Chlewiska (wieś w województwie wielkopolskim)
52°31′11″N 16°37′12″E/52,519722 16,620000
| wieś | |
_-_(Q33135250).jpg) Dwór w Chlewiskach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
217[2] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
64-530[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PSZ |
| SIMC |
0584509 |
Położenie na mapie gminy Kaźmierz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu szamotulskiego  | |
| 52°31′11″N 16°37′12″E/52,519722 16,620000[1]
| |
Chlewiska – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, w gminie Kaźmierz[4].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Na południe od wsi przebiega nieczynna linia kolejowa z Rokietnicy o Skwierzyny (najbliższy przystanek: Przybroda)[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską i ma metrykę średniowieczną. Istnieje co najmniej od drugiej połowy XIV wieku. Po raz pierwszy odnotowane zostało w łacińskim dokumencie z 1386 pod dzisiejszą nazwą "Chleviska", 1397 "Chleuiski", 1423 "Chelwyska", 1466 błędnie "Chelmsko", 1510 "Chlyewiska, Clevyska", 1563 "Chlewiszka"[6]. Po rozbiorach Polski miejscowość nosiła również zgermanizowaną nazwę niemiecką "Chlewisk"[7].
Wieś była początkowo własnością szlachecką należącą do wielkopolskiej szlachty z rodu Świdwów Szamotulskich herbu Nałęcz, a później także do Górków herbu Łodzia oraz Rożnowskich, Strykowskich, Rozwarowskich, Smuszewskich. W 1445 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Koronie Królestwa Polskiego. W latach 1508-1510 wieś należała do parafii Kazimierz[6].
Pierwsze zachowane zapisy historyczne pochodzą z XIV wieku i odnotowują zwykłych mieszkańców wsi. W 1386 w dokumentach sądowych odnotowano dwóch kmieci z Chlewisk Domasława oraz Wojciecha poddanych kasztelana gnieźnieńskiego Sędziwoja Świdwy z Szamotuł, którzy toczyli proces z Mścigniewem z Niemieczkowa, który "nie chciał odpowiadać na roczkach". Spór ten o kwotę 20 grzywien, odesłany został ponownie na roki. Zapis z 1397 wspomina Dobrogosta z Lubonia prowadzącego spór sądowy z Wojciechem kmieciem z Chlewisk dowodząc, że od Wojciechowego ognia zgorzał mu majątek na sumę 20 grzywien. W 1399 Marcin Ceradzki był w sporze z kmieciem Wawrzyńcem z Chlewisk dowodząc, że nie ukradł mu 8 sztuk bydła. W 1403 Dobrogost wygrał spór z tymże kmieciem o 8 sztuk bydła[6].
W 1445 Dobrogost z Szamotuł kasztelan poznański zapisał żonie swego syna Jana Świdwy z Szamotuł po 200 grzywien posagu oraz wiana na wsiach Cerekwica, Chlewiska, Napachanie oraz Brzeźno. W 1450 przeniósł on z Chlewisk na inną swą wieś Jastrowo sumę 150 złotych węgierskich i 50 grzywien z czynszem 11 grzywien na rzecz wikariuszy katedry poznańskiej. W 1466 Elżbieta wdowa po kasztelanie biechowskim Janie Świdwie Szamotulskim, która była panią wienną w Cerekwicy, Napachaniu i Chlewiskach toczyła spór sądowy z Sędziwojem Żydowskim z Żydowa[6].
Zachowały się także XV-XVI wieczne zapisy o wsi pochodzące ze źródeł kościelnych. W 1423 (wg kopii z lat 1488-1492) ze wsi pobierano dziesięcinę od 30 łanów po 16 groszy, razem wynoszącą 10 grzywien dla prebendy kanoników zwanej „Goślina”, później zwanej „Kaźmierz” w katedrze poznańskiej. W 1467 odnotowano kleryka Pawła z Chlewisk, który był uczniem szkoły parafialnej w Cerekwicy. W 1510 pobierano meszne dla plebana z dziesięcin z ról kmiecych oraz z sołectwa po 16 groszy od łana dla prebendy kanonicznej „Kaźmierz” w katedrze poznańskiejy[6].
