Cmentarz katolicki św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy

Cmentarz św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy

Krzyż
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	ul. Stefana Wyszyńskiego 56 85-620 Bydgoszcz
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	Kościół katolicki
Data otwarcia	1884
Zarządca	Parafia św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy
Położenie na mapie Bydgoszczy Cmentarz św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy
Położenie na mapie Polski Cmentarz św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Cmentarz św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy
53°08′12″N 18°02′24″E
Strona internetowa

Cmentarz św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy – cmentarz katolicki w Bydgoszczy.

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się na wschodnim obrzeżu Osiedla Leśnego, w północnej części Bydgoszczy. Od zachodu graniczy z ul. Stefana Wyszyńskiego i świątynią parafialną pw. Zmartwychwstania Pańskiego, od wschodu z terenem składowo-przemysłowym, od południa z ul. Pułaskiego i zabudową, zaś od północy z linią kolejową.

Historia

Cmentarz powstał w latach 1882–1885 na terenie podmiejskiej gminy Bielawy. Przeznaczony był zarówno dla katolików, jak i ewangelików Jego pierwotny obszar wynosił 1 ha, a w 1910 r. został powiększony o 0,5 ha.

Po przejściu Bydgoszczy do odrodzonej Rzeczypospolitej w 1920 r. i znacznym poszerzeniu granic miasta, cmentarz został włączony w gestię służb komunalnych. W 1924 r. na Bielawkach została erygowana nowa parafia katolicka św. Wincentego à Paulo, a jej organizację powierzono Zgromadzeniu Misjonarzy z Krakowa. Świątynię parafialną w formie rzymskiego Panteonu zlokalizowano przy alejach Ossolińskich i wznoszono przez cały okres międzywojenny.

W 1924 r. Rada Miasta przekazała parafii nieodpłatnie cmentarz na Bielawach, a w 1929 r. zbyła dodatkowo parcelę o powierzchni 2 ha. Kolejne powiększenia terenu cmentarza nastąpiły: w 1945 r., w latach 70. XX w. i w 1981 r. W 1933 r. wzniesiono kaplicę przedpogrzebową według projektu inż. Bolesława Polakiewicza, a po II wojnie światowej na osi głównej alei wybudowano betonowy krzyż, przy którym w latach 70. XX w. ustawiono figurę Matki Boskiej.

W 1970 r. na osiedlu Leśnym został powołany ośrodek duszpasterski, którego kaplicą wyznaczono dom przedpogrzebowy na cmentarzu. 15 grudnia 1979 r. została erygowana parafia Zmartwychwstania Pańskiego, wydzielona z parafii św. Wincentego à Paulo. Lokalizację nowej świątyni ustalono na działce pochodzącej z darowizny, położonej na dawnym wyrobisku piasku i sąsiadującej od północy z cmentarzem. Dwukondygnacyjny kościół powstał w latach 1981–1985 według projektu arch. J. Sudara, Gronowskiego i T. Czerniawskiego, wszyscy z Bydgoszczy. Teren otaczający kościół włączono w obręb cmentarza. Poświęcenie świątyni nastąpiło 26 września 1982 r., a jego konsekracja 24 marca 1985 r. przez ks. bp Jana Nowaka. Kościół posiada powierzchnię użytkową 500 m², a w jego otoczeniu w latach 1985–1987 wzniesiono dom parafialny oraz plebanię.

Charakterystyka

Cmentarz posiada wymiary: 300 × 400 m i powierzchnię 18 ha. Obszar posiada rzut w formie litery „L”. Na jego terenie pochowanych jest ok. 35 tys. osób. Najstarsza, przedwojenna część cmentarza znajduje się w jego centrum (na południe od kościoła Zmartwychwstania Pańskiego). Cmentarz jest ogrodzony betonowo-metalowym ogrodzeniem, w którym wykonano 3 bramy wejściowe: dwie od strony ul. Wyszyńskiego i jedną od ul. Pułaskiego. Możliwe jest także wejście od strony kościoła Zmartwychwstania Pańskiego.

Pod względem powierzchni i liczby pochowanych osób cmentarz jest drugą nekropolią w Bydgoszczy po cmentarzu komunalnym przy ul. Wiślanej.

