Chruściki Ukrainy

Chruściki Ukrainy – pierwszy spis chruścików Ukrainy ukazał się w 2006 roku na łamach Trichopterona. Do tej pory udokumentowano występowanie 234 gatunków chruścików na obszarze Ukrainy. Ze względu na stosunkowo słaby stopień poznania, rzeczywista liczba gatunków żyjących na terenie Ukrainy wahać się może w granicach 280-300 gatunków.

Historia badań[edytuj | edytuj kod]

Ukraina nie doczekała się jeszcze opracowania spisu gatunków Trichoptera. W wieku XIX, gdy rozwijały się badania entomologiczne w Europie, obecna Ukraina stanowiła fragment Cesarstwa Austrowęgierskiego (część Galicji) oraz fragment Rosji. Badania trichopterologiczne na progu XIX i XX prowadził Józef Dziędzielewicz na obszarze tak zwanej Galicji (część tego obszaru to współczesna Ukraina). Po powstaniu w 1918 roku niepodległej Polski obszary zachodniej Ukrainy znalazły się w granicach Rzeczypospolitej – na tym obszarze kontynuował swoje badania Dziędzielewicz. Fragment obecnej Ukrainy znajdował się na terytorium Rumunii (Bukowina). Po roku 1945 ustaliły się granice współczesnej Ukrainy najpierw jako Ukraińskiej Republiki Radzieckiej w ramach ZSRR, od 1991 roku jako niepodległego państwa. Złożona historia najnowsza jak i brak specjalistów przyczyniły się do luki w inwentaryzacji gatunków chruścików tego dużego europejskiego kraju.

Ogromne znaczenie dla poznania fauny chruścików Ukrainy ma kolekcja zebrana przez Józefa Dziędzielewicza na przełomie wieku XIX i XX. Jest to największa i najstarsza kolekcja Trichoptera z terenów obecnej Ukrainy. Prawdopodobnie jest to jedyny zbiór, gdyż niektórzy inni badacze w późniejszym czasie nie zabezpieczyli swoich zbiorów. Dopiero w ostatnich latach XX wieku i na początku XXI w. powstawać zaczęły nowe kolekcje. Nawet stosunkowo nowe prace opisujące nowe gatunki lub dokonujące rewizji (np. Szczęsny 1980) bazują na zbiorach Dziędzielewicza.

Kolekcja Dziędzielewicza współcześnie nie zachowała się w całości w jednym miejscu. Została ona podzielona na kilka części. Jeszcze za jego życia, w 1915 roku, gdy wyjechał ze Lwowa do Myślenic, zabrał ze sobą ok. 1500 okazów. Potem ta część była przekazana do Muzeum Akademii Umiejętności w Krakowie, a następnie do Muzeum Polskiej Akademii Nauk Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt. Druga część obecnie znajduje się we Lwowie (ok. 1600 okazów). W 1933 Racięcka z Uniwersytetu Wileńskiego opublikowała pracę z oznaczeniami ok. 600 okazów chruścików zebranych przez Dziędzielewicza, ale nie oznaczonych przez niego (duża część materiałów była z Myślenic, z ostatnich lat życia autora, które zbierał w 1915 r. i przekazywał do Lwowa). Racięcka otrzymała te materiały od dr J. Kinela, sekretarza naukowego Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie, celem oznaczenia. W taki sposób część kolekcji trafiła do Wilna. Do Lwowa zbiory te prawdopodobnie już nie wróciły, zaś ich dalszy los na razie nie jest znany. Być może znajdują się obecnie w Wilnie.

Kolejny fragment kolekcji w liczbie około kilkudziesięciu okazów znajduje się w Muzeum Narodowym w Pradze. Trafiły one tam w trakcie wymiany pomiędzy Dziędzielewiczem i Klapalekiem. Po kilka okazów znajduje się w Edynburgu (Morton collection) i w kolekcji Ulmera (Hamburg).

Tak więc najważniejsza obecnie kolekcja Trichoptera zebrana głównie przez Dziędzielewicza znajduje się w kilku krajach: Ukrainie, Polsce, Czechach, Wielkiej Brytanii, Niemczech i prawdopodobnie na Litwie.

Badania nad chruścikami w wieku XX w ramach ZSRR i Ukrainy dotyczyły w zdecydowanej większości prac ogólnohydrobiologicznych. Nieliczne tylko prace dotyczą Krymu.