Czeladź (miasto)
50°19′02″N 19°04′13″E/50,317222 19,070278| miasto i gmina | |||||
 Rynek w Czeladzi | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Konurbacja | |||||
| Data założenia |
1228 | ||||
| Prawa miejskie |
1242–1870, 1915 | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
16,4 km² | ||||
| Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
32 | ||||
| Kod pocztowy |
41-250, 41-253 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
SBE | ||||
Położenie na mapie powiatu będzińskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||
| 50°19′02″N 19°04′13″E/50,317222 19,070278
| |||||
| TERC (TERYT) |
2401021 | ||||
| SIMC |
0939349 | ||||
Urząd miejski ul. Katowicka 4541-250 Czeladź | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Czeladź – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie będzińskim. Jest najstarszym miastem powiatu będzińskiego oraz całego Zagłębia Dąbrowskiego, prawa miejskie otrzymało w XIII w.
Według danych z 31 grudnia 2021 r. w mieście mieszkało 30 492 osób[1].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Czeladź jest położona w Zagłębiu Dąbrowskim, nad rzeką Brynicą, w centralnej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Pod względem historycznym Czeladź leży w dawnej ziemi krakowskiej, stanowiącej część Małopolski[2].
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 16,4 km²[3]. Miasto stanowi 4,5% powierzchni powiatu.
Graniczy z miastami: Będzin, Sosnowiec, Katowice oraz Siemianowice Śląskie.
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 2002 r. Czeladź ma obszar 16,4 km², w tym użytki rolne 49%[4].
- Rzeka Brynica
- Wzgórze Borzecha (281 m n.p.m.)
- Wzgórze Zglisko/Żglisko (274,9 m n.p.m.), na którym znajduje się średniowieczne miasto lokacyjne
Parki miejskie[5]:
- Park im. Jordana (pow. 7 ha) – zlokalizowany jest wzdłuż ul. Katowickiej, po wschodniej stronie Brynicy
- Park Miejski im. Tadeusza Kościuszki (pow. 2,4 ha) – leży w centralnej części miasta w dolinie Brynicy przy ul. Katowickiej i 1 Maja
- Park Grabek (pow. 13,0 ha)– położony na prawym brzegu rzeki Brynicy
- Park Prochownia (pow. 4,43 ha) – leży w północnej części dzielnicy Piaski
- Park przy ul. Kościuszki w dzielnicy Piaski (pow. 1,4 ha)
- Park przy ul. Mickiewicza w dzielnicy Piaski (pow. 1,5 ha)
- Park przy ul. 21 Listopada (pow. 3 ha)
- Park przy budynku Muzeum Saturn (pow. 1 ha)
- Park Harcerski Kamionka – za Urzędem Miasta
- Park Alfred (pow. 6 ha) – powstał na zrekultywowanym terenie poprzemysłowym kopalni Saturn, na południe od ul. Powstańców Śląskich
- Ogród Morwowy (pow. 3,4 ha) – w dolinie Brynicy, na południowym krańcu Parku Grabek
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Struktura demograficzna mieszkańców Czeladzi według danych z 31 grudnia 2007 r.[6]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 34 072 | 100 | 17 981 | 52,77 | 16 091 | 47,23 |
| Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 5166 | 15,16 | 2496 | 7,33 | 2670 | 7,84 |
| Wiek produkcyjny (18–65 lat) | 22 696 | 66,61 | 11 205 | 32,89 | 11 491 | 33,73 |
| Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 6210 | 18,23 | 4280 | 12,56 | 1930 | 5,66 |
Piramida wieku mieszkańców Czeladzi w 2014 r.[7]:
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości wzmiankowana jest po raz pierwszy w 1228 roku w formie Chelad[8][9]. Później notowano także formy: 1238 Celazc, 1242 Celaz, 1243 Celad, 1257 Czheladiz, 1260 Zelazt, Czelath, 1325 Zedladz, 1328 Czedlaz, 1468 Czelacz, Czelandz, 1529 Czelącz[10].