Zasłużeni

Niektóre osoby zasłużone dla Bydgoszczy i regionu pochowane na cmentarzu:

Osoba	Rok urodzenia	Rok śmierci	Uwagi
Karol Alchimowicz	1911	1996	Plastyk, operator filmowy, fotografik, współzałożyciel klubu filmowców Jupiter. Malował miniatury – kopie dzieł wybitnych malarzy. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Stanisław Betlejewski	1933	2021	Profesor dr hab. nauk medycznych, współtwórca polskiej szkoły otolaryngologii. Od 1984 do 2004 kierownik Kliniki Otolaryngologii bydgoskiego szpitala im. Jurasza.
Jan Biedowicz	1890	1961	Artysta plastyk, nauczyciel. Od 1923 r. w Bydgoszczy. Po wojnie wizytator szkolnictwa artystycznego. Autor obrazów z kręgu postimpresjonizmu. Kilka jego prac znajduje się w Muzeum Okręgowym.
Stanisław Brandowski	1864	1935	Dziennikarz, literat, wydawca. Pracował w redakcjach polskich czasopism w Krakowie i Lwowie. Od 1923 r. związał się z „Dziennikiem Bydgoskim”. Oprócz pracy dziennikarskiej zajmował się pisarstwem. Bibliografia jego tekstów obejmuje kilkaset artykułów, opowiadań, nowel, powieści i dramatów.
Eugenia Czarlińska-Schedlin	1883	1968	Zasłużona nauczycielka i społecznik. W okresie zaboru pruskiego prowadziła Bibliotekę Polską. Po odzyskaniu niepodległości pracowała w Miejskim Katolickim Gimnazjum Żeńskim. W czasie okupacji brała udział w tajnym nauczaniu. Patronka ulicy Czarlińskich na osiedlu Niepodległości w Fordonie.
Władysław Dreas	1884	1975	W 1920 r. przybył z Westfalii do Nakła, a w 1925 r. do Bydgoszczy. Pracował w pionie policyjnym Starostwa Powiatowego. Współzałożyciel Bydgoskiego Towarzystwa Numizmatycznego. W 1945 r. mianowany wicestarostą. Autor opracowania „Powiat bydgoski oskarża”.
Tadeusz Esman	1903	1987	Historyk, archiwista, działacz społeczny i polityczny. Od 1927 w Bydgoszczy. Organizator i dyrektor Oddziału Wojewódzkiego Archiwum Państwowego. W 1945 r. organizował i był wiceprezesem Wojewódzkiej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich oraz Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego. Od 1971 r. honorowy członek TMMB, w którym wiele lat był wiceprezesem. Działacz Stronnictwa Demokratycznego.
Wincenty Gordon	1900	1982	Współzałożyciel harcerstwa w Bydgoszczy. W czasie II wojny światowej należał do „Szarych Szeregów”. Niestrudzony szperacz dziejów miasta i jego kronikarz. Publikował w „Kalendarzu Bydgoskim”, Ilustrowanym Kurierze Polskim i „Dzienniku Wieczornym”. Jego cykle to: „Z teki szperacza”, „Bydgoskie dzielnice”, „Bydgoskie kościoły”. Od 1980 r. Honorowy członek TMMB. Patron ulicy na osiedlu Przylesie w Fordonie
Stanisław Iżela	1914	2000	Uczestnik kampanii wrześniowej. Należał do AK. Od 1946 r. w Bydgoszczy. Dawny piłkarz Cracovii, należał do BKS Polonia w latach 1946–1949. Dwadzieścia lat śpiewał (tenor) w operach i operetkach.
Bernard Kaczmarek	1909	1982	Handlowiec. W konspiracji, we współpracy z AK i „Mieczem i Pługiem” założył grupę, która doprowadziła do wykrycia i zbombardowania wyrzutni rakiet V1 w Peenemünde. Kawaler Orderu Virtuti Militari.
Maksymilian Kasprzak	1920	2021	Ostatni żyjący ułan 8 Pułku Strzelców Konnych, działacz Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, harcerz, członek honorowy Towarzystwa Wioślarskiego; uhonorowany w 2019 roku medalem Unitas Durat Palatinatus Cuiaviano-Pomeraniensis.
Andrzej Kulwieć	1884	1946	Kapitan Wojska Polskiego. Wykładowca w Szkole Podchorążych. Współpracował z „Belloną”, „Żołnierzem Polskim, „Polską Zbrojną” i z bydgoskimi gazetami. Zajmował się tematyką historyczną, której poświęcał szkice, eseje i rozprawki popularnonaukowe. W Pomorskim Muzeum Wojskowym znajduje się tablica pamięci.
Kazimierz Kummer	1934	1962	Literat i dziennikarz. Od 1956 r. w Bydgoszczy Redaktor audycji literackich w Rozgłośni Polskiego Radia. Publikował reportaże, felietony i utwory prozatorskie. Autor powieści „Klatka” (osnutej na kanwie bydgoskich wydarzeń we wrześniu 1939 r.) oraz tomu prozy „Namiętności”.
