Cmentarz wojenny nr 163 – Tuchów
 nr rej. A-39/M z 13.01.2006r[1]
| |
.jpg) Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ cmentarza |
wojenny |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
1395 m² |
| Liczba pochówków |
234 |
| Liczba grobów |
22+106 |
| Data otwarcia | |
| Architekt | |
Położenie na mapie Tuchowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Tuchów  | |
 49°54′34,6″N 21°04′06,7″E/49,909611 21,068528
| |
Cmentarz wojenny nr 163 w Tuchowie – zabytkowy cmentarz z I wojny światowej znajdujący się w Tuchowie w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. Jest jednym z 400 zachodniogalicyjskich cmentarzy wojennych zbudowanych przez Oddział Grobów Wojennych C. i K. Komendantury Wojskowej w Krakowie. W VI okręgu tarnowskim cmentarzy tych jest 63[2].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz znajduje się na szczycie wzgórza Furmaniec (313 m) wznoszącego się po północno-wschodniej stronie klasztoru w Tuchowie. Od klasztoru w Tuchowie doprowadzi do niego czarny szlak turystyki pieszej. Do cmentarza można również dojechać asfaltową drogą prowadzącą z Tuchowa do Zalasowej. Cmentarz znajduje się po lewej stronie tej drogi, w odległości ok. 100 m[3]. Dojście polną drogą wskazuje oryginalny austriacki betonowy słup informacyjny z betonową tabliczką. Wzgórze jest bezleśne, dzięki temu roztacza się z niego szeroka panorama widokowa. Obok cmentarza znajduje się punkt widokowy, tablica z opisaną panoramą widokową, miejsce na biwak i krzyż upamiętniający papieża Jana Pawła II.
Opis cmentarza[edytuj | edytuj kod]
Zaprojektowany został przez niemieckiego architekta Heinricha Scholza na planie prostokąta o ściętych narożach. Ogrodzenie cmentarza tworzą metalowe rury rozpięte między murowanymi z kamienia słupkami. Wejście przez dwuskrzydłową bramkę. Pomnik centralny to murowany z kamieni czterostopniowy postument, na którym ustawiono drewniany krzyż łaciński. Na jego przedniej ścianie są daty 1914, 1915, na tylnej inskrypcja w języku niemieckim. W tłumaczeniu na język polski oznacza ona: „Nie martwcie się tym, że nasze usta zamilkły, przecież nasze groby będą wam mówić o umiłowaniu ojczyzny". Nagrobki umieszczone są symetrycznie wzdłuż wszystkich boków cmentarza, przy pomniku centralnym pozostawiono sporo miejsca. Są trzy rodzaje tych nagrobków:[4]
- betonowe, podobne do postumentu krzyża, ale z betonowym krzyżem,
- betonowe stele z żeliwnym krzyżem łacińskim zwieńczonym również żeliwną glorią,
- betonowe stele z żeliwnym krzyżem lotaryńskim.
Na wszystkich nagrobkach są blaszane tabliczki informacyjne.
Polegli[edytuj | edytuj kod]
Na cmentarzu pochowano 137 żołnierzy austro-węgierskich i 97 rosyjskich w 106 grobach pojedynczych i 22 zbiorowych. Z nazwiska znanych jest 68 żołnierzy austro-węgierskich. Wszyscy oni polegli w dniu 20 grudnia 1914 r. jeden w maju 1915 r.[4]. Znani z nazwisk żołnierze armii austro-węgierskiej walczyli w 24 pułku piechoty honwedu, który rekrutowany był w rejonach Brasov; Kronstadt i Miercurea Ciuc w dzisiejszej Rumunii. Żołnierze armii rosyjskiej walczyli m.in. w 125. Kurskim, 128. Starooskolskim i 130. Chersońskim pułkach piechoty. Wszystkie te pułki wchodziły w skład 32. i 33. kijowskich dywizji piechoty. Ponadto niektórzy służyli w 70. Brygadzie Artylerii[5].
Los cmentarza[edytuj | edytuj kod]
Po II wojnie światowej nie dbano o cmentarze z I wojny i popadały one w ruinę[2]. Również cmentarz nr 163 był w dużym stopniu zniszczony, szczególnie jego pomnik centralny. Został gruntownie wyremontowany, m.in. odbudowano pomnik centralny, wyremontowano nagrobki, wykonano nowe tabliczki informacyjne, nową furtkę wejściową. Po remoncie jest w bardzo dobrym stanie (2015 r.). Początkowo planowano umieszczenie na pomniku centralnym krzyża wykonanego z kamiennych bloków (plan taki zachował się w Krakowskim Archiwum Państwowym), później jednak architekt zmienił plan i umieścił krzyż drewniany[5]. Remontu dokonał w latach 1988/1989 Austriacki Czerwony Krzyż (Stowarzyszenie Opieki nad Grobami Wojennymi), przy współpracy Gminy Tuchów[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2014-08-10].
- ↑ a b Roman Frodyma: Galicyjskie cmentarze wojenne. Tom II. Okolice Tarnowa. Rewasz, 1997. ISBN 83-85557-38-5.
- ↑ Pogórze Ciężkowickie. Mapa 1:50 000. Kraków: Compass, 2005. ISBN 83-89165-37-6.
- ↑ a b Jerzy J. P. Drogomir: Polegli w Galicji Zachodniej 1914-1915 (1918). Tom 3. Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie, 2005. ISBN 83-85988-57-2.
- ↑ a b Cmentarze I wojny. [dostęp 2015-06-14].
- ↑ Na podstawie tablicy informacyjnej zamieszczonej przy cmentarzu