Nazwa miasta wywodzi się od wyrazu czeladź (psł. *čeľadь), którą zastosowano w znaczeniu ogółu osób pełniących odpłatną służbę na dworze książęcym[8], prawdopodobnie obsługujących pobliski zamek w Będzinie[11].
Historia[edytuj | edytuj kod]
 |
Ta sekcja od 2012-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Miejscowość powstała w XIII wieku i dość wcześnie otrzymała prawa miejskie. Od 1238 wymieniana jest już jako miasto. Do początku XIII wieku była własnością książęcą. W 1228 Kazimierz I książę opolski nadał komesowi Klemensowi z Ruszczy majętności w tym m.in. wieś Czeladź, który z kolei zapisał ją benedyktynkom ze Staniątek[12]. W 1238 biskup krakowski Wisław z Kościelca potwierdził opactwu Benedektynek w Staniątkach nadanie przez Klemensa z Ruszczy wielu wsi, m.in. Czeladzi wraz z bobrami oraz karczmą. W 1242 nadanie to potwierdził dokumentem książę Konrad Mazowiecki. W latach 1443–1790 miasto wchodziło w skład księstwa siewierskiego[13].
W 1443 Wacław I cieszyński sprzedał księstwo wraz z miastem Czeladź oraz przynależnym mu cłem biskupowi krakowskiemu kardynałowi Zbigniewowi Oleśnickiemu. Od XV wieku miejscowość należała do biskupstwa krakowskiego[14].
Miasto odnotowują historyczne dokumenty podatkowe i własnościowe. W latach 1470–1480 w Czeladzi znajdowało się 29 łanów czynszowych należących do mieszczan oraz 3 łany wolne. Był także 1 łan należący do miejscowego wójta oraz 2 do niejakiego Przełajskiego. Role i łąki w miejscowości posiadał również pleban. W 1522 miasto oprócz łanów posiadało także 5 niw, 5 ogrodów, sadzawkę oraz browar. W mieście odnotowano także drugi browar, który wraz z 2 łanami należał do czeladzkiego wójta. Mieszczanie byli zwolnieni od wszelkich prac na rzecz biskupa oraz jego zamku w Siewierzu, z wyłączeniem prac remontowych przeprowadzanych dla wspólnego dobra miasta. W Czeladzi każdego roku przedstawiciele kapelana krakowskiego odprawiali sąd gajony. W mieście odbywały się 2 jarmarki: w maju oraz 27 września na Św. Stanisława, a w każdy wtorek miały miejsce również targi. Mieszkańcy byli zwolnieni od cła pobieranego w Siewierzu, a także swobodnie mogli zbierać drzewo w lesie biskupim zwanym Łagiski. W 1529 w mieście pobierano cło, wynoszące łącznie z cłem siewierskim 45 grzywien 16 groszy oraz opłatę 6 grzywien 32 groszy na poczet szosu. W 1574 miasto otrzymał przywilej pobierania opłaty mostowej na rzece Brynicy, który potwierdzony został w 1792[10][11].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku miejscowość znalazła się w zaborze pruskim, a po kongresie wiedeńskim w 1815 roku leżała w Królestwie Polskim, początkowo w województwie krakowskim, od 1837 roku w guberni krakowskiej, od 1841 roku – w kieleckiej, od 1844 roku – w radomskiej, a od 1867 roku – w piotrkowskiej. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego wymieniona jest jako „osada dawniej miasto”, co wskazuje na utratę praw miejskich prawdopodobnie jako represje za zrywy powstańcze przeciw Rosji. Miejscowość leżała w powiecie będzińskim w gminie Gzichów i parafii Czeladź na samej granicy rosyjsko-pruskiej wchodząc w skład Imperium Rosji. W 1827 w miejscowości znajdowały się 233 domy zamieszkiwane przez 1099 mieszkańców, a w 1860 liczba domów wzrosła do 253, a mieszkańców do 1600. Carski ukaz z 1866 przekazał grunty powójtowskie na własność mieszczan. W 1880 liczba domów wynosiła 276 z czego tylko 21 było murowanych. Miejscowość zamieszkiwało wówczas 3002 mieszkańców w tym 2190 mieszczan oraz 812 włościan. Miasto liczyło 1835 mórg ziemi mieszczańskiej, a także 209 mórg ziemi folwarcznej, 198 mórg włościańskiej oraz 6 kościelnej[11].
