Cudzysłów
Ten artykuł od 2013-08 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać (wiarygodne) źródła, najlepiej w formie dokładnych przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu. |
„ ” |
» « |
« » |
‚ ’ |
‘ ’ |
‛ ’ |
Cudzysłów – para znaków interpunkcyjnych, służących w języku polskim m.in. do wyodrębniania cytatów, pseudonimów, ironii.
Spis treści
Cudzysłów w języku polskim[edytuj | edytuj kod]
W języku polskim używa się najczęściej cudzysłowu o postaci: „ ” (tzw. cudzysłów apostrofowy podwójny). W szczególnych przypadkach pojawia się cudzysłów ostrokątny: » « lub « » (znaki te nazywane są szewronami). Cudzysłów niemiecki » « jest używany do specjalnych wyróżnień w tekście i w przypadku, gdy występuje cudzysłów w cudzysłowie. Cudzysłów francuski « » służy głównie do wyodrębniania znaczeń (w pracach naukowych i w słownikach) oraz do wyodrębniania partii dialogowych i przytoczeń, zwłaszcza w utworach poetyckich. Niezależnie od tej reguły cudzysłów ostrokątny może być używany do wszelkich wyróżnień i mieć identyczne zastosowanie jak cudzysłów apostrofowy. Ważne jest, żeby konsekwentnie używać jednego typu cudzysłowów w danej publikacji. W publikacjach naukowych występuje też cudzysłów pojedynczy apostrofowy (definicyjny) o formie ‘ ’ lub ‛ ’[1].
Próbka | Unicode | Kody HTML | Nazwa unikodowa | Nazwa polska |
---|---|---|---|---|
„ ” | U+201D U+201E |
„ lub „ lub „ ” lub ” lub ” |
DOUBLE LOW-9 QUOTATION MARK RIGHT DOUBLE QUOTATION MARK |
Polski cudzysłów apostrofowy |
» « | U+00BB U+00AB |
» lub » lub » « lub « lub « |
RIGHT-POINTING DOUBLE ANGLE QUOTATION MARK LEFT-POINTING DOUBLE ANGLE QUOTATION MARK |
Cudzysłów ostrokątny, tzw. niemiecki |
« » | U+00AB U+00BB |
« lub « lub « » lub » lub » |
LEFT-POINTING DOUBLE ANGLE QUOTATION MARK RIGHT-POINTING DOUBLE ANGLE QUOTATION MARK |
Cudzysłów ostrokątny, tzw. francuski |
‚ ’ | U+201A U+2019 |
‚ lub ‚ lub ‚ ’ lub ’ lub ’ |
SINGLE LOW-9 QUOTATION MARK RIGHT SINGLE QUOTATION MARK |
Polski cudzysłów pojedynczy |
‘ ’ | U+2018 U+2019 |
‘ lub ‘ lub ‘ ’ lub ’ lub ’ |
LEFT SINGLE QUOTATION MARK RIGHT SINGLE QUOTATION MARK |
Polski cudzysłów definicyjny; cudzysłów brytyjski |
‛ ’ | U+201B U+2019 |
‛ lub ‛ ’ lub ’ lub ’ |
SINGLE HIGH-REVERSED-9 QUOTATION MARK RIGHT SINGLE QUOTATION MARK |
Polski cudzysłów definicyjny, forma alternatywna |
Cudzysłowy zagnieżdżone[edytuj | edytuj kod]
Według nieobowiązującej już (wycofanej w dniu 15 sierpnia 2014 r.) polskiej normy PN-83/P-55366 z 1983 roku[2] Zasady składania tekstów w języku polskim można było używać zarówno „zwykłych polskich cudzysłowów”, jak i «francuskich cudzysłowów» (bez odstępu) dla pierwszego poziomu oraz ‚pojedynczych polskich cudzysłowów’ albo «francuskich cudzysłowów» dla drugiego poziomu, z czego wynikają trzy style zagnieżdżenia cytatów:
„Cytat «wewnątrz» cytatu” „Cytat ‚wewnątrz’ cytatu” «Cytat ‚wewnątrz’ cytatu»
Powyższe reguły nie były zmieniane od czasu poprzedniej normy branżowej BN-76/7440-02 z 1976 roku i są prawdopodobnie znacznie starsze.
Zasady dotyczące użycia cudzysłowów zagnieżdżonych ujęte w normie PN-83/P-55366 stoją w sprzeczności z zasadami interpunkcji języka polskiego. Słowniki ortograficzne i interpunkcyjne języka polskiego, w tym rekomendowany przez Radę Języka Polskiego Wielki słownik ortograficzny PWN, podają następujące zasady użycia cudzysłowów zagnieżdżonych:
- Cudzysłów o ostrzach skierowanych do środka jest używany (…) w przypadku, gdy występuje cudzysłów w cudzysłowie[1].
Zgodnie z tą regułą podstawowym stylem dla cudzysłowów zagnieżdżonych jest:
„Cytat »wewnątrz« cytatu”
Konwencja ta jest praktycznie jedyną spotykaną w publikacjach w języku polskim[potrzebny przypis].
Po wewnętrznej stronie cudzysłowu nie wstawia się odstępów, z wyjątkiem ¼ firetu pomiędzy cudzysłowami różnych poziomów nie oddzielonych innymi znakami (np „cytat »wewnątrz« ”).
Zbiegnięcie się cudzysłowu z innym znakiem interpunkcyjnym[edytuj | edytuj kod]
Cudzysłów i kropka[edytuj | edytuj kod]
Kropkę stawia się zawsze po cudzysłowie
Nie ma się nad czym zastanawiać, „koń jaki jest, każdy widzi”.
