Rybitwa białoskrzydła
| ||
| Chlidonias leucopterus[1] | ||
| (Temminck, 1815) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | siewkowe | |
| Rodzina | mewowate | |
| Podrodzina | rybitwy | |
| Rodzaj | Chlidonias | |
| Gatunek | rybitwa białoskrzydła | |
| Synonimy | ||
|
Sterna leucoptera Temminck, 1815[2] | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 lęgowiska zimowiska | ||
Rybitwa białoskrzydła[4] (Chlidonias leucopterus) – gatunek średniego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny mewowatych (Laridae).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Lęgnie się na stepach i lasostepach Eurazji od nizin polskich po Mandżurię. Zamieszkuje pas od północnej części Półwyspu Apenińskiego przez Europę Środkową i Wschodnią, Syberię, Zabajkale po północną Mongolię i dorzecze Amuru. Zimuje w Afryce oraz pasie od Azji Południowej po Australię, Nową Gwineę i Nową Zelandię. Rozszerza swój zasięg na zachód, o czym świadczy zanotowana próba lęgu w 1996 r. we wschodnich Niemczech i 1997 r. w Danii. Na zimowiska wędruje od lipca do września przez Europę Wschodnią, kierując się na południe od Sahary. Wraca natomiast przez Zachodnią i Środkową Europę w kwietniu i maju.
Nie wyróżnia się podgatunków[2][5].
- W Polsce nielicznie gnieździ się na wschodzie kraju (głównie na Bagnach Biebrzańskich, gdzie lokalne zmiany populacji mają znaczny wpływ na krajową liczebność tego ptaka) oraz na terenie Parku Narodowego „Ujście Warty”[6]. Ich liczebność w zależności od danego roku może być bardzo różna, czasem dochodzi do masowych pojawów. Przeloty krajowej populacji w maju i sierpniu-wrześniu.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Cechy gatunku[edytuj | edytuj kod]
Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie godowej ciało czarne poza podogoniem i ogonem, które są białe, pokrywy skrzydłowe, kuper i ogon białe, lotki popielate (pokrywy podskrzydłowe są czarne). Dziób i nogi czerwone. W szacie spoczynkowej ciało bieleje. Na głowie ciemna czapeczka, czoło białe. Od rybitwy czarnej różni się brakiem półobroży na ciemnym karku. Nogi czerwone, dziób czarny, grzbiet i pokrywy skrzydłowe stają się popielate. Pierzenie do szaty spoczynkowej zaczyna się w czerwcu. Wtedy staje się podobna do rybitwy czarnej i białowąsej, ale widać u nich lekko kreskowany tył głowy, czarną plamkę uszną, a na bokach piersi nie ma plam. Osobniki młodociane przypominają dorosłe w szacie spoczynkowej, chociaż mają trójkątną plamę na grzbiecie, a całe pokrywy skrzydłowe są jaśniejsze i bardziej brunatne niż u rybitwy czarnej. Ich grzbiet kontrastuje z białym kuprem i ogonem. Gdy leci widać na skrzydłach czarne lotki. Podobna do rybitwy czarnej, ale jej upierzenie jest bardziej kontrastowe, ogon jest lekko wcięty i prawie prosty. Rybitwa białoskrzydła jest większa od szpaka. Mimo że jest płochliwa, to nie ukrywa się i można ją znaleźć na odsłoniętych miejscach nad wodą. Podobnie jak inne rybitwy mało chodzi, a większą część czasu spędza w powietrzu. W czasie przelotów zbiera się w grupy liczące paręnaście osobników, wyjątkowo stada mogą dochodzić do setek.
Średnie rozmiary i masa[edytuj | edytuj kod]
- długość ciała: 21–27 cm
- rozpiętość skrzydeł: 55–65 cm
- masa: 60–70 g
Głos[edytuj | edytuj kod]
Słychać jej szorstki krzyk „krek” lub „czr-re”.
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Gniazduje na bagnach otoczonych łąkami, z oczkami otwartej wody oraz kępami wysokiej trawy, w płytkich strefach przybrzeżnych, na mokradłach, zabagnionych dolinach rzecznych, zbiorniki zaporowe porośnięte szuwarami i zalewanych łąkach. Zimą środowiska bardziej zróżnicowane, łącznie z jeziorami i zaroślami mangrowymi. W okresie lęgowym rybitwy są ściśle związane z wodą, ale w czasie przelotów może oddalać się od niej. Warto podkreślić, że wiele z nich nie oblatuje Sahary po jej obrzeżach, wybrzeżami Atlantyku czy Doliną Nilu, ale pokonuje ją, lecąc wprost ponad jej powierzchnią.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
Gniazdo[edytuj | edytuj kod]
Na znajdujących się ponad lustrem wody kępach roślin, może tworzyć kolonie liczące do 100 osobników. Gniazdo może się unosić na kożuchu z roślin lub na roślinnych kępach i tworzyć płaski kopiec. Pary są monogamiczne.
.jpg)
Jaja[edytuj | edytuj kod]
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu-sierpniu (w Polsce w maju) 2-3 jaja.
Wysiadywanie[edytuj | edytuj kod]
Jaja wysiadywane są od zniesienia pierwszego jaja przez okres 14–22 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo jedynie w przypadku niebezpieczeństwa. Zdolność do lotu zdobywają w wieku 3–4 tygodni.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Głównie owady i ich larwy, które może łapać w locie, oraz inne bezkręgowce jak pajęczaki, mięczaki, pierścienice, ale też żaby, kijanki i małe ryby do 5 cm.
Gdy poluje, trzepie skrzydłami podobnie jak jaskółka, lecąc nisko nad zbiornikiem lub łąką (2–3 m wysokości). Zawisa w locie i rzuca się na ofiarę, lecz raczej bez nurkowania. Żeruje często z rybitwami czarnymi. Zbiera owady znad powierzchni wody lub lądu.
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Polsce jest objęta ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagająca ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie[7]. W Polskiej Czerwonej Księdze uznany za gatunek bliski zagrożenia.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Chlidonias leucopterus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Gochfeld, M., Burger, J., Christie, D.A., Kirwan, G.M. & Garcia, E.F.J.: White-winged Tern (Chlidonias leucopterus). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-21].
- ↑ Chlidonias leucopterus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Sterninae Vigors, 1825 - rybitwy (wersja: 2018-10-10). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-21].
- ↑ F. Gill, D. Donsker (red.): Noddies, gulls, terns, auks (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-21].
- ↑ Orzeczenie komisji faunistycznej (pol.). [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-20)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Chlidonias leucopterus (Rybitwa białoskrzydła). W: M. Gromadzki (red.).: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 209–211. ISBN 83-86564-43-1.