Od XIX wieku Czeladź była ważnym ośrodkiem wydobycia węgla kamiennego, gdzie znajdowały się dwie kopalnie: (kopalnia „Saturn” oraz kopalnia „Czeladź”). Duże zasługi w rozwoju miasta zarówno w okresie do wybuchu I wojny światowej, jak i w okresie międzywojennym położyli łódzcy fabrykanci, w tym właściciele największych fabryk przemysłu włókienniczego, którzy od 1899 r. stali się właścicielami kopalni „Saturn”. Dwaj z nich – Alfred Biedermann i Karol Wilhelm II Scheibler zostali uhonorowani w marcu 1930 r. przez prez. Ign. Mościckiego Złotym Krzyżem Zasługi – „za zasługi dla rozwoju polskiego przemysłu węglowego oraz dla gospodarczego i kulturalnego rozwoju Zagłębia Dąbrowskiego”[15]. Obaj też posiadają swoje ulice w Czeladzi.
W czasie II wojny światowej obowiązywała niemiecka nazwa miasta: Häuerstadt. W latach 1957–1975 Czeladź była miastem na prawach powiatu. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego. W 1996 r. w Czeladzi zostało wybudowane pierwsze centrum handlowe M1 w Polsce.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Od 1 marca 2010 zaczęło tam funkcjonować Muzeum Saturn przekształcone z dotychczas działającej Czeladzkiej Izby Tradycji. Pałac znajduje się w zabytkowej dzielnicy. Niedaleko budynku mieści się: Pałac Saturna – były gmach Towarzystwa Górniczo-Przemysłowego „Saturn”, budynek straży ogniowej, osiedle robotnicze i domy urzędnicze kopalni „Saturn”.
- Kościół św. Stanisława Biskupa zbudowany w latach 1905–1911 w stylu francuskiego neoromanizmu wg proj. H. Kudera i T. Pajzderskiego. We wnętrzu bogate wyposażenie, które stanowią m.in.: oryginalne organy z 1637, ołtarze z XVIII wieku, XVII-wieczne monstrancje i kielichy. Malowidła ścienne (1963-68) oraz proj. witraży wyk. M. Makarewicz. W kościele znajduje się również relikwiarz z relikwiami licznych świętych, m.in.: św. Franciszka z Asyżu, św. Wojciecha, św. Stanisława Kostki, św. Ojca Pio;
- Figura św. Jana Nepomucena z XVIII w. znajdująca się na placu kościelnym św. Stanisława;
- Zabytkowy układ architektoniczny starego miasta z XIII w.;
- Budynek dawnego domu ariańskiego przy ul. Rynkowej 2 z 1. poł. XVII w.[16];
- Dom przy ul. Kościelnej z końca XVIII w.;
- Kamienica przy ul. Bytomskiej poł. XIX w. (ob. ING Bank Śląski);
- Późnobarokowa kamienica w Rynku;
- Drewniany dom mieszkalny z XVIII/XIX w. przy ul. Pieńkowskiego;
- Budynek dawnej straży pożarnej z 1910 r.;
- Kapliczka przydrożna z figurą Chrystusa Salwatora przy ul. Wojkowickiej (XIX w.);
- Kamienny krzyż przy ul. Bytomskiej z 1898 r.;