Z 1500 zachował się zapis z wizytacji wsi należącej do kapituły poznańskiej Kokoszczyna, do której przylegały wsie Chlewiska i Napachania należących do panów z Szamotulskich. W jej wyniku ustalono, że jego graniczne role oraz łąki zostały zagarnięte przez ludzi z sąsiadujących wsi. W 1531 w czasie wizytacji Kokoszczyna powtórnie ustalono, że ludzie z Chlewisk wyrządzali szkody w Kokoszczynie "worywując się", wobec czego ustalono, że potrzebne jest odnowienie granic. W 1569 odnotowano w Chlewiskach rolę zwaną Ostrów (w oryg. "Osthrow")[6].
W XVI wieku we wsi były dwa sołectwa. W 1513 przed sądem oficjała stanął opatrzny Maciej sołtys z Chlewisk twierdząc, że pracowici Tomasz oraz Jan drugi sołtys z Chlewisk są mu dłużni po wiardunku oraz po dwa grosze jako poręczyciele za pracownika Tomasza kmiecia z Mrowina. Z powodu sprzedaży konia dług ten Maciej oddał klasztorowi Bożego Ciała pod Poznaniem[6].
Miejscowość odnotowały także historyczne rejestry podatkowe dzięki, którym znamy stosunki własnościowe we wsi. W 1500 Chlewiska były wsią szlachecką należącą do panów Szamotulskich herbu Nałęcz. W 1508 odnotowano pobór podatkowy ze wsi: z części wojewody poznańskiego Andrzeja Szamotulskiego od 4 łanów, a z części Świdwy od 6 łanów. W 1510 pobrano podatki z 16 półłanków osiadłych, 17 opuszczonych oraz od wyszynku w miejscowej karczmie. W 1511 Katarzyna córka wojewody poznańskiegoAndrzeja Szamotulskiego oraz żona kasztelana poznańskiego i starosty generalnego Wielkopolski Łukasza Górki dała mężowi połowę miasta Szamotuły wraz z przynależnymi wsiami, a w tym m.in. z połową Chlewisk. W 1512 król polski Zygmunt I Stary zezwolił Łukaszowi Górce, aby zapisał żonie Katarzynie z Szamotuł dożywocie na połowie miasta Szamotuły wraz z wsiami, w tym m.in. na połowie Chlewisk. W 1563 pobrano podatki z części należącej do Macieja Rożnowskiego: od 15 łanów, trzech komorników, karczmy dorocznej oraz odsołtysa gospodarującego na jednym łanie. Z części należącej do kasztelana biechowskiego Jana Świdwy Szamotulskiego pobrano podatki od 5 łanów, a od sołtysa od jednego łana. W 1577 wieś podzielona była na dwie części, a płatnikami poboru podatkowego byli Andrzej Strykowski oraz Maciej Rozwarowski. W 1580 płatnikiem poboru był Sebastian Smuszewski, który zapłacił od 3 łanów, 0,5 łana opuszczonego. Drugim płatnikiem był Maciej Rozwarowski, który zapłacił od 3,5 łana oraz od kolonistów od dwóch pługów[6].
Wieś szlachecka położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[8]. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim[7].
Na dominium Chlewiska składały się pod koniec XIX wieku wieś szlachecka Chlewiska i folwark Brzeźno (obecnie Brzezno)[7]. Liczyły wtedy łącznie 20 domostw i 287 mieszkańców (232 katolików i 55 ewangelików)[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego[5]. W 2011 roku według Narodowego Spisu Powszechnego w Chlewiskach mieszkało 217 osób[2]
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Ochronie w Chlewiskach jako zabytki podlegają:
- zespół dworski z II poł. XIX wieku, na który składają się[9]:
- spichlerz folwarczny z 1880 roku
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- pobliska gajówka Chlewiska
- inne miejscowości o nazwie Chlewiska
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 15439.
- ↑ a b Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 czerwca 2015)].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 144 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 243, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-08-25].
- ↑ a b Jan Maj, Alicja Dziewulska: Mapa topograficzna Polski N-33-129/130: Poznań. Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-150-X.
- ↑ a b c d e f g h Chmielewski 1982 ↓, s. 193.
- ↑ a b c d Chlewiska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 584.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 16.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 213. [dostęp 2015-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-30)].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A – H), hasło „Chlewiska”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 193. ISBN 83-04-00938-2.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Chlewiska, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Przysiółek | |
| Część wsi |
