Chibiny

Chibiny Хибины, Умптек
Główne pasmo górskie zimą
Kontynent	Eurazja
Państwo	Rosja
Najwyższy szczyt	Judyczwumczorr (1200,6 m n.p.m.)
Powierzchnia	1300 km²
Położenie na mapie Rosji Chibiny
67,73472°N 33,72611°E

Jesień w Chibinach

Chibiny (ros. Хибины, kil. Умптек) – masyw górski w Arktyce, zbudowany głównie z głębinowych skał magmowych (sjenitów), należący do obwodu murmańskiego, położony w Kole podbiegunowym północnym u nasady Półwyspu Kolskiego w północno-zachodniej Rosji.

Wiadomości ogólne

Występują tu najliczniej skały zawierające minerał apatyt, nefelin jak i wiele oryginalnych minerałów m.in. Astrofyllit, Łoparyt, Łomonosowit, Eudialit, Arktyt, Siudait (odkryty przez mineraloga Łukasza Kruszewskiego, nazwany na cześć mineraloga Rafała Siudy). Najwyższy szczyt to Judyczwumczorr mający wysokość 1201 m n.p.m. Największe miasto to Kirowsk – ważny ośrodek narciarski i centrum miejscowego przemysłu wydobywczego. U podnóża gór, opodal Kirowska znajduje się jeden z najbardziej na północ położonych ogrodów botanicznych na świecie – Polarno-Alpejski Ogród Botaniczny.

Większość nazw topogeograficznych pochodzi z języka lapońskiego. Góry zostały stosunkowo słabo zbadane. Doliny porośnięte lasotundrą, stoki roślinnością górsko-tundrową z wieloma gatunkami porostów. Chibiny to największy na świecie lakkolit (jednorodna magmowa intruzja).

W 2018 r. powołano Park Narodowy Chibiny.

Kopalnia apatytu na zboczu Kukiswumczorr

Klimat

W Chibinach występuje połączenie klimatu kontynentalnego i górskiego. Śnieg w górach leży od października do czerwca.

Noc polarna trwa 42 dni. Często występują cyklony oraz nagłe zmiany ciśnienia. Na otwartych przestrzeniach prędkość wiatru dochodzi do 180 km/godz. Od sierpnia do połowy kwietnia można dostrzec zorzę polarną.

Lato jest krótkie, w górach trwa od 60 do 80 dni bez większych przymrozków. U podnóża gór średnia dobowa temperatura waha się około 10 °C i trwa około 70 dni. W lecie i jesienią występuje maksimum opadów. W Chibinach spada od 600 do 700 mm deszczu w dolinach, do 1600 mm na płaskowyżu.

Historia poznania

Pierwsze informacje o paśmie w literaturze pochodzą z XIX wieku. Badacze nie zaglądali w ten rejon wcześniej, pojawiali się tu jedynie nieliczni Pomorowie i Saamowie, osiedlając się wyłącznie na wybrzeżach. W 1840 A.F. Middendorf stwierdził tu występowanie licznych minerałów, jednak nieprzydatnych gospodarczo. W związku z tym do początku XX wieku rejon nie budził większego zainteresowania. W 1920 Aleksandr Fersman rozpoczął proces systematycznego badania gór. W 1921 u podnóża Kukiswumczorr znaleziono pierwsze bryły apatytów. Do 1928 oznaczono większą liczbę pokładów tego surowca, szacując zasoby na 500 milionów ton rudy. W 1930 na miejsce przybył Siergiej Kirow. Wynikiem lustracji była decyzja o budowie w dolinie Umptek, na brzegu jeziora Bolszoj Wudjawr nowego miasta - Chibinogorska, które miało się stać centrum wydobywczym apatytów. W 1934, po śmierci Kirowa, nazwę miasta zmieniono na Kirowsk. W drewnianym domu, w którym podjęto decyzję o budowie miasta otwarto muzeum.

Flora i fauna

Flora jest bardzo cenna. Na obszarze Chibiny występuje wiele gatunków wymienionych w Czerwonej Księdze.

Faunę reprezentują kręgowce lądowe. 27 gatunków ssaków, 123 gatunków ptaków, 3 gatunki płazów. Niektóre z nich przypisane są chronione lub zagrożone.

Toponimy i hydronimy Chibin (wybór)

• Góra Ajkuajwenczorr
• Góra Eweslogczorr
• Dolina Hakman
• Kaskasnjunczorr
• Chibinpachczorr
• Góra Koaszkar
• Góra Koaszwa
• Dolina Kunjok
• Góra Małyj Mannepach
• Góra Kukiswumczorr
• Szczyt Marczenko
• Góra Raswumczorr
• Góra Restinjun
• Góra Jukspor
• Dolina Łoparskaja
• Góra Njorkpachk
• Góra Partomczorr
• Rzeka Petrelius
• Góra Risczorr
• Góra Tachtarwumczorr
• Tuliłucht
• Rzeka Wuonnemjok
• Jezioro Imandra
• Jezioro Bolszoj Wudjawr (Wudźjawr)
• Przełęcz Jumekorr
• Góra Wudjawrczorr (Wudźjawrczorr)
• Góra Czasnaczorr
• Przełęcz Fersmana
• Umboziero

Zobacz też

• Legenda o Imandrze
• Łowoziorskije tundry

Odnośniki zewnętrzne

• https://vpoisketurov.ru/dostoprimechatelnosti/hibiny-dostoprimechatelnosti.html
• Praca naukowa m.in. o budowie geologicznej i rzeźbie Chibin
• galeria