- Zabytkowe osiedle górnicze w dzielnicy Piaski[17] – początkami sięga lat 50. XIX w., gdy trzynastu czeladzkich mieszczan zawiązało spółkę w celu poszukiwań złóż węgla. Powstała kopalnia (najpierw pod nazwą „Ernest-Michał”, później „Czeladź”), a następnie kolonia robotnicza. Piaski były typową dzielnicą robotniczo-urzędniczą, wyposażoną w infrastrukturę socjalną – szkoły (zob. Szkoła powszechna Towarzystwa Kopalń Węgla „Czeladź”), klub urzędniczy, ogródek jordanowski, sklepy i kościół. Osiedle składało się z kilku mniejszych kolonii, ograniczonych m.in. ul.: Mickiewicza, Kościuszki, Nowopogońską i Warszawską. Charakter najbardziej jednorodny stylowo mają domy w pn.-wsch. części w formie piętrowych domów ustawionych szczytami do ulicy. Inne budowle to Dom Katolicki, wille kadry urzędniczej kopalni (ul. Sikorskiego), Klub Urzędnika;
- Kościół Matki Boskiej Bolesnej (sanktuarium św. Jana Vianneya). Wybudowane w 1923 z funduszów francusko-belgijskiego Towarzystwa Kopalń Węgla Czeladź jako 3-nawowa bazylika z transeptem i wydłużonym, prosto zamkniętym prezbiterium, w stylu nawiązującym do północnowłoskich bazylik romańskich;
- Pałac „Pod Filarami”, wybudowany w stylu neoklasycystycznym przez Kopalnię „Saturn” w 1924 r.;
- Osiedle robotnicze, tzw. Stara Kolonia, przy ul. 21 Listopada[18].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Na pokopalnianych terenach funkcjonuje obecnie Centralny Zakład Odwadniania Kopalń. W mieście swoje siedziby mają m.in.: filia fabryki urządzeń grzewczych „Buderus”, PEG S.A. Przedsiębiorstwo Elektrotechniki Górniczej, Man-Star Trucks (regionalne centrum obsługi samochodów MAN) oraz Bergerat Monnoyeur Sp. z o.o – przedstawiciel marki Caterpillar (siedziba regionu Katowice). Ponadto istnieje wiele innych średnich i małych firm, które kształtują gospodarcze oblicze miasta.
We Wschodniej Strefie Ekonomicznej stale rozbudowują się wielkie centra logistyczne: GLS (General Logistics Systems Poland Sp. z o.o.), Alliance Silesia Logistics Center (Menard Doswell & Co) oraz Panattoni Park Czeladź.
We wschodniej części miasta, przy drodze krajowej nr 94 znajduje się Centrum Handlowe M1 (pierwsze w Polsce) i hurtownia budowlana Platforma. W Czeladzi jest również osiem dyskontów spożywczych: Biedronka (4 sklepy), Lidl, Mila oraz Netto.
W mieście znajdują się następujące hotele:
- Hotel Szafran – czterogwiazdkowy, tuż obok restauracja Szafranowy Dwór
- Pałac Saturna – termy rzymskie, hotel, spa
- Hotel Rycerski
- Hotel MOSiR
- Hotel pod Filarami
Czeladź posiada udziały w Górnośląskim Towarzystwie Lotniczym S.A., które zarządza Międzynarodowym Portem Lotniczym Katowice w Pyrzowicach (0,003%) oraz akcje Tramwajów Śląskich S.A. (0,74%). Czeladź należy do zgromadzenia Zarządu Transportu Metropolitalnego.
W ramach projektu we Wschodniej Strefie Ekonomicznej przygotowano 18 ofert inwestycyjnych. W przyszłości przewiduje się uzbrojenie kolejnych terenów i budowę dwóch pozostałych dróg – ul. Wschodniej i ul. Północnej.
