Czarnowo (województwo kujawsko-pomorskie)

Czarnowo

wieś
Wieś z lotu ptaka
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	toruński
Gmina	Zławieś Wielka
Liczba ludności (III 2011)	735
Strefa numeracyjna	56
Kod pocztowy	87-134
Tablice rejestracyjne	CTR
SIMC	0850968
Położenie na mapie gminy Zławieś Wielka Czarnowo
Położenie na mapie Polski Czarnowo
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Czarnowo
Położenie na mapie powiatu toruńskiego Czarnowo
53°06′12″N 18°14′20″E

Kościół św. Marcina w Czarnowie

Zakrystia i dzwonnica kościoła św. Marcina

Północny przyczółek przeprawy promowej

Wieś o zachodzie słońca

Czarnowo – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie toruńskim, w gminie Zławieś Wielka, 7 km od granic Bydgoszczy i 22 km od granic Torunia.

Położenie

Czarnowo położone jest w gminie Zławieś Wielka, powiecie toruńskim, na skraju historycznej Ziemi Chełmińskiej. Miejscowość zlokalizowana jest na terasie nadzalewowej doliny Wisły, którą oddziela od rzeki wał przeciwpowodziowy, a od strony północno-zachodniej zbocze wyższej terasy dolinnej porośniętej borem sosnowym.

Nazwa

Miejscowość występowała w dokumentach pod nazwami: Zacharnowo, Czarnów, Czarnaw, Sczarnow, Scharnow, Tczarnaw, Czarnowo (1570).

Charakterystyka

We wsi znajduje się m.in. kościół rzymskokatolicki, szkoła oraz dawna stacja kolejowa Czarnowo. W bezpośrednim sąsiedztwie wsi, na wiślanej skarpie znajduje się grodzisko Kamieniec.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) Czarnowo liczyło 735 mieszkańców. Jest ósmą co do wielkości miejscowością gminy Zławieś Wielka.

Komunikacja

Przez Czarnowo przebiega droga krajowa 80 Bydgoszcz-Toruń oraz rozpoczyna się droga wojewódzka 249 wiodąca do Solca Kujawskiego poprzez przeprawę promową na Wiśle. W latach 1910–1966 istniała lokalna linia kolejowa Toruń Północny – Czarnowo.

Zabytki

• Kościół gotycki św. Marcina z początku XIV w., restaurowany w 1498 r. z inicjatywy kupca toruńskiego Jana Heitmana jako votum za ocalenie od niebezpieczeństwa w czasie podróży Wisłą. W XVII w. dobudowano zakrystię. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z XVIII w. Kościół murowany z cegły, jednonawowy, z prosto zamkniętym prezbiterium nakrytym sklepieniem kolebkowym, obok nowsza, drewniano-szkieletowa kwadratowa wieża. Wewnątrz granitowa kropielnica (prawdopodobnie średniowieczna), ołtarz główny późnobarokowy z 1. połowy XVIII w., chór muzyczny z XVIII w., ława kolatorska z przełomu XVI/XVII w., a także płaskorzeźby gotyckie - św. Biskupa z XV w. i alabastrowa z grupą Ukrzyżowania z 1. połowy XV w. Dzwony z lat 1609 i 1755. Najstarsza płyta nagrobna z 1535.
• Cmentarz przykościelny z 1873 r.
• Nieczynny młyn wodny na Górnym Kanale z pocz. XX w.
• Dawna stacja kolejowa na linii Toruń-Czarnowo z 1910 r., zamknięta w 1972 r.
• Grodzisko Kamieniec
• Cmentarz ewangelicki założony przed 1789 r., z najstarszym zachowanym nagrobkiem z 1841 r..

Historia

Pierwotnie wieś była własnością biskupów płockich. Nazwę miejscowości (Carnowo) wymieniono 5 sierpnia 1222 roku w akcie nadania przez księcia Konrada Mazowieckiego rozległych posiadłości w ziemi chełmińskiej na rzecz biskupa misyjnego Prus Chrystiana. W 1228, wraz z całą ziemią chełmińską, została darowana zakonowi krzyżackiemu. Zarząd administracyjny nad wsią sprawowało komturstwo bierzgłowskie, od 1381 krzyżacka prokuratoria w Unisławiu, a od 1418 prokuratoria Pień. W 1285 roku właścicielem Czarnowa był szlachcic Arnold z Wałdowa Królewskiego, który nadał chłopom ziemię na prawie niemieckim oraz przywilej rybołówstwa na Wiśle w zamian za czynsz. W 1391 roku we wsi znajdowały się dwie oczynszowane karczmy oraz folwark o powierzchni upraw 59 łanów, specjalizujący się w hodowli koni, świń i bydła. W XIV wieku wzniesiono kościół parafialny (w XVII wieku do parafii należały wsie: Czarnowo, Toporzysko, Stanisławka, Zławieś, Pędzewo, Smolno i Kamionka).

W 1457 roku król Kazimierz IV Jagiellończyk przekazał wieś na własność miastu Toruniowi, do którego należała aż do rozbiorów. W połowie XV wieku mieszkało tu na 24 łanach 24 zagrodników i 6 komorników. W 1585 roku istniał młyn wodny do przerabiania zboża na mąkę i kaszę. W XVII w. Czarnowo ogarnął ruch reformacyjny, do czego przyczyniły się wpływy kaznodziejów z Torunia, który był silnym ośrodkiem protestantyzmu. W tym okresie popularne nad Wisłą stało się osadnictwo olęderskie. Przybywający z Holandii mennonici otrzymywali prawo do wolnego uprawiania ziemi w zamian za czynsz płacony właścicielom gruntów.

11 stycznia 1657 walczące ze Szwedami w czasie potopu wojska polskie dowodzone przez Stefana Czarnieckiego przedostały się tu przez zamarzniętą Wisłę.

W 1772 roku miejscowość przeszła we władanie Królestwa Prus w ramach I rozbioru Polski. Część dóbr ziemskich rozparcelowano między osadników niemieckich. W 1880 roku mieszkało w Czarnowie w 50 domach 52 katolików i 463 ewangelików. 28 lutego 1910 roku otwarto stację kolejową Czarnowo na nowo zbudowanej linii wiodącej do Torunia Północnego. Prowadzono tu lokalny ruch pasażerski i towarowy. W 1939 roku, po wybuchu II wojny światowej, proboszcz parafii Roman Gdaniec został przez hitlerowców uwięziony w forcie VII w Toruniu i 28 października 1939 r. rozstrzelany w lasach Barbarki w pierwszej egzekucji 130 uwięzionych.

W 1945 Czarnowo było siedzibą gromady (jednostki pomocniczej gminy), w latach 1954–1975 należało do gromady Toporzysko, a po reformie administracyjnej z 1975 roku do gminy Zławieś Wielka w województwie toruńskim. Od 1999 roku znajduje się w gminie Zławieś Wielka, w powiecie toruńskim i województwie kujawsko-pomorskim. Po 2000 roku miejscowość stała się jednym z beneficjentów procesu suburbanizacji okolic Bydgoszczy.

Linki zewnętrzne

• Czarnowo w Toruńskim Serwisie Turystycznym