Czarny Staw Jaworowy
49°12′50″N 20°10′16″E/49,213889 20,171111 Czarny Staw Jaworowy, w tle masyw Szerokiej Jaworzyńskiej | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Region | |
| Wysokość lustra |
1492,1 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
0,81 ha |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • maksymalna |
|
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające |
Czarny Potok Jaworowy |
| Rzeki wypływające |
Czarny Potok Jaworowy |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
| 49°12′50″N 20°10′16″E/49,213889 20,171111
| |
Czarny Staw Jaworowy (słow. Čierne pleso, Čierne pleso Javorové, niem. Javorinaer Schwarzer See, węg. Javorinai-Fekete-tó[1]) – staw w słowackich Tatrach Wysokich, w Czarnym Ogrodzie – dolnej części Doliny Czarnej Jaworowej (Čierna Javorová dolina), odnogi Doliny Jaworowej (Javorová dolina). Staw leży na wysokości 1492,1 m n.p.m., ma 0,81 ha powierzchni i 3,0 m głębokości (pomiary powierzchni i głębokości z lat 1961–1967).
Jezioro jest systematycznie zasypywane przez wpływający do niego Czarny Potok Jaworowy (Čierny potok), który po ekstremalnych opadach deszczu znosi do zbiornika wielkie ilości materiału z potężnych spływów gruzowych na zboczach doliny. W miejscu ujścia potoku utworzył się charakterystyczny, niestabilny stożek napływowy złożony ze żwiru granitowego. Stwierdzono tu odłamy skalne przyniesione nawet z odległości ok. 1,5 km[2]. Koryto potoku jest w tym miejscu zazwyczaj suche, poza okresami deszczów woda płynie nim jedynie w czasie wiosennych roztopów.
Po południowej stronie stawu znajduje się płaska, trawiasta równinka (obecnie zarastająca kosodrzewiną). Jest ona częściowo podmokła i w przeszłości stanowiła dno stawu, który od czasu swojego powstania zmniejszył się trzykrotnie. Jedynie w latach 1949-2018 powierzchnia stawu zmniejszyła się o 1455 m², tj. o 18%. Obliczono, że w tym czasie do misy stawu dostało się od 1400 do 1600 m3 materiału skalnego. W wyniku tego całkowita objętość stawu zmniejszyła się o 6-8%. W niektórych miejscach przybyła warstwa osadów o grubości do 3,5 m[2].
Południowo-zachodnia zatoczka stawu jest bardzo płytka, a jej większą część zajmuje owalna wysepka. Wystaje ona ponad powierzchnię wody 20-50 cm. Jest młodym utworem, liczy sobie nie więcej niż 150-200 lat. Powstała poprzez osadzanie się drobnego materiału mineralnego w wyniku nietypowego krążenia wody w zbiorniku. Jest porośnięta trawami i inną roślinnością zielną, które ustabilizowały ją w ostatnich paru dziesięcioleciach[2].
Zachodnie, północne i wschodnie brzegi stawu są otoczone gęstymi łanami kosodrzewiny, wśród której występują pojedynczo lub w niewielkich grupach świerki, jarzębiny i limby. Nad północnym brzegiem znajduje się źródełko, w pobliżu którego stał przed I wojną światową domek strażników dóbr księcia Christiana Hohenlohego. Poziom wody w jeziorze wykazuje spore wahania. Ze stawu wypływa Czarny Potok Jaworowy, będący prawobrzeżnym dopływem Jaworowego Potoku (Javorinka) i wpadający do niego na wysokości ok. 1270 m.
Nazwa Czarnego Stawu Jaworowego pochodzi od jego ciemnego zabarwienia spowodowanego mulistym dnem oraz położenia w Dolinie Jaworowej. Nad staw nie prowadzi żaden szlak turystyczny, dochodzi tam za to wyraźna ścieżka nieznakowana rozpoczynająca się w pobliżu dolnego krańca Jaworowej Polany.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c Juraj Kapusta: Zanikanie tatrzańskich stawów [w:] „Tatry”nr 74, jesień 2020, s. 66-75
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XVIII. Lodowa Przełęcz – Lodowy Zwornik. Warszawa: Sklep Podróżnika, 1993.
- Tatry Wysokie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25 000. Warszawa: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2005/06. ISBN 83-87873-26-8.