Według aktualnych planów zagospodarowania przestrzennego w różnych częściach miasta zlokalizowanych jest także osiem terenów pod duże inwestycje mieszkaniowe.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Placówki oświatowe w mieście:
- Żłobek Miejski w Czeladzi
- Przedszkole Publiczne nr 1
- Przedszkole Publiczne nr 4
- Przedszkole Publiczne nr 5
- Przedszkole Publiczne nr 7
- Przedszkole Publiczne nr 9
- Przedszkole Publiczne nr 10
- Przedszkole Publiczne nr 11
- Szkoła Podstawowa nr 1 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 2 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 3 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 4 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 5 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 6 w Czeladzi
- Szkoła Podstawowa nr 7 w Czeladzi
- Zespół Szkół Specjalnych w Czeladzi
- Kolegium Pracowników Służb Społecznych
- Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych w Czeladzi
Kultura[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Życie kulturalne jest wspierane przez takie instytucje jak: Muzeum Saturn, Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Nogajowej, Spółdzielczy Dom Kultury „Odeon”, Galeria Elektrownia (wpisana na Szlak Zabytków Techniki) i będąca częścią Muzeum Saturn w Czeladzi, Stowarzyszenie Art Traffic, KWK Zapaść (Kopalnia Wspaniałych Klimatów) oraz Stowarzyszenie Miłośników Czeladzi. W styczniu 2017 roku w miejscu dawnego skateparku Traffic (róg ul. Francuskiej i Trznadla) została otwarta Kopalnia Kultury – miejskie centrum społeczno-kulturalne, w którym organizowane są koncerty, spektakle teatralne, uroczystości miejskie, zajęcia dla dzieci, funkcjonuje również Kino Kopalni Kultury.
Sport[edytuj | edytuj kod]
Jedną z pierwszych organizacji sportowych było zawiązane w 1906 roku Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Czeladzi, które założyło w mieście pierwsze sekcje sportowe. Były to sekcja lekkoatletyczna, szermierki, bokserska, ping-ponga, szachowa oraz gier ruchowych[19]. Działalność organizacji przerwał wybuch II wojny światowej, po której nie została ona reaktywowana ze względu na zakaz działalności wydany przez komunistyczne władze PRL.
W mieście działają obecnie cztery kluby sportowe. Miejski Czeladzki Klub Sportowy posiada wiele sekcji sportowych, m.in. lekkoatletyka, koszykówka, siatkówka, tenis stołowy. Drużyna piłkarska po spadku z V ligi w sezonie 2012/2013 występuje w A klasie podokręgu Sosnowiec. KS Górnik Piaski bazuje na stale rozwijającej się drużynie piłkarskiej grającej w IV lidze. W 2010 r. powstała Akademia Piłki Nożnej Czeladź, która szkoli dzieci i młodzież do wieku juniora. W sezonie 2011/2012 Akademia Piłki Nożnej Czeladź prowadziła rozgrywki w Śląskiej Lidze Trampkarzy rocznika 99/2000. W 2012 r. reaktywowany został przez kibiców piłkarskich Czeladzki Klub Sportowy, który nawiązywać ma do tradycji klubu założonego w 1924 r. W sezonie 2012/2013 klub przystąpiła do rozgrywek B klasy podokręgu Sosnowiec[potrzebny przypis].
- Miejski Czeladzki Klub Sportowy (MCKS)
- KS Górnik Piaski
- Akademia Piłki Nożnej Czeladź
- Czeladzki Klub Sportowy (CKS)
W Czeladzi znajdują się dwa stadiony piłkarskie:
- Stadion MOSiR im. J. Pawełczyka przy ul. Sportowej 7 z bieżnią lekkoatletyczną, o pojemność ok. 20000 miejsc, obecnie ok. 1000 miejsc siedzących w tym 150 pod zadaszeniem[potrzebny przypis], na co dzień obiekt klubu MCKS Czeladź;
- Stadion MOSiR przy ul. Mickiewicza, pojemność 900 miejsc, w tym 150 siedzących[potrzebny przypis], na co dzień obiekt klubu Górnik Piaski;
Ponadto na terenie miasta znajduje się aktualnie sześć nowoczesnych obiektów ze sztuczną nawierzchnią:
- dwa boiska typu Orlik 2012 (przy Zespole Szkół nr 1 i Szkole Podstawowej nr 3)
- dwa przyszkolne boiska sportowe (przy Szkole Podstawowej nr 7 i Miejskim Zespole Szkół)
- boisko wielofunkcyjne w Parku harcerskim Kamionka
- pełnowymiarowe boisko treningowe przy ul. Sportowej z trybuną dla 236 osób[potrzebny przypis]
Przy ul. Sportowej 2 znajduje się hala widowiskowo-sportowa MOSIR o łącznej powierzchni 3825 m² z widownią na 540 miejsc siedzących, przystosowana do gier zespołowych, a przy ul. Legionów 119 kompleks otwartych basenów wraz z zapleczem socjalnym, budynkiem restauracyjnym i boiskiem do piłki plażowej[potrzebny przypis].
