Choszczówka
| Osiedle Warszawy | |
 Główna ulica osiedla Choszczówka – Józefa Mehoffera | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| W granicach Warszawy |
14 maja 1951[1] |
| Strefa numeracyjna |
22 |
| Tablice rejestracyjne |
WA |
Położenie na mapie dzielnicy
| |
| 52°21′09,15″N 20°58′31,25″E/52,352542 20,975347 | |
Choszczówka – osiedle i obszar MSI[2] w północno-wschodniej części Warszawy, w dzielnicy Białołęka.
Jest zlokalizowane przy linii kolejowej E-65 z Warszawy do Gdańska w otoczeniu Lasów Jabłonowskich, Lasów Choszczówki oraz Lasów Białołęki Dworskiej. Choszczówka od północy graniczy z gminą Jabłonna, od północnego wschodu ze wsią Józefów w gminie Nieporęt, od południa z Białołęką Dworską, od północnego zachodu z osiedlem Nowodwory, od zachodu z Dąbrówką Szlachecką, a od południowego zachodu z Henrykowem. Populacja osiedla wynosi ok. 2000 osób. Zabudowa głównie jednorodzinna wolno stojąca.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś Choszczówka powstała w pierwszej połowie XIX wieku na wykarczowanym terenie leśnym. Po uruchomieniu nadwiślańskiej linii kolejowej stała się osadą letniskową należącą administracyjnie do gminy Jabłonna[3]. W 1877 mieszkało w niej 58 osób, a w 1904 – 61. Na początku XX wieku funkcjonowała w Choszczówce w nieduża fabryka stolarsko-budowlana, która była własnością T. Ciechanowskiego. W 1904 fabryka zatrudniała około 20 robotników. Produkowała przede wszystkim stoły i krzesła[4]. W świetle spisu z 1921 Choszczówka dzieliła się na Choszczówkę Kolonia (9 budynków, 74 mieszkańców) i Choszczówkę Letnisko (21 budynków, 94 mieszkańców)[5].
Rozwój Choszczówki należy przypisać Franciszkowi Wodiczce, który będąc w latach 1927–1933 sołtysem zainicjował powstanie Towarzystwa Przyjaciół Osiedla, ochotniczej straży pożarnej i biblioteki[6]. W ramach przygotowań wojennych w 1939 w Choszczówce umieszczono stanowisko baterii przeciwlotniczej[7]. 1 września 1939 nad Choszczówką został zestrzelony polski myśliwiec PZL P7a – pilot Mieczysław Leonard Olszewski zginął[8][9]. Podczas wojny obronnej 1939 i wyzwalania Warszawy w październiku 1944 (47 Armia Radziecka 1 Frontu Białoruskiego) w okolicznych lasach toczyły się walki, a znaczna część zabudowy uległa zniszczeniu lub uszkodzeniu[potrzebny przypis].
W 1951 Choszczówkę przyłączono do Warszawy[10]. Stała się najbardziej wysuniętą na północ częścią dzielnicy Praga-Północ. W latach 1956–1959 wybudowano przy ul. Przytulnej budynek szkoły podstawowej (nr 156). Później budynek pełnił również funkcję gimnazjum nr 124, a obecnie w budynku tym mieści się Szkoła Podstawowa nr 367 im. Polskich Noblistów[11]. W 1962 utwardzono ul. Józefa Mehoffera od przejazdu kolejowo-drogowego do ul. Raciborskiej. Do Choszczówki dotarła pierwsza w historii osiedla linia autobusowa 133, wcześniej kursująca do pętli zlokalizowanej przed przejazdem kolejowo-drogowym. W osiedle nie inwestowano, od początku lat 70. XX wieku obowiązywał zakaz budowy nowych budynków, rozbudowy istniejących, dokonywania nasadzeń i zakładania ogrodów. Dokonywano jedynie zachowawczych remontów budynków istniejących. Związane to było z obowiązującymi planami budowy osiedla niskich bloków mieszkalnych; z planów tych zrezygnowano dopiero na początku lat 90. XX wieku[12]. Przy ul. Piwoniowej 18 mieści się prywatna dwujęzyczna szkoła podstawowa Mentis[13].
Położenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Osiedle Choszczówka znajduje się po obydwu stronach linii kolejowej E-65 łączącej Warszawę z Gdańskiem. Pierwotne zabudowania Choszczówki powstały w miejscu wykarczowanego lasu po wschodniej stronie linii kolejowej. Dzięki temu wschodnia część Choszczówki może pochwalić się wspaniałym położeniem wśród otuliny lasów. Od północy Choszczówka otoczona jest lasami Legionowskimi, od wschodu lasem Białołęki Dworskiej, a od południowego wschodu kompleksem leśnym zwanym Lasem Choszczówki, który niejednokrotnie wkracza na terenie samego osiedla. Kompleks leśny Choszczówki jest oddzielony od lasów Białołęki Dworskiej ulicą Insurekcji. Zachodnia część Choszczówki jest mniej zalesiona lecz również graniczy z obszarami leśnymi – od zachodu z Lasem Dąbrówki, a od południa z Lasem Henrykowskim[14].
Sport i rekreacja
[edytuj | edytuj kod]Z uwagi na walory przyrodnicze Choszczówka należy do terenów nadających się do uprawiania różnego rodzaju sportów. Wśród okolicznych lasów latem można uprawiać jogging, biegi na przełaj, jazdę na rowerze, nordic walking, a także jazdę konną. Zimą można uprawiać biegi narciarskie. Brak naturalnej granicy pomiędzy kompleksem lasów Choszczówki a lasami Legionowskimi i Białołęki Dworskiej podnosi walory turystyczno-rekreacyjne tego obszaru. Na terenie Choszczówki przy ulicy Zawiślańskiej znajduje się klub tenisowo-narciarski Sporteum[potrzebny przypis].
Fauna i flora
[edytuj | edytuj kod]W okolicznych lasach można spotkać wiele gatunków roślin i zwierząt. Do najważniejszych przedstawicieli ssaków należą dziki, sarny oraz zające. Wśród ptaków występują tu między innymi wilgi, sójki, drozdy, kruki, dzięcioły, a także jastrzębie. Spotkać można też wiele gatunków gadów i płazów. W lasach można się także natknąć na żmije oraz padalce. Okoliczne lasy obfitują w grzyby jadalne i niejadalne[potrzebny przypis].
Komunikacja
[edytuj | edytuj kod]
W 1956 w zastępstwie za Jabłonowską Kolej Wąskotorową uruchomiono linię 133[15] łączącą Żerań z Jabłonną. W dniu 1 sierpnia 1958 linię 133 skierowano ul. Mehoffera do pętli Płudy znajdującej się na terenie osiedla Choszczówka przy torach kolejowych. 20 czerwca 1962 linia 133 została przedłużona do pętli Choszczówka, która do dziś znajduje się przy ul. Raciborskiej. W dniu 13 września 2013 po otwarciu wiaduktu drogowego nad linią kolejową E-65 w ciągu ulicy Jeżowskiego zmieniono trasę linii 133 – obecnie łączy Choszczówkę z osiedlem Tarchomin[15]. W 1986 do Choszczówki przedłużono linię 176[16] kursującą z Placu Hallera (wtedy Plac Leńskiego). 22 października 2022 linia 176 została przerwana z powodu zawalenia mostu przy ul. Marywilskiej i ówczesna trasa autobusu rozdzielona została pomiędzy Z76 a 176. Ten pierwszy biegła od Choszczówki do przystanku Smugowa, a 176 kursowal zza mostu na ul. Marywilskiej (przystanek Smugowa) aż do Metra Bródno. O ten i kilka innych przystanków przedłużyła się trasa 176 niedługo przed zawaleniem mostu. W roku 2023 linia 176 została puszczona po całej trasie Choszczówka–Metro Bródno z uwagi na renowację mostu[potrzebny przypis].
Od 2003 Choszczówka zyskała komunikację nocną z centrum Warszawy. Linia 613[17] łączyła Dworzec Centralny z Choszczówką do 2007. Po reorganizacji linii nocnych kursowała jako N13[18] do 2011, kiedy to zastąpiła ją N64[19].
