Ciecierzyca
| ||
 Gatunek typowy rodzaju – ciecierzyca pospolita | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | dwuliścienne właściwe | |
| Rząd | bobowce | |
| Rodzina | bobowate | |
| Rodzaj | ciecierzyca | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Cicer L. Sp. Pl. 738. 1 Mai 1753 | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Cicer arietinum L.[2] | ||
Ciecierzyca (Cicer) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Do rodzaju należą co najmniej 44 gatunki[3][4]. Występują na obszarze od Wysp Kanaryjskich do centralnej Azji i północno-wschodniej Afryki, z największym zróżnicowaniem w rejonie Morza Śródziemnego[5]. Duże znaczenie jako roślina uprawna ma ciecierzyca pospolita, nieznana już zresztą ze stanowisk naturalnych. W Polsce brak przedstawicieli tego rodzaju z wyjątkiem przejściowo dziczejącej ciecierzycy pospolitej[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Gruczołowato owłosione rośliny jednoroczne i byliny[5], rzadko także cierniste krzewy[7].
- Liście
- Parzystopierzaste z wąsem czepnym na końcu osadki liściowej, czasem sztywnym kolcem, lub nieparzystopierzaste z listkiem na końcu osadki. Brzegi listków piłkowane. Przylistki ząbkowane[5].
- Kwiaty
- Motylkowe, pojedyncze lub zebrane po 2–5 w grono. Kielich 5-ząbkowy, nieco wydęty u nasady. Dwa dolne płatki korony tworzą tzw. łódeczkę, dwa boczne zaokrąglone skrzydełka, a piąty wzniesiony jest do góry tworząc żagielek. W łódeczce, znajduje się jeden wygięty słupek z jedną, górną zalążnią zawierającą wiele zalążków oraz 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny[5].
- Owoce
- Gruczołowato owłosiony strąk zawierający od 1 do 10 kulistawych nasion[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[1] W obrębie podrodziny należy do monotypowego plemienia Cicereae[3].
- Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), rodzaj ciecierzyca (Cicer L.)[8].
- Wykaz gatunków[4]
- Cicer acanthophyllum Boriss.
- Cicer anatolicum Alef.
- Cicer arietinum L. – ciecierzyca pospolita
- Cicer atlanticum Maire
- Cicer balcaricum Galushko
- Cicer baldshuanicum (Popov) Lincz.
- Cicer bijugum Rech.f.
- Cicer canariense A.Santos & G.P.Lewis
- Cicer chorassanicum (Bunge) Popov
- Cicer cuneatum A.Rich.
- Cicer echinospermum P.H.Davis
- Cicer fedtschenkoi Lincz.
- Cicer flexuosum Lipsky
- Cicer floribundum Fenzl
- Cicer graecum Boiss.
- Cicer grande (Popov) Korotkova
- Cicer heterophyllum Contand. & al.
- Cicer incanum Korotkova
- Cicer incisum (Willd.) K.Maly
- Cicer isauricum P.H.Davis
- Cicer judaicum Boiss.
- Cicer kermanense Bornm.
- Cicer korshinskyi Lincz.
- Cicer laetum Rassulova & Sharipova
- Cicer luteum Rassulova & Sharipova
- Cicer macracanthum Popov
- Cicer microphyllum Benth.
- Cicer mogoltavicum (Popov) A.S.Korol.
- Cicer montbretii Jaub. & Spach
- Cicer multijugum Maesen
- Cicer nuristanicum Kitam.
- Cicer oxyodon Boiss. & Hohen.
- Cicer paucijugum (Popov) Nevski
- Cicer pinnatifidum Jaub. & Spach
- Cicer pungens Boiss.
- Cicer rassulovae Lincz.
- Cicer rechingeri Podlech
- Cicer reticulatum Ladiz.
- Cicer songaricum DC.
- Cicer spiroceras Jaub. & Spach
- Cicer stapfianum Rech.f.
- Cicer subaphyllum Boiss.
- Cicer tragacanthoides Jaub. & Spach
- Cicer yamashitae Kitam.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Ciecierzyca pospolita ma zastosowanie w kuchni, szczególnie krajów basenu Morza Śródziemnego. Stanowi m.in. podstawowy składnik hummusu.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website : Fabales, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ Cicer. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 16-01-2009].
- ↑ a b Species Records of Cicer (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 15-01-2009].
- ↑ a b Cicer. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-06-02].
- ↑ a b c d e Cicearae. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-02].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 241. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Cicer (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 15-01-2009].