Elżbieta Laskowska	1946	2022	Filolog, prof. dr hab, wykładowca na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego
Edmund Lehman	1935	2017	Wojewoda bydgoski od 1973 do 1981 i poseł na Sejm PRL VI kadencji.
Dimitrios Nikolaidis	1949	2001	Grek urodzony w Bułgarii. Wszechstronnie wykształcony (filologia nowogrecka, historia z archeologią, teologia). Autor zbioru wierszy „Odys i ja”, powieści „Dolina Józefata”. Od 1987 r. w Bydgoszczy. Tłumacz literatury polskiej na język bułgarski i odwrotnie. Nagrodzony w konkursie poetyckim „Ikarowe strofy” (1994).
Marian Norkowski	1935	2001	Sportowiec. Od 1953 r. w Bydgoszczy. Grał w klubie „Gwardia” („Polonia”). W znaczącym stopniu wpłynął na awans drużyny piłkarskiej do I ligi. Był w niej dwukrotnie królem (1958, 1960) i wicekrólem (1961) strzelców. Reprezentant Polski. W 1960 r. w składzie reprezentacji narodowej na olimpiadę w Rzymie.
Jerzy Orlicz	1930	2004	Założyciel i długoletni prezes Klubu Miłośników Filmu „Mozaika”. Przez 18 lat członek zarządu Rady Polskiej Federacji DKF w Warszawie. Patron ulicy na Czyżkówku.
Mieczysław Połukard	1930	1985	Sportowiec. Od 1955 w Bydgoszczy, gdzie w „Gwardii” („Polonii”) jeździł na żużlu. Indywidualny (1954) i drużynowy (1955) mistrz Polski. Zwycięzca Kryterium Asów (1958). Był pierwszym polskim żużlowcem, który zakwalifikował się do finału indywidualnych mistrzostw świata (1959). Dwukrotny medalista drużynowych mistrzostw świata (złoty 1961 i brązowy 1962 medal). Zdobywca Złotego Kasku (1965). Karierę sportową przerwał wypadek w 1968 r., w wyniku którego amputowano mu nogę. Zajął się wówczas szkoleniem młodzieży żużlowej. Zginął na torze, potrącony przez młodego zawodnika. Patron ulicy na osiedlu Przylesie w Fordonie.
Marek Sobczak	1953	2014	Satyryk, artysta kabaretowy, współtwórca Kabaretu Klika
Bogusław Sujkowski	1900	1964	Z zawodu leśnik. Od 1946 w Bydgoszczy. Autor 25. książek historycznych. Debiutował w 1930 r. powieścią „Garść wspomnień piechura”. Ważniejsze z nich to: „Bolko zapomniany”, „Liście koka”, „Nie bogowie”, „Dziewice słońca” i „Jantarowy szlak”. Patron ulicy na Jarach.
Augustyn Träger-Sęk	1896	1957	Pracownik wywiadu Wojska Polskiego. Od 1934 r. w Bydgoszczy. W czasie II wojny światowej działał w organizacji „Miecz i Pług”. Brał udział w lokalizacji miejsca produkcji rakiet V1 i V2 w Peenemünde. Meldunki z tej bazy dostarczane mu przez syna Romana przekazywał do wywiadu AK w Warszawie. Stamtąd trafiały do Londynu. Ich efektem było zniszczenie fabryki przez lotnictwo alianckie. Na kamienicy, w której mieszkał przy Wełnianym Rynku 10 znajduje się tablica pamięci.
Janusz Umiński	1932	2023	Zasłużony działacz PTTK, autor licznych przewodników i publikacji turystycznych.
Zdzisław Wendyński	1919	1984	Dyrygent, współzałożyciel i pierwszy kierownik bydgoskiego Studia Operowego (1956), w latach 1964–1969 dyrektor i kierownik artystyczny Państwowego Teatru Muzycznego Opery i Operetki w Bydgoszczy.
Mieczysław Wielicz	1910	1983	Właściwe nazwisko: Kowalczyk. W sezonie 1938–1939 i od 1945 w Bydgoszczy. Aktor i reżyser teatralny. Ulubieniec publiczności, w przeciągu 50. lat wystąpił w 240. spektaklach. Prezes Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu. Patron ulicy na osiedlu Przylesie w Fordonie.

Galeria

• 
  Kaplica cmentarna wybudowana w latach 30. XX w.
• 
  Figura Matki Bożej
• 
  Grobowiec rodzinny
• 
  Aleja w nowszej części cmentarza

Zobacz też

• cmentarze w Bydgoszczy

Bibliografia

• Woźniak Zbigniew: Bydgoskie cmentarze. [w.] Bydgoska Gospodarka Komunalna. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85860-37-1.
• Rudnicki Daniel Bernard: Cmentarz na Bielawach. Cmentarz parafii pw. św. Wincentego a’Paulo w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISBN 978-83929542-0-0.