50°25′20″N 20°33′19″E/50,422222 20,555278Chroberz
| ||
 Pałac Wielopolskich w Chrobrzu | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo | świętokrzyskie | |
| Powiat | pińczowski | |
| Gmina | Złota | |
| Sołectwo | Chroberz | |
| Liczba ludności (2011) | 877 | |
| Strefa numeracyjna | (+48) 41 | |
| Kod pocztowy | 28-425 Złota | |
| Tablice rejestracyjne | TPI | |
| SIMC | 0280258 | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego   Chroberz | ||
Położenie na mapie Polski  Chroberz | ||
| 50°25′20″N 20°33′19″E/50,422222 20,555278
| ||
| Strona internetowa miejscowości | ||
Chroberz – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim, w gminie Złota.
Do 1954 roku siedziba gminy Chroberz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Według tradycji nazwa miejscowości pochodzi od Bolesława Chrobrego, który wracając z wyprawy kijowskiej wzniósł tu obronny zamek i założył parafię. W 1290 r. na zamku w Chrobrzu przebywał królewicz węgierski Andrzej. W Chrobrzu zatrzymał się też król Kazimierz Wielki, który leczył się po wypadku, odniesionym w czasie polowania, w lasach przedborskich. W XIII-XIV wieku odbywały się tu wiece[1]. Wieś była własnością kolejno rodów Tęczyńskich i Tarnowskich. W XVII w. należała do ordynacji pińczowskiej Myszkowskich. Gdy na początku XIX w., ostatni ordynaci, Wielopolscy, by spłacić długi, sprzedali Pińczów wraz z częścią dóbr ziemskich Ordynacji, głównym jej ośrodkiem stał się Chroberz.
W okresie powstania styczniowego w pałacu Wielopolskich stacjonowały oddziały Mariana Langiewicza. 17 marca 1863 r. powstańcy stoczyli tu bitwę z Rosjanami.
W latach I wojny światowej w dworze stacjonowało m.in. dowództwo 46 Dywizji Piechoty armii austro-węgierskiej[2].
W latach 1943–1944 znajdował się tu hitlerowski posterunek policji. Stacjonujący w Chrobrzu policjanci zamordowali w tym czasie przeszło 100 osób.
W roku 2000 w Pałacu Wielopolskich w Chrobrzu, a także na terenie parku dworskiego, ekipa filmowa Filipa Bajona kręciła sceny do filmu „Przedwiośnie”[3].
Urodzeni w Chrobrzu[edytuj | edytuj kod]
- Michał Majda – żołnierz II Brygady Legionów Polskich. Uczestnik szarży pod Rokitną.
- Józef Morton, pisarz i działacz ruchu ludowego autor m.in. powieści Spowiedź.
- Jan Wójcik – poseł na Sejm IV i V kadencji w II RP.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół pw. Wniebowzięcia NMP, wybudowany w 1550 r. Ufundował go wojewoda sandomierski Stanisław Tarnowski. Jest to budowla jednonawowa z wielobocznie zamkniętym prezbiterium, do którego od strony północnej dobudowana jest zakrystia. Nad zakrystią znajduje się niewielki skarbiec. Do nawy od strony północnej przylega kaplica św. Jana Kantego wzniesiona w XVII w. W 1899 r. do nawy od strony południowej dobudowano kaplicę pw. Matki Boskiej Różańcowej. Sklepienie kościoła kolebkowe z lunetami. W nawie nałożono na nie żebra o układzie sieciowym, natomiast w prezbiterium o układzie krzyżowym. Na zwornikach umieszczone są płaskorzeźbione herby fundatorów. Wewnątrz świątyni znajdują się dwa monumentalne renesansowe nagrobki wykonane przez Jana Michałowicza z Urzędowa. W nawie kościoła znajduje się nagrobek fundatora Stanisława Tarnowskiego przedstawiający „śpiącą” postać zmarłego. Nagrobek zwieńczony jest płaskorzeźbą przedstawiającą Zmartwychwstanie oraz dmącym w trąbę aniołem. W prezbiterium znajduje się nagrobek proboszcza Zbigniewa Ziółkowskiego, z płaskorzeźbą przedstawiającą postać zmarłego. W zakrystii kościoła umieszczony jest manierystyczny lawaterz. Obok kościoła usytuowana jest drewniana dzwonnica z dachem krytym gontem.
- Kościół wraz z dzwonnicą i kościelnym cmentarzem został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.664/1-3 z 10.11.1947 i z 21.06.1967)[4].
- Zespół pałacowo-parkowy Wielopolskich z lat 1857–1860 z późnoklasycystycznym pałacem oraz parkiem i kaplicą (nr rej.: A.665/1-3 z 19.12.1957, z 29.01.1958 i z 21.06.1967)[4]. Jego fundatorem był XIII ordynat pińczowski, hrabia Aleksander Wielopolski. Pałac wzniesiono wg projektu Henryka Marconiego. Był wykorzystywany m.in. jako biblioteka, w której właściciel przechowywał zbiór książek własnych, jak i księgozbiór przejęty po Konstantym Świdzińskim. Współcześnie obiekt zajmowany jest przez Ośrodek Dziedzictwa Kulturowego Ponidzia[5].
- Pozostałości zamku rycerskiego z XIV w. Zamek wzniesiony na miejscu grodu z XII w. był własnością kolejno Tęczyńskich i Tarnowskich; został zniszczony w XVI w. Zachowały się ślady murów na wzgórzu Zamczysko nad Nidą.
Sport[edytuj | edytuj kod]
- Gminny Klub Sportowy Strzelec Chroberz (piłka nożna, siatkówka, kolarstwo, badminton)[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Paweł Jasienica: Myśli o dawnej Polsce. Warszawa: Czytelnik, 1990, s. 41. ISBN 83-07-01957-5.
- ↑ Tadeusz Rozwadowski, Wspomnienia wielkiej wojny, Mariusz Patelski (red.), Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2015, ISBN 978-83-7181-899-8.
- ↑ Przedwiośnie w bazie filmpolski.pl
- ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie. 2018-09-30. s. 50. [dostęp 2016-01-05].
- ↑ Ośrodek Dziedzictwa Kulturowego Ponidzia. palac.chroberz.info. [dostęp 2016-01-05].
- ↑ GKS Strzelec Chroberz. strzelec.chroberz.info. [dostęp 2016-01-05].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bohdan Guerquin, Zamki w Polsce, Krzysztof Racinowski (ilust.), Warszawa: „Arkady”, 1984, ISBN 83-213-3239-0, OCLC 835911338.
- Michał Jurecki, Grzegorz Matyja, Ponidzie. W świętokrzyskim stepie, Kraków: „Bezdroża”, 2004, ISBN 83-89676-16-8, OCLC 830623047.
- Maria i Przemysław Plichowie, Ponidzie. Szlaki turystyczne, Warszawa 1985
- Chroberz. gminazlota.tbu.pl. [dostęp 2016-01-05].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Chroberz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880.
- Chroberz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo. Warszawa 1900.
- chroberz.info – Internetowy Serwis Chrobrza i Gminy Złota
- Pałac Wielopolskich w Chrobrzu
| |||||||||||||
