Czapla biała
| Ardea alba[1] | |||
| Linnaeus, 1758 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
czapla biała | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska zalatuje (sezonowość występowania niepewna) sezonowość występowania niepewna | |||
Czapla biała (Ardea alba) – gatunek dużego ptaka z rodziny czaplowatych (Ardeidae), zamieszkującego wszystkie kontynenty, poza Antarktydą.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Nazwę systematyczną Ardea alba nadał czapli białej szwedzki przyrodnik, prekursor współczesnej taksonomii Karol Linneusz. Zaliczył on ją jednocześnie do tego samego rodzaju, co wszystkie opisane przez niego czaplowate. Później została zaliczona do rodzaju Egretta, razem m.in. z czaplą nadobną. Constantin Wilhelm Lambert Gloger zaliczył ją w 1842 roku do monotypowego rodzaju Casmerodius. W późniejszym okresie jej systematyka była przedmiotem dyskusji, najczęściej zaliczano ją do rodzaju Egretta. Badania osteologiczne i genetyczne prowadzone na przełomie XX i XXI wieku jednoznacznie wskazywały jednak, że jest bliżej spokrewniona z gatunkami z rodzaju Ardea. Obecnie najczęściej zalicza się ją do rodzaju Ardea, jako takson siostrzany do czapli czarnonogiej[3]. W Polsce pogląd ten został powszechnie przyjęty po publikacji prof. Tadeusza Stawarczyka z 2014 roku; wprowadzone w niej zmiany systematyczne są obecnie stosowane w najbardziej renomowanym polskim czasopiśmie ornitologicznym „Ornis Polonica”.
Wyróżnia się cztery podgatunki. Sugerowano podniesienie taksonu Ardea alba modesta do rangi gatunku, lecz propozycja ta nie zyskała akceptacji[4].
Podgatunki i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Czapla biała zamieszkuje w zależności od podgatunku[5][6][4]:
- czapla biała (Ardea alba alba) – pas od środkowej Europy i Bałkanów po środkową Azję, rosyjski Daleki Wschód, północno-wschodnie Chiny i środkową Japonię, ponadto północna Afryka. Zimuje w południowo-środkowej Europie, północnej i środkowej Afryce oraz na obszarze od Zatoki Perskiej po środkowe Chiny i Półwysep Koreański.
- czapla afrykańska (Ardea alba melanorhynchos) – Afryka Subsaharyjska i Madagaskar.
- czapla amerykańska (Ardea alba egretta) – Ameryka poza Kanadą, Alaską i Patagonią.
- czapla wschodnia (Ardea alba modesta) – południowa i wschodnia Azja po Indonezję i Australazję.
Sytuacja w Polsce[edytuj | edytuj kod]
W Polsce czapla biała podgatunku nominatywnego Ardea alba alba to licznie zalatujący, od niedawna skrajnie nieliczny ptak lęgowy. Wcześniej północny zasięg gniazdowania przebiegał przez Czechy i Słowację, obecnie następuje ekspansja tego gatunku na północ. Pierwszy przypadek gniazdowania w Polsce odkryto w 1997 roku nad Biebrzą, kolejne stwierdzone lęgowiska znajdowały się m.in. na zbiorniku Jeziorsko[7] i w ujściu Warty w Słońsku. Regularnie (dawniej wyjątkowo[8]) zimuje, zwłaszcza w południowej i zachodniej części kraju[9]. Najważniejsze zimowiska to: Park Narodowy „Ujście Warty”, Stawy Milickie i Dolina Dolnej Odry[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd zewnętrzny
- Największa biała czapla w Europie, wielkością dorównuje czapli siwej, choć jest od niej smuklejsza. Ma długą, esowato wygiętą szyję[8]. Upierzenie śnieżnobiałe, w kątach dzioba żółty nieopierzony fragment skóry. W szacie godowej dziób czarny, a nogi żółte; z barków wyrastają wydłużone pióra. W szacie spoczynkowej dziób żółty, a nogi ciemne, żółtozielone.
- Podobna do niej, również biało upierzona czapla nadobna jest dużo mniejsza[8].
- Wymiary
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Duże obszary trzcin, obrzeża jezior i stawów hodowlanych, brzegi i delty rzek, tereny zalewowe, bagna, zarośla mangrowe[8].
- Pożywienie
- Zwierzęta wodne, głównie drobne – ryby, płazy, gady, skorupiaki i owady, chwytane przede wszystkim na płyciznach. Poluje też na zwierzęta lądowe – małe ssaki i ptaki, jaszczurki i owady[8].
- Głos
- W koloniach lęgowych często wydaje rechoczące krrrok.
- Lęgi
- Gniazduje zwykle w koloniach, często w towarzystwie innych gatunków czapli[8]. Gniazdo umieszcza w trzcinach, rzadziej na drzewie. W ciągu roku wyprowadza 1 lęg. Składa w różnych porach (zależnie od regionu) 2 do 5 bladoniebieskich jaj o długości 60 mm[11]. Wysiadywane są przez okres 25–26 dni przez obydwoje rodziców[11]. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 6 tygodniach.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje czaplę białą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji szacuje się na 590 000 – 2 200 000 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany[2].
W Polsce czapla biała jest objęta ochroną gatunkową ścisłą[12]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)[13]. Liczebność krajowej populacji lęgowej w latach 2013–2018 szacowano na 168–489 par[14].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ardea alba, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Ardea alba, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Stawarczyk T.. Aktualizacja systematyki i taksonomii ptaków krajowych. „Ornis Polonica”. 55 (2014), s. 290–298, 2014.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
- ↑ a b Martínez-Vilalta, A., Motis, A., Kirwan, G.M. & Boesman, P.: Great White Egret (Ardea alba). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-08].
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-22].
- ↑ Antoni Marczewski, Michał Maniakowski: Ptasie Ostoje. Warszawa: Carta Blanca. Grupa Wydawnicza PWN, 2010. ISBN 978-83-61444-29-9.
- ↑ a b c d e f Egretta alba (Czapla biała). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 70–72. ISBN 83-86564-43-1.
- ↑ a b Przemysław Chylarecki i inni, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Warszawa: GIOŚ, 2018, s. 426–427, ISBN 978-83-950881-0-0.
- ↑ a b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 46-47. ISBN 83-7311-341-X.
- ↑ a b E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 1. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 54-55. ISBN 83-7227-891-1.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Egretta alba (Czapla biała). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 70–72. ISBN 83-86564-43-1.