Cerkiew Trzech Hierarchów w Zboju
| cerkiew filialna, obiekt muzealny | |||||||||||
.jpg) Elewacja wschodnia | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Wezwanie |
Trzech Świętych Hierarchów Bazylego Wielkiego, Grzegorza Teologa i Jana Złotoustego | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie kraju preszowskiego  | |||||||||||
Położenie na mapie Słowacji  | |||||||||||
 49°19′43,9″N 21°16′07,1″E/49,328861 21,268639
| |||||||||||
Cerkiew Trzech Hierarchów w Zboju – drewniana greckokatolicka cerkiew filialna zbudowana w 1766 w miejscowości Zboj, przeniesiona w 1967 do skansenu w Bardejowie-Zdroju[1].
Rokokowy XVIII wieczny ikonostas z cerkwi ze Zboja to jeden z najpiękniejszych na Słowacji.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew postawiono w miejscowości Zboj w słowackich Bieszczadach w 1766. Uszkodzona w czasie II wojny światowej. Po wybudowaniu murowanej świątyni, pierwotny drewniany kościół rozebrano i w 1967 wraz z całym wyposażeniem przeniesiono do skansenu w Bardejowie-Zdroju[2]. W 1993 r. cerkiew została okradziona z ikon. Przeniesiono wtedy ikonostas do Muzeum Szaryskiego w Bardejowie, a w cerkwi zainstalowano jego kopię.
Architektura i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
To budowla drewniana konstrukcji zrębowej, trójdzielna, obecnie nieorientowana. Niewielkie prezbiterium zamknięte trójbocznie, skierowane na południe. Niski babiniec i nawa większe, kwadratowe. Wieża od frontu nadbudowana nad babińcem, zwieńczona podwójnym hełmem stożkowym. Dachy kryte gontem, namiotowe, nad nawą czworoboczny, łamany, a nad prezbiterium ośmioboczny, obydwa zwieńczone wieżyczkami z gontowymi daszkami stożkowymi i kutymi krzyżami. Ściany babińca i nawy obiega wokół okap wsparty na rysiach.
-
Elewacja frontowa -
Brama wejściowa -
Ikonostas
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Wnętrze ciekawe architektonicznie. W nawie i prezbiterium uskokowe kopuły namiotowe. Kopułę nawy wzmacniają dwa ściągi krzyżowe. Na jednym z nich dźwigniowa konstrukcja żyrandola, pozwalająca opuszczać go w dół, celem zapalenia świec. Nad babińcem drugie pomieszczenie, otwarte do nawy. Brak okien w babińcu. W nawie chór muzyczny wsparty jedynie na przedłużonych belkach stropowych babińca. Czterorzędowy ikonostas powstał w 1766. Jego cechą charakterystyczną jest dominacja odcieni błękitu i różu, a także liczne złocone zdobienia, tak zwane rocaille. W pierwszym rzędzie znajdują się dwuskrzydłowe carskie wrota i sześć medalionów z czterema ewangelistami i dwoma Zwiastowania oraz ikona Trzech Hierarchów: Bazylego Wielkiego, Grzegorza Teologa i Jana Złotoustego, patronów świątyni. Na szczycie ołtarza kalwaria z ukrzyżowanym Chrystusem z XVII[2].
W Muzeum w Bardejowie znajduje się także pochodząca z cerkwi cenna ikona Sąd Ostateczny, malowana na płótnie w latach 1660–80, z przedstawieniem potępionych grzeszników w skład, których wchodzą: Żydzi, Turcy, Tatarzy, Niemcy, kalwini, luteranie, Węgrzy i Lachy (Polacy). Natomiast ikona Ukrzyżowania z XVI w. prezentowana jest w Słowackiej Galerii Narodowej w Bratysławie.
Otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew otoczona ogrodzeniem drewnianym z daszkiem gontowym i bramką, zwieńczoną baniastym hełmem. Bramka jest kopią bramki z Niżanego Orlika z 1736.
-
Elewacja zachodnia -
Widok ogólny -
Wnętrze
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Skanzen-Múzeum ľudovej architektúry, Národopisná expozícia Bardejovské Kúpele. [dostęp 2017-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-22)].
- ↑ a b Słowackie kościoły drewniane: Zboj (Bardejovské Kúpele). [dostęp 2020-11-10]. (słow.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda, Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, Wydawnictwo Rewasz, Wyd. II, Pruszków 2011, s. 272 ISBN 978-83-62460-12-0