Chris Hani
 Pomnik upamiętniający Chrisa Haniego w Boksburgu | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 czerwca 1942 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 kwietnia 1993 |
Chris Hani (ur. 28 czerwca 1942 w Cofimvabie jako Martin Thembisile Hani, zm. 10 kwietnia 1993 w Boksburgu) – lider Południowoafrykańskiej Partii Komunistycznej i Umkhonto we Sizwe, zbrojnego skrzydła Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC)[1]. Był aktywnym przeciwnikiem apartheidu[2]. Został zamordowany przez Janusza Walusia, polskiego imigranta.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W 1957 roku dołączył do młodzieżowej organizacji ANC Youth League. Studiował na uniwersytecie Fort Hare i Uniwersytecie Rodezyjskim. W 1962 roku dołączył do Południowoafrykańskiej Partii Komunistycznej i Umkhonto we Sizwe. Przeszedł szkolenie wojskowe w obozach czarnej partyzantki w Rodezji (obecnie Zimbabwe). Uczestniczył w operacjach partyzanckich podejmowanych przeciwko RPA z obszaru Lesotho i Zambii. W 1974 roku został wybrany do rady wykonawczej Afrykańskiego Kongresu Narodowego. W 1982 roku został mianowany zastępcą dowódcy Umkhonto we Sizwe, z funkcji tej zrezygnował w 1991 roku. W 1991 zastąpił Joe Slovo na stanowisku sekretarza generalnego partii komunistycznej[1].
Brał udział w rozmowach na temat zniesienia apartheidu[1]. Został zabity strzałem w głowę przez Janusza Walusia 10 kwietnia 1993 roku, przed swoim domem w Dawn Park, na przedmieściach Boksburga. Sprawca został zatrzymany, podobnie jak Clive Derby-Lewis – konserwatywny członek parlamentu RPA, który użyczył mu pistoletu. Zabójstwo to, zorganizowane przez skrajną prawicę, miało na celu zatrzymanie negocjacji kończących apartheid. Na liście przyszłych potencjalnych ofiar, znalezionej u Derby-Lewisa, Hani znajdował się na trzeciej pozycji, pierwszym natomiast był Nelson Mandela, a drugim – Joe Slovo[1][2].
10 kwietnia 2025, w rocznicę śmierci Haniego, Stowarzyszenie „Nigdy Więcej” opublikowało raport na temat gloryfikowania Walusia przez skrajną prawicę w Polsce[3]. Udokumentowano w nim szereg publicznych wyrazów poparcia ze strony polityków czy kibiców piłkarskich. Uznanie dla Walusia było manifestowane w mediach społecznościowych, na transparentach podczas meczów, a także na murach miast. Jego zwolennicy organizowali również też zbiórki pieniężne na jego rzecz[4][5].
Obecność w kulturze popularnej
[edytuj | edytuj kod]Hani znalazł się na 20. pozycji wśród stu największych Południowoafrykańczyków (według telewizji SABC3).
Cztery dni po zabójstwie grupa Dave Matthews Band (gitarzysta Dave Matthews pochodzi z RPA[6]) zaczęła grać utwór #36, poświęcony pamięci Haniego. W 2001 roku wydali oni singel, Everyday, gdzie tytułowa piosenka zaczyna się słowami skandowanymi przez publiczność: Hani, Hani, come and dance with me.
Filozof Jacques Derrida zadedykował Haniemu swoją książkę Spectres de Marx (Widma Marksa, 1993).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Oliver Tambo, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ a b Adam Szostkiewicz, Jędrzej Winiecki: Już nie noc, jeszcze nie dzień. POLITYKA Sp. z o.o. S.K.A, 2010-06-10. [dostęp 2016-07-01].
- ↑ Rafał Pankowski, Anna Tatar, „Musieliśmy kogoś zlikwidować»”. Prawica wita rasistowskiego zabójcę [online], Stowarzyszenie „Nigdy Więcej”, 10 kwietnia 2025 (pol.).
- ↑ https://www.rp.pl/polityka/art42091251-raport-o-reakcjach-na-powrot-walusia-krytycznie-o-braunie-bosaku-a-nawet-nawrockim
- ↑ Prawica wita rasistowskiego zabójcę [online], ngo.pl, 10 kwietnia 2025 [dostęp 2025-04-27].
- ↑ Dave Matthews Band - Muzyka w Interia.pl [online], muzyka.interia.pl [dostęp 2024-11-29].