Chaetomium globosum
 Owocnik z włoskami | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina |
Chaetomiaceae |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Chaetomium globosum |
| Nazwa systematyczna | |
| Chaetomium globosum Kunze Mykologische Hefte (Leipzig) 1: 16 (1817) | |
Chaetomium globosum G. Winter – gatunek grzybów z rzędu Sordariales[1].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum
- Chaetomium, Chaetomiaceae, Sordariales, Sordariomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1817 r. Gustav Kunze i nadana przez niego nazwa naukowa jest ważna. Jest neotyp i epityp[1]. Gatunek ma kilkanaście synonimów. Niektóre z nich[2]:
- Chaetomium rectum Sergeeva 1961
- Chaetomium subglobosum Sergeeva 1960
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Grzyb mikroskopijny. Kolonie na OA w temperaturze 24 °C, osiągają średnicę 5,0–7,5 cm w ciągu 10 dni. Składają się z gęstej warstwy owocników, wskutek czego kolonia ma oliwkowoszarą barwę. Owocniki typu perytecjum, ciemnobrązowe do czarniawych, kuliste do jajowatych, przeważnie o średnicy 150–220(–350) µm, z zewnątrz pokryte ciemnymi włoskami. Włoski są liczne, z przegrodami, nierozgałęzione, giętkie lub nawet zwinięte, pigmentowane, zwężające się i mniej pigmentowane w kierunku czubka, o szorstkich ścianach. Worki maczugowate, 8-zarodnikowe. Askospory brązowe, w kształcie cytryny, 9–11 × 7–8,5 µm, z wierzchołkową porą rostkową. Są to grzyby homotaliczne[3].
Temperatura optymalna do wytwarzania owocników wynosi 18–20 (–24)°C[3].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje na całym świecie[4]. W Polsce podano wiele jego stanowisk. Wyizolowano go z gleby, próchnicy, resztek roślinnych, liści, korzeni, nasion, owoców[5]. Powoduje miękką zgniliznę drewna iglastego i liściastego, często spotykany jest na papierze, na tapetach, tekstyliach. Jako pleśń występuje także wewnątrz domów na ścianach i przedmiotach po ich zalaniu wodą lub zawilgoceniu[3].
Chorobotwórczość
[edytuj | edytuj kod]C. globosum jest grzybem saprotroficznym rozwijającym się na substancjach organicznych, głównie drzewnego pochodzenia, ale jest także grzybem chorobotwórczym.
- Jest alergenem. Zarówno strzępki, jak i zarodniki C. globosum zawierają antygeny, takie jak Chg45, które powodują u osób uczulonych produkcję przeciwciał IgE i IgG. Może to prowadzić do astmy nieatopowej, zapalenia zatok i chorób układu oddechowego u mieszkańców budynków zawilgoconych, w których rozwija się ten gatunek grzyba. Takim alergicznym atakom można zapobiec, stosując chloran potasu w materiałach budowlanych[6].
- C globosum wytwarza takie mykotoksyny jak: emodyny, chryzofanole, chaetoglobosyny A, B, C, D, E i F, a także chetominę i azafilony, chaetovirydyny. Chetomina jest toksyczna dla ssaków, ale także dla bakterii Gram-dodatnich, co pomaga grzybowi w zwalczaniu konkurencyjnych bakterii[7]. Cytochalazyny, chaetoglobosyny A i C, zakłócają podział i ruch komórek w komórkach ssaków. Cytochalazyny wiążą się z aktyną i wpływają na polimeryzację aktyny, chaetoglobosyna A jest wysoce toksyczna dla komórek zwierzęcych, nawet w minimalnych dawkach[8].
- Czasami może powodować oportunistyczną ludzką grzybicę paznokci i zakażenia skóry. Gatunek ten odpowiada za niewielki tylko odsetek przypadków grzybicy paznokci[9].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Ch. globosum jako endofit żyje w wielu roślinach nie szkodząc im. Jego bezobjawowa kolonizacja wspiera tolerancję roślin na toksyczność metali. Metale ciężkie, takie jak miedź, hamują wzrost roślin i zakłócają procesy metaboliczne, np. fotosyntezę. Kiedy rośliny kukurydzy były traktowane C. globosum, wykazywały mniejsze zahamowanie wzrostu i zwiększały biomasę[10].
- Rośliny wykorzystują tego endofitycznego grzyba także do tłumienia patogenów bakteryjnych. Szczepienie roślin jego askosporami zmniejsza objawy chorób bakteryjnych, takie jak więdnięcie, parch jabłoni i pleśnienie owoców i nasion[11].
- Wytwarzane przez Ch. globosum chaetovirydyny hamują powstawanie guzów u myszy. Ich cytotoksyczna aktywność niszczy komórki nowotworowe. Mykotoksyny te stanowią potencjalną możliwość opracowania nowych leków przeciwnowotworowych[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-11-30].
- ↑ Species Fungorume [online] [dostęp 2024-11-30].
- ↑ a b c R.A. Samson, E.S. Hoekstra, J.C. Frisvad, Introduction to food- and airborne fungi [online], Mycobank, 2004 [dostęp 2024-11-03].
- ↑ Występowanie Chaetomium globosum na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-11-30].
- ↑ Wiesław Mułenko, Tomasz Majewski, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, s. 229, ISBN 978-83-89648-75-4.
- ↑ C. Biles, Differential Chlorate Inhibition of Chaetomium globosum Germination, Hyphal Growth, and Perithecia Synthesis, „Mycopathologia”, 174, 2012, s. 475–487.
- ↑ K.H. Domsch, W. Gams, T. Anderson, Compendium of Soil Fungi, London, New York: Academic Press, 1980.
- ↑ M. Fogle, D. Douglas, C. Jumper, D. (2008) D. Straus, Growth and Mycotoxin Production by Chaetomium globosum is Favored in a Neutral pH, „Int J Mol Sci data=2008”, 9, s. 2357–2365.
- ↑ C. Aspiroz, J. Gene, A. Rezusta, L. Charlez, R. Summerbell, First Spanish case of onychomycosis caused by Chaetomium globosum, „Medical Mycology”, 45, 2007, s. 279–282.
- ↑ M. Abou Alhamed, Y. Shebany, Endophytic Chaetomium globosum enhances maize seedling copper stress tolerance, „Plant Biology”, 14 (5), 2012, s. 859–863.
- ↑ D. Cullen, F. Berbee, J. Andrews, Chaetomium globosum antagonizes the apple scab pathogen, Venturia inaequalis, under field conditions, „Can. J. Bot.”, 62, 1984, s. 1814–1818.
- ↑ W. Borges i inni, Azaphilones from the Endophyte Chaetomium globosum, „Journal of Natural Products”, 74, 2011, s. 1182–1187.