Chruścina

Chruścina
	; Arbutus unedo
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	chruścina
	Nazwa systematyczna
	Arbutus Linnaeus; Sp. Pl. 395. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	A. unedo L.
Synonimy
	Unedo Hoffmansegg & Link;
	Unedo Hoffmansegg & Link;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chruścina^[5], jeżówka^[6] (Arbutus) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych. Obejmuje około 10 gatunków^[4]. Pięć z nich występuje w Ameryce Środkowej i w południowo-zachodniej części Ameryki Północnej^[4]. Pozostałe rosną głównie w basenie Morza Śródziemnego, z A. unedo sięgającym na północy do południowo-zachodniej Irlandii i A. canariensis występującym na Wyspach Kanaryjskich^[7]. Rosną w lasach i zaroślach na skałach, zarówno kwaśnych, jak i wapiennych^[7]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne. Owoce chruściny jagodnej spożywane są na surowo (mają raczej mdły smak) i w przetworach^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Krzewy i drzewa o wysokości do 40 m^[7]. Wyróżniają się zwykle korą gładką i czerwonobrązową, łuszczącą się cienkimi płatami^[7]^[5]^[4]. Młode pędy zwykle gruczołowato owłosione, rzadziej nagie^[4].
Liście: Skrętoległe, zimozielone, za młodu zwykle owłosione^[7]. Blaszka liściowa owalna, skórzasta, całobrzega lub ząbkowana^[4].
Kwiaty: Obupłciowe, zebrane po 10–40 w złożonych gronach^[4]. Działek kielicha pięć. Są one trwałe, zrośnięte u nasady, kształtu owalnego do trójkątnego Korona urnowata, utworzona w wyniku zrośnięcia pięciu płatków; ma kolor kremowobiały do żółtawego. Pręcików jest 10, u nasady ich nitki są spęczniałe, pylnik z dwoma odgiętymi pazurkami. Zalążnia górna, 5-komorowa. Zwieńczona jest pojedynczą, prostą szyjką słupka zakończoną główkowatym znamieniem^[4].
Owoce: Nagie, owłosione lub z drobnymi wyrostkami, kulistawe jagody barwy czerwonej, pomarańczowoczerwonej do ciemnoczerwonej, zawierające 1–5 nasion^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj należy do podrodziny Arbutoideae w rodzinie wrzosowatych Ericaceae^[8].

Wykaz gatunków^[9]

Arbutus andrachne L. – chruścina szkarłatna
Arbutus × andrachnoides Link
Arbutus × androsterilis M.Salas & al.
Arbutus arizonica (A.Gray) Sarg.
Arbutus canariensis Duhamel
Arbutus madrensis S.González
Arbutus menziesii Pursh
Arbutus occidentalis McVaugh & Rosatti
Arbutus tessellata P.D.Sørensen
Arbutus unedo L. – chruścina jagodna, poziomkowe drzewo
Arbutus xalapensis Kunth

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-21] (ang.).
↑ ^a ^b Arbutus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2017-02-21].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Paul D. Sørensen: Arbutus Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-21].
↑ ^a ^b ^c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 127. ISBN 83-214-1305-6.
↑ JerzyJ. Hrynkiewicz-Sudnik JerzyJ., BolesławB. Sękowski BolesławB., MieczysławM. Wilczkiewicz MieczysławM., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 503, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden, Vol. 1. London: Macmillan, 1988, s. 204. ISBN 0-333-73003-8.
↑ Genus: Arbutus L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-02-21].
↑ Arbutus. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-02-21].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-21] (ang.).

[ing-3] Arbutus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2017-02-21].

[america-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Paul D. Sørensen: Arbutus Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-21].

[slownik-5] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 127. ISBN 83-214-1305-6.

[sudnik-6] JerzyJ. Hrynkiewicz-Sudnik JerzyJ., BolesławB. Sękowski BolesławB., MieczysławM. Wilczkiewicz MieczysławM., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 503, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599 .

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden, Vol. 1. London: Macmillan, 1988, s. 204. ISBN 0-333-73003-8.

[grin-8] Genus: Arbutus L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2017-02-21].

[tpl-9] Arbutus. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-02-21].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]