Cudzysłów i znak zapytania[edytuj | edytuj kod]
Jeżeli znak zapytania odnosi się do całego zdania, znak zapytania stawia się za cudzysłowem:
Czy można jeszcze wątpić, że „tak naprawdę nie dzieje się nic i nie stanie się nic aż do końca”?
Jeżeli znak zapytania należy do frazy zamkniętej cudzysłowami, znak zapytania stawia się przed cudzysłowem. Jeżeli bezpośrednio następuje koniec zdania, stawia się jeszcze kropkę. W tej sytuacji zbiegają się trzy znaki: znak zapytania, cudzysłów zamykający i kropka.
Kandydat na posła potrafił tylko powtarzać za Gierkiem „Pomożecie?”.
Cudzysłów i publikacje elektroniczne[edytuj | edytuj kod]
Dostępność cudzysłowu z klawiatury[edytuj | edytuj kod]
Z klawiatury Macintosha z polskim układem klawiatury różne rodzaje cudzysłowu można uzyskać następująco:
Próbka | Unicode | Układ maszynistki | Układ programisty | Opis |
---|---|---|---|---|
„ ” | U+201E U+201D |
Alt+0 Alt+⇧ Shift+0 |
Alt+[ Alt+⇧ Shift+[ |
polski cudzysłów apostrofowy |
‚ ’ | U+201A U+2019 |
Alt+Ż Alt+⇧ Shift+Ż |
Alt+] Alt+⇧ Shift+] |
polski cudzysłów pojedynczy |
« » | U+00AB U+00BB |
Alt+< Alt+⇧ Shift+< |
Alt+\ Alt+⇧ Shift+\ |
cudzysłów francuski |
‘ ’ | U+2018 U+2019 |
Alt+P Alt+⇧ Shift+Ż |
(brak skrótu) | cudzysłów brytyjski |
„ “ | U+201E U+201C |
Alt+0 Alt+⇧ Shift+P |
(brak skrótu) | niemiecki cudzysłów apostrofowy |
‹ › | U+2039 U+203A |
Alt+Y Alt+⇧ Shift+Y |
Alt+⇧ Shift+3, Alt+⇧ Shift+4 |
francuski cudzysłów pojedynczy |
" " | U+0022 U+0022 |
" " | " " | amerykański cudzysłów |
Z klawiatury Linuxa z polskim układem klawiatury różne rodzaje cudzysłowu można uzyskać następująco:
Próbka | Unicode | Układ domyślny | Opis |
---|---|---|---|
„ ” | U+201E U+201D |
Alt+V Alt+B |
polski cudzysłów apostrofowy |
« » | U+00AB U+00BB |
Alt+9 Alt+0 |
cudzysłów francuski |
‘ ’ | U+2018 U+2019 |
Alt+⇧ Shift+V (brak skrótu) |
cudzysłów brytyjski |
" " | U+0022 U+0022 |
" " | amerykański cudzysłów |
Wszystkie znaki uzyskać można w programach GTK+, korzystając z kodu szesnastkowego. Przykładowo, kombinacja Ctrl+⇧ Shift+U201E pozwoli na uzyskanie odpowiadającego symbolu.
Znaki te nie są dostępne bezpośrednio z klawiatury w systemie operacyjnym Windows. Można je natomiast uzyskać, naciskając klawisz Alt i wpisując odpowiednie kody na klawiaturze numerycznej:
Znak | Skrót klawiszowy |
---|---|
„ | Alt+0132 |
‘ | Alt+0145 |
’ | Alt+0146 |
“ | Alt+0147 |
” | Alt+0148 |
« | Alt+0171 |
» | Alt+0187 |
Powyższe kody działają we wszystkich europejskich wersjach Windows, a także w wersji arabskiej, hebrajskiej i wietnamskiej. W polskim układzie programisty znaki: » oraz « można uzyskać także poprzez wciśnięcie odpowiednio: Alt+175 oraz Alt+174.
Dostępny też jest darmowy sterownik klawiatury „Mocny Akcent”, który umożliwia wprowadzanie znaków cudzysłowów apostrofowych bezpośrednio z klawiatury przez kombinacje AltGr+; (otwierający) i AltGr+' (zamykający).
Znaki zastępcze[edytuj | edytuj kod]
Ponieważ typograficznie poprawny cudzysłów często nie jest dostępny bezpośrednio z klawiatury i nie należał do standardu ASCII, toteż zwykle w charakterze cudzysłowu używane są pary znaków " (U+0022) lub ' (U+0027); tak na komputerach PC, jak i Macintosh:
Znak | Unicode | Kod HTML | Nazwa unikodowa | Nazwa polska |
---|---|---|---|---|
" | U+0022 | " lub " lub " |
QUOTATION MARK | amerykański cudzysłów |
' | U+0027 | ' lub ' lub ' |
SINGLE QUOTATION MARK | amerykański cudzysłów pojedynczy |
Klawiatura komputerowa zgodna z PC
(Windows, układ QWERTY) |
||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Esc | F1 | F2 | F3 | F4 | F5 | F6 | F7 | F8 | F9 | F10 | F11 | F12 | PrtSc/ SysRq |
ScrLk | Pause/ Break |
|||||||||
![]() |
Ins | Home | PgUp | Num | / | * | - | |||||||||||||||||
Del | End | PgDn | 7 | 8 | 9 | + | ||||||||||||||||||
4 | 5 | 6 | ||||||||||||||||||||||
↑ | 1 | 2 | 3 | Ent | ||||||||||||||||||||
← | ↓ | → | 0 | . |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Wielki Słownik Ortograficzny PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
- ↑ PN-P-55366:1983 - wersja polska, sklep.pkn.pl [dostęp 2015-12-29] .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zasady pisowni i interpunkcji – Cudzysłów (serwis PWN)
|