49°47′10″N 20°58′25″E/49,786111 20,973611Ciężkowice
| ||||
| ||||
 Widok ogólny Ciężkowic ze Skałki z krzyżem | ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  małopolskie
| |||
| Powiat | tarnowski | |||
| Gmina | Ciężkowice | |||
| Prawa miejskie | 1348 | |||
| Burmistrz | Zbigniew Jurkiewicz | |||
| Powierzchnia | 9,99 km² | |||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
2478[1] 248,0 os./km² | |||
| Strefa numeracyjna | +48 14 | |||
| Kod pocztowy | 33-190 | |||
| Tablice rejestracyjne | KTA | |||
Położenie na mapie gminy Ciężkowice   Ciężkowice | ||||
Położenie na mapie Polski  Ciężkowice | ||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  Ciężkowice | ||||
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  Ciężkowice | ||||
| 49°47′10″N 20°58′25″E/49,786111 20,973611
| ||||
| TERC (TERYT) | 1216014 | |||
| SIMC | 0815239 | |||
Urząd miejski ul. Tysiąclecia 1933-190 Ciężkowice | ||||
| Strona internetowa | ||||
| BIP | ||||
Ciężkowice – miasto w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ciężkowice.
Ciężkowice uzyskały lokację miejską w 1348 roku, zdegradowane w 1934 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1998 roku[2]. Cieszkowice były miastem królewskim starostwa bieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[3]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należało do woj. tarnowskiego.
W 1934 r. pozbawione zostały praw miejskich; odzyskały je w 1 stycznia 1998[4]
Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 977 oraz linia kolejowa nr 96 ze stacją Bogoniowice-Ciężkowice.
Ze względu na zachowany średniowieczny układ urbanistyczny w i zachowaną drewnianą zabudowę w obrębie rynku miasto włączono do Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.
Spis treści
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Ciężkowice są położone na Pogórzu Ciężkowickim nad rzeką Białą.
Miasto ma charakter rolniczo-turystyczny.
Według danych z 30 czerwca 2012 miasto liczyło 2501 mieszkańców[5] (wzrost o 79 osób w porównaniu z danymi z 30 czerwca 2008).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Legendy głoszą, że założycielem Ciężkowic był Cieszko, stryj Mieszka I, wędrujący wraz ze swą drużyną przez Małopolskę. Zabłądziwszy kiedyś na polowaniu, wojowie natknęli się na uroczą krainę. Wielu z nich ziemie te spodobały się tak bardzo, że osiedlili się tam, na cześć wodza nazywając swą osadę Cieszkowicami.
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1125, kiedy po raz pierwszy umieszczono ją w akcie legata Idziego z Tuskulum, z którego wynika, że wieś ta była własnością benedyktynów tynieckich. Osada została założona w 1288. Zezwolenie na lokację miasta wydał 29 lutego 1348 Kazimierz III Wielki. Miasto królewskie zostało założone na prawie magdeburskim pomiędzy 1339 i 1343 rokiem[6]. Zasadzenia miasta dokonali dwaj mieszczanie ze Starego Sącza – bracia Minard i Mikołaj. W okresie polokacyjnym funkcjonowała przejściowo również nazwa niem. Hardenberg.
Przez Ciężkowice przebiegało wiele szlaków handlowych, prowadzących z Czech i Węgier do Krakowa. Miasto posiadało prawo do organizacji cotygodniowych targów. Handlowano głównie wyrobami tkackimi i rzemieślniczymi, solą oraz produktami rolniczymi, szczególnie szeroko znanym ciężkowickim nabiałem. Sprowadzano węgierskie wina oraz konie. Do dziś co środę na rynku ciężkowickim organizowany jest targ.
W 1358 w Ciężkowicach wybudowano kościół pod wezwaniem św. Andrzeja i założono parafię. Już wcześniej jednak istniał tam kościół pod wezwaniem św. Krzyża, założony przez benedyktynów, który potem wyburzono. Dzisiejszy kościół pochodzi z początku XX wieku.
Ciężkowice bardzo podupadły i straciły znaczenie podczas zaborów. Znalazły się w zaborze austriackim, więc językiem urzędowym stał się niemiecki. Językiem niemieckim posługiwano się również w szkołach. Wprowadzono wtedy trzy klasy nauczania:
- do klasy elementarnej uczęszczali uczniowie w wieku 6–12 lat; uczyli się poznawania liter niemieckich, głoskowania i czytania oraz tłumaczenia poszczególnych wyrazów z języka niemieckiego na polski;
- w klasie pierwszej (8–14 lat) obowiązywał mały katechizm w języku niemieckim i polskim, czytanie niemieckie i polskie, pisanie, rachowanie, ortografia, znajomość głównych części mowy, praktyczna nauka języka niemieckiego;
- do klasy drugiej uczęszczały dzieci w wieku 10–16 lat; uczyły się religii, ewangelii, czytania niemieckiego i polskiego, kaligrafii, ortografii i gramatyki niemieckiej.
