Kikutniczka pospolita
| Chelidura acanthopygia | |||
| (Géné, 1832) | |||
_(4907330619).jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kikutniczka pospolita | ||
| Synonimy | |||
| |||
Kikutniczka pospolita[1] (Chelidura acanthopygia) – gatunek skorka z rodziny skorkowatych i podrodziny Anechurinae.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisał po raz pierwszy Carlo Giuseppe Gené w 1832 roku jako Forficula acanthopygia[2][3][4]. Do rodzaju Chelidura przeniósł go w 1878 roku August Durieu Dubrony. W 1902 Karl Wilhelm Verhoeff zaliczył go do rodzaju Chelidurella[4], który został później zsynonimizowany z rodzajem Chelidura[5]
Opis[edytuj | edytuj kod]
Owad ma stosunkowo krępe, rozszerzone pośrodku ciało długości 6,5–12 mm (według innych źródeł 9–18 mm[1]). Barwa ciała określana jest jako rudobrunatna do żółtobrunatnej[6] lub jasnożółtawobrązowa[4], głowy ruda, a odnóży i czułków żółtawa[6] lub jasnobrązowa[4]. Stosunkowo duża, dłuższa niż szeroka głowa ma wyraźne szwy, nabrzmiałe czoło, wykrojony środek tylnej krawędzi i bardzo małe, znacznie krótsze od skroni oczy[4]. Czułki buduje 13 członów[6], z których pierwszy jest krótszy od ich rozstawu, zwężony u nasady i rozszerzony u wierzchołka, drugi poprzeczny, a trzeci walcowaty i dłuższy od czwartego. Poprzecznie prostokątne przedplecze ma ściętą krawędź przednią, proste i równoległe krawędzie boczne, zaokrąglone kąty tylne oraz delikatnie wypukłą do prostej krawędź tylną. Pod szczątkowymi, stykającymi się na krótkim odcinku środkowym krawędzi wewnętrznych pokrywami (tegminami)[4] brak jest zupełnie tylnej pary skrzydeł[6][4]. Odnóża są stosunkowo krótkie. Poszerzony pośrodku odwłok ma wypukłe w widoku od góry brzegi boczne, podgięcia gruczołowe na bokach tergitów trzeciego i czwartego oraz żeberka na bokach tergitów szóstego i siódmego. Poprzeczny ostatni z tergitów ma gładką, niezmodyfikowaną powierzchnię i potrójnie falisty brzeg tylny. Pygidium samca ma charakterystycznie odgięty ku górze wierzchołek[4]. U samicy pygidium zwężone jest ku szczytowi. Przysadki odwłokowe (szczypce) samicy są prawie proste[6]. U samca szczypce mają ramiona mniej lub bardziej proste widoku bocznym, ale łukowato wygięte w widoku od góry, o nieuzbrojonych krawędziach wewnętrznych, ale z guzkiem u nasady powierzchni grzbietowej[4]. Narządy rozrodcze samca są przeciętnie rozwinięte, smukła, w przybliżeniu dwukrotnie szersze od przednie krawędzi paramer zewnętrznych, które to mają prosty kształt z zaokrąglonymi wierzchołkami. W relatywnie małym, poprzecznie na przedzie ściętym płacie genitalnym leży bardzo długa, zaopatrzona w silnie nierówny, zakrzywiony i poprzecznie spłaszczony pęcherzyk nasadowy virga oraz w zesklerotyzowaną płytkę za wspomnianym pęcherzykiem[7].
Biologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Jest owadem cieniolubnym i higrofilnym, aktywnym nocą. Występuje od wiosny do jesieni w lasach, gdzie bytuje najczęściej w ściółce i pod kamieniami, czasem na drzewach. Zapłodniona samica składa jaja w korytarzu wykopanym w wilgotnej glebie, najczęściej pod kamieniem, gdzie opiekuje się jajami do wylęgu larw[1][6].
Owad ten jest gatunkiem palearktycznym, europejskim[6]. Stwierdzony został w Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Danii, Norwegii, Szwecji, Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Włoszech, na Litwie, w Łotwie, Polsce, Czechach, na Słowacji, Ukrainie, Węgrzech, w Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Serbii, Czarnogórze i Rumunii[3]. W Polsce jest rozsiedlony na terenie całego kraju i jest jedynym stwierdzonym gatunkiem rodzaju kikutniczka (kusokrywka, Chelidura), choć w południowo-wschodniej części tego kraju możliwe jest występowanie Chelidura transsilvanica[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 100. ISBN 83-7073-132-5.
- ↑ Heidi Hopkins, Michael D. Maehr, Fabian Haas, Lesley S. Deem: species Chelidura acanthopygia (Géné, 1832). [w:] Dermaptera Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2018-01-02].
- ↑ a b Chelidura acanthopygia. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-01-02].
- ↑ a b c d e f g h i Henrik Steinmann: Dermaptera: Eudermaptera II. Berlin, Nowy Jork: Walter de Gruyter, 1993, seria: Das Tierreich.
- ↑ Heidi Hopkins, Michael D. Maehr, Fabian Haas, Lesley S. Deem: synonym Chelidurella Verhoeff, 1902. [w:] Dermaptera Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2018-12-31].
- ↑ a b c d e f g h Władysław Bazyluk: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XII: Skorki - Dermaptera. Warszawa: Polski Związek Entomologiczny, PWN, 1956.
- ↑ Henrik Steinmann. A survey of Palaearctic Anechurinae (Dermaptera: Forficulidae). „Acta Zoologica Academiae Scientiarum Hungaricae”. 23, s. 199-212, 1977.