Choroń
50°40′55″N 19°14′46″E/50,681944 19,246111| wieś | |
 Kościół św. Jana Chrzciciela w Choroniu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2008) |
1221 |
| Strefa numeracyjna |
34 |
| Kod pocztowy |
42-360 |
| Tablice rejestracyjne |
SMY |
| SIMC |
0143113 |
Położenie na mapie gminy Poraj  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu myszkowskiego  | |
| 50°40′55″N 19°14′46″E/50,681944 19,246111[1]
| |
| Strona internetowa | |
Choroń – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie myszkowskim, w gminie Poraj.
Położenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Choroń jest oddalony o około 3,5 km od linii kolejowej, istnieje też możliwość bezpośredniego dojazdu z Częstochowy. Wieś sąsiaduje z Porajem, Dębowcem i Biskupicami.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość ma metrykę średniowieczną i założona została w początku XIV wieku na prawie polskim. Wymieniana w latach 1306–1308 w różnych formach Chozun, Choruncz, Chorun, Chorim, Thorun, Chron, Chorvn, Choron, Chorune, Choruny, a także 1400 Chorun, 1532 Chorune, 1542 Magna Chorani, 1564 Choruny, 1680 Chorun, 1880 Choroń[2][3].
Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Chorun z sufiksem -jь wywodzącej się od nazwy apelatywnej chory oznaczającej kogoś cierpiącego na chorobę[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wzmiankowany początkowo jako własność biskupa krakowskiego, a później Krystyna z Koziegłów, Hińczy z Rogowa oraz Myszkowskich.
W 1424 miejscowość zanotowana w historycznym dokumencie mówiącym, że król polski Władysław Jagiełło na prośby Krystyna przenosi z prawa polskiego na prawo średzkie należące do niego wsie leżące w ziemi krakowskiej: Choroń, Oltowiec, Mirów, Kotowice, Postawczowice, Jaworznik, Dupice, Żerkowice, Siamoszyce, Giebołtów, Kowalów i Kowalików[3].
W 1439 bracia Koziegłowscy herbu Lis: Jan starszy, Krystyn oraz ich brat przyrodni Jan młodszy, synowie oraz dziedzice zmarłego kasztelana sądeckiego Krystyna z Koziegłów na podstawie uzgodnień podzielili się spadkiem. Janowi starszemu przypadły 4 kuźnice, miasto Koziegłowy oraz Zamek w Koziegłowach. Do majątku tego przynależały również okoliczne wsie w tym m.in. Choruń. W 1440 Jan z Koziegłów sprzedał wieś wraz z inwentarzem oraz zasiewami folwarcznymi za 400 grzywien Piotrowi z Zebrzydowic. W 1532 król polski Zygmunt Stary zatwierdził przebieg granicy pomiędzy wsią królewską Biskupice leżącą w starostwie olsztyńskim i znajdującej się w tenucie kasztelana lędzkiego Piotra z Opalenicy, a wsią Choruń należącą wówczas do kasztelana wieluńskiego Marcina Myszkowskiego[2].
Od XVI w. istnieje tu filia parafii z Przybynowa. W 1657 zbudowany został kościół parafialny. W I połowie XIX wieku zbudowany został dwór.
Miejscowość wymieniona została w powiecie będzińskim w gminie Choroń, parafia Przybynów w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. Gmina podlegała okręgowi IV w Koziegłowach i w 1880 mieszkało w niej w sumie 2974 osób. Doba te składały się z folwarków Choroń i Przybnów oraz osad Baranowizna, Całgów, Rajczyk, Pohulanka lub Babia Góra i wsi: Choroń, Przybnów, Zaborze, Poraj. Dobra te nabyte zostały w 1865 za 85 000 rubli srebrnych przez hrabiego Seweryna Uruskiego[5].
W 1827 w Choruniu znajdowały się 53 domy zamieszkiwane przez 400 mieszkańców. W 1880 wieś miała w sumie 3082 mórg rozległości w tym folwark Choroń liczył 489 m. gruntów ornych oraz ogrodów, 86 m. łąk, 17 m. pastwisk, 1616 m. lasów oraz 29 m. nieużytków lub placów. Rolnicy stosowali w uprawach płodozmian 9 polowy. Miejscowość w większości była wówczas drewniana i miała 8. budowli murowanych. We wsi znajdowały się pokłady torfu, kamienia wapiennego i marglu. Funkcjonowały tu zakłady przemysłowe: gorzelnia oraz 5 młynów. Ludność miejscowa trudniła się rolnictwem oraz wyrobem płótna[5].
W latach 1912–1929 gruntownie przebudowany został kościół parafialny.
21 sierpnia 1943 Niemcy rozstrzelali 11 mieszkańców wsi, 4 osoby aresztowano, a następnie zamordowano w lesie Zalesice, koło Julianki[6]
W latach 1949–1952 odbyła się gruntowna przebudowa kościoła parafialnego. W 2008 otwarto Dom Kultury w Choroniu.
Do 1925 roku istniała gmina Choroń. W latach 1954–1972 wieś należała do gromady Choroń, a była jej siedzibą do 1959 r. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Około 4 km na południowy zachód od wsi znajduje się zalew, gdzie można uprawiać sporty wodne. Zabytkowy kościół z XVII wieku. Aleja lipowa, również z XVII w. Ośrodek sportowy, w którego skład wchodzą: boisko do piłki nożnej, kort tenisowy, bieżnia, boiska do siatkówki i koszykówki. Atrakcją turystyczną i geologiczną są nieczynne Kamieniołomy w Choroniu[7].
Parafia rzymskokatolicka
[edytuj | edytuj kod]W czerwcu 1916 roku powstała rzymskokatolicka parafia w Choroniu, wydzielona z parafii św. Mikołaja w Przybynowie. Erygowana została przez biskupa kieleckiego, Augustyna Łosińskiego.
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Ruiny jednego z wapienników -
Remiza OSP -
Wieża przeciwpożarowa -
Szlaki turystyczne w Choroniu
.jpg)
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16274
- ↑ a b Leszczyńska-Skrętowa 1980 ↓.
- ↑ a b Bukowski 2011 ↓.
- ↑ Rymut 1999 ↓, s. 90–91.
- ↑ a b Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. I, hasło „Choroń”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880. s. 631. [dostęp 2019-06-18].
- ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981, s. 81.
- ↑ Choroń. Kamieniołomy [online], Jura Krakowsko-Częstochowska [dostęp 2024-09-04].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. II, C-D, hasło „Choroń”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1997, s. 72. ISBN 83-85579-64-8.
- Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. I, zesz. 1, hasło: „Choroń”. Wrocław: Ossolineum, 1980, s. 360–361.
- Waldemar Bukowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. IV, zesz. 3 (Mieszczyński Staw – Mogilany), hasło: „Mirów”. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Societas Vistulana, 2011, s. 536–545. ISBN 978-83-61033-50-9.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Choroń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 321.
- Choroń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 631.
- Choroń w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online)