W 1934 Ciężkowice pozbawione zostały praw miejskich (odzyskały je po 64 latach).
Podczas II wojny światowej w okolicach Ciężkowic stacjonowały oddziały Armii Krajowej. W okolicy znajduje się pięć cmentarzy wojennych (nr 137, 138, 139, 140 i 141) z okresu I wojny światowej.
W 2003 oddano do użytku halę sportową.
Zachodnia ściana rynku
Figura św. Floriana na płycie rynku
Szkoła
Skała „Czarownica” w rezerwacie
„Ulice” Skamieniałego Miasta
Pomnik „Ławeczka Paderewskiego” w rynku
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
W pobliżu znajduje się rezerwat przyrody Skamieniałe Miasto z licznymi ostańcami skalnymi.
Warto zobaczyć[edytuj | edytuj kod]
Do najciekawszych obiektów miasta należą:
- Muzeum Przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków, prezentujące olbrzymią kolekcję ptaków, owadów i trofeów myśliwskich;
- kościół pw. Pana Jezusa Miłosiernego i św. Andrzeja, zbudowany w stylu neogotyckim w 1903 r., wg projektu Jana Sas-Zubrzyckiego, od 2003 Sanktuarium Pana Jezusa Miłosiernego. Znajduje się w nim cudowny obraz Chrystusa Miłosiernego Ecce Homo, podarowany miastu przez papieża Innocentego XI;
- klasycystyczny ratusz na rynku;
- drewniane domy z charakterystycznymi dla tej części Małopolski podcieniami;
- posąg św. Floriana – patrona miasta, stojący w centrum rynku;
- pomnik „Ławeczka Paderewskiego”, stojący w rynku[7];
- przydrożne kapliczki wpisane do rejestru zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Tarnowie;
- cmentarze wojenne nr 137, 138, 139, 140 i 141, z okresu I wojny światowej;
- mykwa.
Na drugim brzegu rzeki Białej, w miejscowości Kąśna Dolna znajduje się otoczony rozległym kompleksem parkowym dworek Ignacego Jana Paderewskiego. W Dworku Paderewskiego odbywają się koncerty „Muzyczne Spotkania u Paderewskiego”. Centrum Paderewskiego jest też organizatorem Festiwalu Muzyki Kameralnej „Bravo Maestro” w Kąśnej Dolnej, pod honorowym patronatem Krzysztofa Pendereckiego.
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Przez Ciężkowice przebiegają szlaki:
- turystyki pieszej:
Tarnów – Góra Świętego Marcina – Trzemeska Góra – Tuchów – Brzanka – Jodłówka Tuchowska – Rzepiennik Strzyżewski – rezerwat Skamieniałe Miasto – Ciężkowice – Bruśnik – Bukowiec – Gródek nad Dunajcem
na terenie miasta, łączący Muzeum Przyrodnicze, ratusz i rezerwat Skamieniałe Miasto (dojście do )- Szlak Niepodległości im. I.J. Paderewskiego.
- rowerowe
„Widokowa pętla” – zielony
„Przez rezerwat” – niebieski
„Do źródeł Rakutowej” – czerwony
- Szlak architektury drewnianej
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Ciężkowic w 2014 roku[1].
Sport[edytuj | edytuj kod]
W Ciężkowicach działają dwa kluby sportowe:
- KS Ciężkowianka Ciężkowice – klub piłkarski grający obecnie w małopolskiej IV lidze (wschód).
- LUKS Orzeł Ciężkowice – klub siatkarski grający obecnie w II małopolskiej lidze siatkówki mężczyzn.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b http://www.polskawliczbach.pl/Ciezkowice, w oparciu o dane GUS.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 26–27.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, s. 94.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 1997 r. w sprawie zmiany granic, nazw i siedzib władz niektórych gmin oraz nadania statusu miasta niektórym miejscowościom w województwach: bielskim, olsztyńskim, piotrkowskim, rzeszowskim, tarnobrzeskim, tarnowskim i włocławskim. (Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847).
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r.
- ↑ Anna Berdecka, Nowe lokacje miast królewskich w Małopolsce w latach 1333–1370 : chronologia i rozmieszczenie, w: Przegląd Historyczny, T. 65 (1974), z. 4, tabela 1 po s. 617.
- ↑ Piotr Rutka, Mistrz Paderewski zasiadł przy fortepianie na ciężkowickim rynku, Pogórze24.pl, 4 maja 2018 [dostęp 2018-10-11].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Historia Żydów w Ciężkowicach na portalu Wirtualny Sztetl
- Rynek w Ciężkowicach – obraz z kamery
- Muzeum Przyrodnicze
- Wokół rezerwatu Skamieniałe Miasto
- Ciężkowice 2 (2) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. I: Aa – Dereneczna. Warszawa 1880.
- Encyklopedia Ciężkowic
| |||||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||
| ||||||||||
