendy[edytuj | edytuj kod]

Na temat dziejów cerkwi istnieją legendy, jakoby powstała już w końcu XIV w. po przebudowie pruskiego zamku, lub też że została ufundowana przez wielkiego księcia Witolda[5]. Przekazy te nie mają jednak naukowych podstaw, a historycy sztuki nie mają wątpliwości, że budowla pochodzi z wieku XVI.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Polski egzonim przyjęty na 125. posiedzeniu KSNG.
  2. ↑ Robert M. Kunkel, Późnogotyckie Cerkwie na Zachodnich Rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w., Źródła i Monografie 189, KUL, Lublin 2000, s. 37.
  3. ↑ Tomasz Torbus, Europa Jagellonica 1386-1572: sztuka, kultura i polityka w Europie Środkowej za panowania Jagiellonów: materiały sesji zorganizowanej przez Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum i Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, Przemysław Mrozowski i inni red., Studia i Materiały / Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum, Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum : Arx Regia - Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, 2015, 164., ISBN 978-83-7022-214-7 [dostęp 2024-02-28] (pol.).
  4. ↑ A.M. Kusznierewicz, Kultovoje dojlidstwa Bielarusi, Minsk 1993, s. 67.
  5. ↑ a b c d e f g S. Tyszka, Cerkiew obronna w Synkowiczach, „Inżynier Budownictwa”, 11 II 2011.
  6. ↑ Freski i greckie napisy w białoruskiej cerkwi [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2016-06-05].
  7. ↑ Robert M. Kunkel, Późnogotyckie Cerkwie NA Zachodnich Rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w., Źródła i Monografie 189, KUL, Lublin 2000, s. 43.
  8. ↑ Robert M. Kunkel, Późnogotyckie Cerkwie na zachodnich rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w., Źródła i Monografie 189, KUL, Lublin 2000, s. 42.
  9. ↑ Robert M. Kunkel, Późnogotyckie cerkwie na zachodnich rubieżach Wielkiego Księstwa Litewskiego, [w:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczpospolitej XVI–XVIII w., Źródła i Monografie 189, KUL, Lublin 2000, s. 40.
  10. ↑ Mironowicz A.: Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII wieku. Dział Wydawnictw Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, 1991, ss. 89–94.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Cerkiew_Świętego_Michała_Archanioła_w_Synkowiczach&oldid=73009557”