Chibiny
| ||
![]() Główne pasmo górskie zimą | ||
Najwyższy szczyt | Yudychvumchorr (1200,6 m n.p.m.) | |
Powierzchnia | 1300 km² | |
Kontynent | Eurazja | |
Państwo | ![]() |
Chibiny (ros. Хибины, kil. Умптек) – masyw górski, zbudowany głównie z głębinowych skał magmowych (sjenitów), należący do obwodu murmańskiego, położony za północnym kołem podbiegunowym u nasady Półwyspu Kolskiego w północnej Rosji.
Spis treści
Wiadomości ogólne[edytuj | edytuj kod]
Występują tu najliczniej skały zawierające rzadki minerał apatyt. Najwyższy szczyt to Judyczwumczorr mający wysokość 1201 m n.p.m. Największe miasto to Kirowsk – ważny ośrodek narciarski i centrum miejscowego przemysłu wydobywczego. U podnóża gór, opodal Kirowska znajduje się jeden z najbardziej na północ położonych ogrodów botanicznych na świecie – Polarno-Alpejski Ogród Botaniczny.
Większość nazw topogeograficznych pochodzi z języka lapońskiego. Góry zostały stosunkowo słabo zbadane. Doliny porośnięte lasotundrą, stoki roślinnością górsko-tundrową z wieloma gatunkami porostów. Chibiny to największy na świecie lakkolit (jednorodna magmowa intruzja).
Klimat[edytuj | edytuj kod]
W Chibinach występuje połączenie klimatu kontynentalnego i górskiego. Śnieg w górach leży od października do czerwca.
Noc polarna trwa 42 dni. Często występują cyklony oraz nagłe zmiany ciśnienia. Na otwartych przestrzeniach prędkość wiatru dochodzi do 180 km/godz. Od sierpnia do połowy kwietnia można dostrzec zorzę polarną.
Lato jest krótkie, w górach trwa od 60 do 80 dni bez większych przymrozków. U podnóża gór średnia dobowa temperatura waha się około 10 °C i trwa około 70 dni. W lecie i jesienią występuje maksimum opadów. W Chibinach spada od 600 do 700 mm deszczu w dolinach, do 1600 mm na płaskowyżu.
Historia poznania[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze informacje o paśmie w literaturze pochodzą z XIX wieku. Badacze nie zaglądali w ten rejon wcześniej, pojawiali się tu jedynie nieliczni Pomorowie i Saamowie, osiedlając się wyłącznie na wybrzeżach. W 1840 A.F. Middendorf stwierdził tu występowanie licznych minerałów, jednak nieprzydatnych gospodarczo. W związku z tym do początku XX wieku rejon nie budził większego zainteresowania. W 1920 Aleksandr Fersman rozpoczął proces systematycznego badania gór. W 1921 u podnóża Kukiswumczorr znaleziono pierwsze bryły apatytów. Do 1928 oznaczono większą liczbę pokładów tego surowca, szacując zasoby na 500 milionów ton rudy. W 1930 na miejsce przybył Siergiej Kirow. Wynikiem lustracji była decyzja o budowie w dolinie Umptek, na brzegu jeziora Wielki Wudjwar nowego miasta - Chibinogorska, które miało się stać centrum wydobywczym apatytów. W 1934, po śmierci Kirowa, nazwę miasta zmieniono na Kirowsk. W drewnianym domu, w którym podjęto decyzję o budowie miasta otwarto muzeum[1].
Flora i fauna[edytuj | edytuj kod]
Flora jest bardzo cenna. Na obszarze Chibiny występuje wiele gatunków wymienionych w Czerwonej Księdze.
Faunę reprezentują kręgowce lądowe. 27 gatunków ssaków, 123 gatunków ptaków, 3 gatunki płazów. Niektóre z nich przypisane są chronione lub zagrożone.
Toponimy Chibin[edytuj | edytuj kod]
- Góra Aikuaiventchorr
- Góra Eveslogchorr
- Dolina Hackman
- Kaskasnyunchorr
- Khibinpakhchorr
- Góra Koashkar
- Góra Koashva
- Dolina Kuniok
- Góra Maly Mannepakhk
- Góra Kukisvumchorr
- Szczyt Marczenko
- Góra Rasvumchorr
- Góra Restin'yun
- Góra Yukspor
- Dolina Loparskaya
- Góra Nyorkpakhk
- Góra Partomchorr
- Rzeka Petrelius
- Góra Rischorr
- Góra Takhtarvumchorr
- Tuliylukht
- Rzeka Vuonnemiok
- Jezioro Imandra
- Przełęcz Yum'egor
- Góra Vud'yavrchorr
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacek Tyczkowski, Baśń o Imandrze, w: Poznaj Świat, nr 11/1979, s.14, ISSN 0032-6143