Oprócz połączeń autobusowych Choszczówka ma dogodne połączenie kolejowe z centrum Warszawy, które zapewnia przystanek kolejowy Warszawa Choszczówka. W grudniu 2010 warszawska Szybka Kolej Miejska uruchomiła linię S9 łączącą dworzec Warszawa Gdańska z Legionowem Piaski, a od roku 2012 linia S9 została wydłużona do dworca Warszawa Zachodnia. W dniu 1 czerwca 2012 Szybka Kolej Miejska uruchomiła nową linię S3 łączącą Legionowo z Lotniskiem Chopina przez Warszawę Wschodnią. Od 2013 linia S3 została przedłużona do Wieliszewa. Choszczówka leży po dwóch stronach linii kolejowej E-65 z Warszawy do Gdańska. Obydwie części Choszczówki łączy 200-metrowy wiadukt w ul. Jeżowskiego wybudowany w latach 2010–2012 przez Polskie Linie Kolejowe S.A. i oddany do użytku w czerwcu 2012 (oficjalnie we wrześniu 2012). Wiadukt ten zastąpił niebezpieczny przejazd kolejowo-drogowy w ul. Mehoffera, na którym w grudniu 2010 doszło do niebezpiecznego wypadku – pociąg Intercity Norwid relacji Gdynia–Kraków zderzył się z autobusem linii 133[20].
Ośrodek Jasnogórskiej Matki Kościoła
[edytuj | edytuj kod]
Z Choszczówką wiąże się postać prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego. W 1969 Instytut Świeckich Pomocnic Maryi Jasnogórskiej Matki Kościoła zakupił plac z budynkiem przy ul. Świerkowej 4[21][22], gdzie prymas przyjeżdżał na wypoczynek[23]. Tu pracował, pisał listy pasterskie, prowadził rekolekcje dla Instytutu oraz spotykał się z gośćmi i miejscową ludnością[24][25]. Miejsce, jako że było miejscem zebrań Rady Głównej Episkopatu Polski, Komisji Maryjnej i spotkań Wyszyńskiego z dostojnikami Kościoła, nazywane jest polskim Castel Gandolfo[21][26]. Natomiast Wyszyński określał to miejsce zbiornikiem nowych sił miłości[24][26] lub Jasną Górką[24]. W Ośrodku Jasnogórskiej Matki Kościoła[27][28] znajdują się:
- dom główny Instytutu Prymasowskiego, wybudowany w 1938 przez przedsiębiorcę Eugeniusza Pietrusińskiego, zaprojektowany przez architekta Eugeniusza Zarębskiego[29], zmodernizowany po zakupie w 1969[26], z kaplicą na parterze poświęconą przez Wyszyńskiego w 1969[27] i mieszczącym się w niej obrazem Matki Bożej Częstochowskiej pędzla Wandy Zagórskiej z Częstochowy[30], z pokojem Wyszyńskiego w stanie, w jakim zostawił go 31 marca 1981[31], kiedy był tu po raz ostatni[26], niewielkim Muzeum Prymasa Tysiąclecia[32] i pokojem Marii Okońskiej[30]; przy drzwiach jest tablica upamiętniająca Wyszyńskiego[27];
- kaplica pw. Jasnogórskiej Matki Kościoła mieszcząca się w dużej drewnianej chacie rodziny Ceberków z Zalasa (dawnym domu sołtysa[27] z 1873[26] lub końca lat 40. XX wieku[27]), sprowadzona na miejsce 22 lipca 1973, poświęcona przez Wyszyńskiego i oddana do użytku w 1975[27][21], z kamieniem węgielnym z sanktuarium w Lourdes[27][24], nazywana Kaplicą Prymasowską lub Prymasówką[27], z elementami architektury charakterystycznej dla Kurpiów (śparogi na szczycie kaplicy, rzeźbione obramowania okien i drzwi)[27][26] oraz m.in. stacjami Drogi Krzyżowej i obrazami namalowanymi przez Ewelinę Pęksową[27]; kaplica stojąca na obszarze podległym parafii pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Jabłonnej[26] służy okolicznym mieszkańcom jako miejsce modlitwy[23];
- dom rekolekcyjny[24];
- pomnik przedstawiający głowę S. Wyszyńskiego wykonany według projektu Jana Kucza w 2014, a poświęcony przez abp. Henryka Hosera, oraz krzyż[27];
- ogród z aleją lipową, figurą św. Anny[26], Drogą Krzyżową[24] i kapliczkami różańcowymi[24][26];
- archiwum gromadzące dokumenty (notatki, rękopisy, kalendarze, taśmy z nagraniami, zdjęcia) związanymi z Wyszyńskim[27].
