Cerkiew Świętych Borysa i Gleba w Grodnie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
cerkiew Świętych Borysa i Gleba
Каложская царква, Царква Св. Барыса і Глеба
410Г000004
cerkiew parafialna
Ilustracja
Widok od północy
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Miejscowość

Grodno

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny
(Egzarchat Białoruski)

Eparchia

grodzieńska i wołkowyska

Wezwanie

Świętych Borysa i Gleba

Wspomnienie liturgiczne

24 lipca/6 sierpnia

Położenie na mapie Grodna
Mapa konturowa Grodna, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „cerkiew Świętych Borysa i Gleba”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „cerkiew Świętych Borysa i Gleba”
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „cerkiew Świętych Borysa i Gleba”
Ziemia53°40′42,2″N 23°49′07,3″E/53,678389 23,818694
Strona internetowa
Dom parafialny z cerkwią Kołoskiej Ikony Matki Bożej

Cerkiew Świętych Borysa i Gleba[1] (biał. Царква Св. Барыса і Глеба) – najstarsza cerkiew prawosławna w Grodnie, w jurysdykcji eparchii grodzieńskiej i wołkowyskiej Egzarchatu Białoruskiego. Jedyny zachowany zabytek architektury staroruskiej sprzed najazdu mongolskiego na zachodniej Białorusi. Świątynia parafialna (w dekanacie grodzieńskim).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Cerkiew została zbudowana na Kołoży przy ujściu Horodniczanki do Niemna przez księcia Wsiewołoda Dawidowicza. Jej patronowie Borys i Gleb byli równocześnie patronami jego dwóch synów[2]. Jest to jedna z najstarszych zachowanych prawosławnych świątyń w Europie północnej. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1138. Była wielokrotnie niszczona i odbudowywana. Była odnawiana na początku XVI wieku przez Bogdana Bogutowicza. Prawdopodobnie w XVI w. powstał przy niej prawosławny monaster Świętych Borysa i Gleba. W 1635 obiekt został przejęty przez unitów, zaś w 1697 powstał przy nim klasztor bazyliański[2].

W 1839 na mocy postanowień synodu połockiego przestał istnieć Kościół unicki na ziemiach białoruskich i litewskich. Położone na tym obszarze monastery zostały przemianowane na męskie prawosławne wspólnoty mnisze. W takich okolicznościach doszło do reaktywacji monasteru Świętych Borysa i Gleba[3]. W 1853 w wyniku osunięcia się skarpy niemeńskiej zawaliły się południowa ściana i apsyda. Na wniosek metropolity wileńskiego i litewskiego Józefa cerkiew została zamknięta dla celów kultowych, a jej wyposażenie przeniesione do innej świątyni. Również monaster zmienił swoją siedzibę, przenosząc się w 1854 do zarekwirowanego przez władze carskie budynku klasztoru bernardynek[2]. Uszkodzona cerkiew została zabezpieczona i odremontowana z funduszy wydzielonych przez cara Aleksandra II[2].

W 1948 władze radzieckie urządziły w budynku cerkiewnym muzeum. Przywrócenie obiektowi funkcji kultowych nastąpiło w 1991[4].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Wnętrze cerkwi

Była to halowa budowla trójnawowa o trzech absydach, wzniesiona z cegły z dodatkiem kamienia oraz posiadająca dekorację w postaci barwnych ceramicznych plakiet, układanych w krzyże na zewnętrznych ścianach. Wewnątrz stosowano specjalne naczynia, które umieszczane w ścianach i sklepieniach doskonaliły akustykę świątyni[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Polski egzonim przyjęty na 125. posiedzeniu KSNG.
  2. a b c d Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 184. ISBN 978-83-7431-127-4.
  3. Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 30. ISBN 978-83-7431-127-4.
  4. Informacje o cerkwi na stronie eparchii grodzieńskiej i wołkowyskiej
  5. Tadeusz Chrzanowski „Kresy, czyli obszar tęsknot”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010, s. 138

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]