Cerkiew św. św. Kosmy i Damiana w Tyliczu

Cerkiew św. św. Kosmy i Damiana
obecnie kaplica św. św. Kosmy i Damiana

nr rej. 775 z dnia 5.09.1964
kaplica cmentarna
Widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Tylicz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
parafia	Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tyliczu.
Wezwanie	śś. Kosmy i Damiana
Historia Data zakończenia budowy 1743 Aktualne przeznaczenie zaadaptowana na kościół rzymskokatolicki Poprzednie wyznanie Kościół Greckokatolicki w Polsce
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • drewno
Położenie na mapie gminy Krynica-Zdrój Tylicz, cerkiew
Położenie na mapie Polski Tylicz, cerkiew
Położenie na mapie województwa małopolskiego Tylicz, cerkiew
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Tylicz, cerkiew
49°23′43,4″N 21°01′41,3″E

Przycerkiewny cmentarz - grób ks. Emiliana Afanasjewicza Wengrynowicza, proboszcza parafii w Tyliczu, przetrzymywanego w latach 1914-1917 w obozie Talerhof i zmarłego tamże

Cerkiew św. św. Kosmy i Damiana w Tyliczu – dawna greckokatolicka cerkiew, zbudowana w 1743, znajdująca się w Tyliczu.

Po 1947 przejęta przez kościół rzymskokatolicki. Obecnie użytkowana jako kaplica cmentarna parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tyliczu.

Cerkiew wpisano na listę zabytków w 1964. Została włączona do małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.

Historia

Cerkiew w Tyliczu istniała już pod koniec XVI wieku. Obecnie istniejąca powstała w 1743. Jednak kształt budynku został uformowany w czasie przebudowy w 1780 (być może z tego okresu kaplice boczne i wieża). Późniejsze przekształcenia miały jeszcze miejsce w latach 1889, ok. 1930 i w 1938. W 1938 r. m.in. wykonano w cerkwi zachowaną do dnia dzisiejszego polichromię ornamentalną i figuralną nawiązującą do jubileuszu 950-lecia chrztu Rusi.

Architektura i wyposażenie

Cerkiew w Tyliczu jest cerkwią łemkowską, trójdzielną. Prezbiterium zamknięte trójbocznie. W nawie i prezbiterium kopuły namiotowe. Ponad przedsionkiem (babińcem) wznosi się wieża o konstrukcji słupowo-ramowej, o ścianach pochyłych, z pozorną izbicą, z drewnianym, dwukondygnacyjnym, baniastym hełmem na wydatnej podstawie namiotowej, zwieńczonym pozorną latarnią i kutym krzyżem. Znacznie mniejsze hełmy, jednokondygnacyjne, znajdują się ponad nawą i nad prezbiterium. Po obydwu stronach nawy zlokalizowane zostały dwie kaplice boczne, niższe od niej. Podobna konstrukcja występuje jedynie w świątyni w Miliku. Nawę pokrywa dach namiotowy, zaś prezbiterium - kalenicowy, wielopołaciowy. Nad kaplicami dachy kalenicowe trójpołaciowe. Wszystkie dachy obecnie kryte blachą.

We wnętrzu polichromia. Część wykonanych w jej ramach malowideł (w tym postacie świętych Olgi i Włodzimierza) to kopie ikon z soboru św. Włodzimierza w Kijowie. Starszy jest ikonostas, powstały w XVIII wieku. W latach 80. XX wieku nieznani sprawcy wynieśli z niego część wizerunków, które zostały uzupełnione po roku 2001. Szczególną cechą ikonostasu w cerkwi w Tyliczu jest wielkość ikon patronów świątyni oraz św. Mikołaja, które, choć umiejscowione w najniższym rzędzie ikon, są znacznie wyższe niż królewskie wrota i sięgają rzędu następnego.

• 
  Widok od strony prezbiterium
• 
  Wnętrze
• 
  Elewacja frontowa

Otoczenie

Wokół cerkwi znajduje się ogrodzenie, w którego obrębie znajduje się dzwonnica oraz dawny i współczesny cmentarz.

Bibliografia

• G. i Z. Malinowscy, E. i P. Marciniszyn, Ikony i cerkwie. Tajemnice łemkowskich świątyń, Carta Blanca, Warszawa 2009, ISBN 978-83-61444-15-2
• Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Pruszków, 2003, ss.112,113 ISBN 83-89188-08-2
• Szlak Architektury Drewnianej Małopolska, BartłomiejB. Cisowski i inni, Kraków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, 2010, s. 230, ISBN 978-83-60538-61-6, OCLC 995427727 .