Obiekty
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Choszczówki znajduje się jeden zakład przemysłowy – Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”. Są dwa osiedla domów jednorodzinnych zbudowane przez deweloperów – osiedle przy ul. Brzezińskiej i osiedle Zielona przy ul. Mehoffera, reszta zabudowy to domy budowane indywidualnie[potrzebny przypis].
W rejestrze zabytków, pod numerem 1417-A, znajduje się zespół dworski „Choszczówka” z I poł. XIX wieku zlokalizowany przy ul. Dębowej 12[33].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199).
- ↑ Obszary MSI. Dzielnica Białołęka. [w:] Zarząd Dróg Miejskich [on-line]. zdm.waw.pl. [dostęp 2020-02-17].
- ↑ Choszczówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 324.
- ↑ Jan Berger: Historia Białołęki pod zaborami. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-25)].
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Historia Białołęki w Polsce odrodzonej. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-25)].
- ↑ Dawny Wołomin, Franciszek Wodiczko (1882-1950). [dostęp 2011-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-25)].
- ↑ Polska zbrojna, Bój o niebo nad Warszawą Adam Kaczyński, 19 kwietnia 2011
- ↑ Historia i współczesność, Myśliwiec z Choszczówki Krzysztof Janowicz
- ↑ Historyczny Biuletyn Lotniczy, wrzesień 2001, Piotr Matwiej
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 107. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Strona Gimnazjum nr 124 im. Polskich Noblistów
- ↑ „Warszawa na tle stolic Europy” Stefan Kurowski
- ↑ Mentis: Szkoła Podstawowa „Mentis”.
- ↑ Lasy Miejskie: Las Hanryków.
- ↑ a b Trasbus: Linia 133.
- ↑ Trasbus: Linia 176.
- ↑ Trasbus: Linia 613.
- ↑ Trasbus: Linia N13.
- ↑ Trasbus: Linia N64.
- ↑ TVN Warszawa: Pociąg wjechał w autobus Siedem osób rannych.
- ↑ a b c Choszczówka – Castel Gandolfo ks. kard. Stefana Wyszyńskiego [online], RadioMaryja.pl, 9 września 2021 [dostęp 2025-09-24].
- ↑ Dom prymasa Stefana Wyszyńskiego [online], Mieszkaniec, 22 października 2021 [dostęp 2025-09-24].
- ↑ a b Zastęp Prymasa, Irena Świerdzewska "Idziemy" nr 22/2011
- ↑ a b c d e f g Choszczówka – zbiornik nowych sił miłości. Instytut Prymasowski Kardynała Wyszyńskiego 2020-09-17. [dostęp 2025-09-24].
- ↑ Jakub Jamrozek, Zuzela i Choszczówka – szczególne miejsca Prymasa Tysiąclecia – Czwórka [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-09-24].
- ↑ a b c d e f g h i Beata Mackiewicz, Stanisława Grochowska, Bożena Sobota (red.), Choszczówka: „zbiornik nowych sił Miłości”, Częstochowa: Fundacja Czas to Miłość, 2015, s. 7–9, ISBN 978-83-63576-04-2 [dostęp 2025-09-24].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Ośrodek Jasnogórskiej Matki Kościoła [online], iwaw.pl [dostęp 2025-09-24].
- ↑ Instytut Prymasowski | Instytut Prymasowski [online], 16 kwietnia 2019 [dostęp 2025-09-24].
- ↑ Dom Pamięci Prymasa Tysiąclecia [online], niedziela.pl [dostęp 2025-09-24].
- ↑ a b Łukasz Krzysztofka, W polskim Castel Gandolfo [online], Instytut Gość Media, 5 września 2015 [dostęp 2025-09-24].
- ↑ Andrzej Grajewski, Azyl prymasa [online], Instytut Gość Media, 16 maja 2019 [dostęp 2025-09-24].
- ↑ Irena Świerdzewska, Azyl w Choszczówce [online], idziemy.pl, 2020 [dostęp 2025-09-24].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2025, s. 5 [dostęp 2025-09-21].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia Warszawy, praca zbiorowa, PWN, Warszawa 1975 s. 90.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Choszczówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 324.
- Instytut Prymasowski, Ośrodek Jasnogórskiej Matki Kościoła w Choszczówce