W 2011 Stowarzyszenie Kibiców CKS Czeladź (SKCC) przystąpiło do organizacji Czeladzkiej Ligi Amatorów, która we wrześniu 2012 inauguruje już IV edycję. Od II edycji z uwagi na duże zainteresowanie rozgrywki prowadzone są na dwóch szczeblach – I i II ligi[potrzebny przypis].
Od września 2018 roku na terenie miasta organizowany przez stowarzyszenie Czeladź Biega jest także Cross Saturna[20]. W sierpniu 2019 roku odbyła się jego druga, a w czerwcu 2022 roku trzecia edycja. Wydarzenie obejmuje bieg oraz marsz nordic walking[21][22].
Termy Rzymskie[edytuj | edytuj kod]
W Czeladzi przy ulicy Dehnelów 2[23] powstał w 2010 roku obiekt wellness and spa pod nazwą Termy Rzymskie[24] obejmujący kompleks basenów, jacuzzi, saun oraz łaźni parowych[25]. W ośrodku utworzono także pierwsze łaźnie piwne BBB w Polsce[26]. Termy uzyskały popularność wśród miłośników saunowania z całej Polski[24]. Obiekt uzyskał rekomendację Polskiego Towarzystwa Saunowego[27]. W Termach Rzymskich odbywają się cykliczne noce saunowe[28]. Tu również organizowane są Mistrzostwa Polski w saunowaniu[29]. Pod koniec 2020 roku otwarto na terenie czeladzkich Term Rzymskich największą saunę na świecie przypominającej kształtem Colosseum zdolną pomieścić 300 osób na powierzchni 200 metrów kwadratowych[30].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez miasto przebiega droga krajowa nr 94 z Wrocławia do Krakowa. Po granicy z Będzinem przebiega także droga krajowa nr 86 z Tychów do węzła drogowego w Podwarpiu. Komunikację zapewniają linie autobusowe 11, 27, 35, 42, 43, 61, 88, 100, 133, 235, 723, 800, 814, 902N, 904N, 911, 911N, 935 oraz pospieszne M17 i M25. Połączenie zapewnia również linia tramwajowa 22. Umożliwiają one dojazd do Będzina, Sosnowca, Katowic, Siemianowic Śląskich, Bytomia, Mysłowic, Dąbrowy Górniczej oraz Wojkowic.
Administracja i polityka[edytuj | edytuj kod]
Czeladź jest gminą miejską. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Czeladzi – 21 radnych[31]. Organem wykonawczym samorządu jest burmistrz miasta, którym obecnie jest Zbigniew Szaleniec.
Rada Miasta[edytuj | edytuj kod]
| Ugrupowanie | Kadencja 2002-2006[32] | Kadencja 2006-2010[33] | Kadencja 2010-2014[34] | Kadencja 2014-2018[35] |
|---|---|---|---|---|
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 10 (SLD-UP) | 6 (LiD) | 7 | 3 (SLD Lewica Razem) |
| Platforma Prawa i Obywateli | 2 | – | – | – |
| Forum Nowa Czeladź | 6 | – | – | – |
| Sojusz dla Czeladzi | 3 | – | – | – |
| Prawo i Sprawiedliwość | – | 3 | – | – |
| Platforma Obywatelska | – | 9 | 11 | 11 |
| Porozumienie Obywateli | – | 3 | – | – |
| Przyszłość Czeladzi | – | – | 1 | – |
| Forum Czeladzian | – | – | 2 | – |
| Czeladzka Inicjatywa Samorządowa | – | – | – | 3 |
| Nowoczesna Czeladź Stanisława Pisarka | – | – | – | 3 |
| Czeladzka Lewica | – | – | – | 1 |
Podział terytorialny[edytuj | edytuj kod]
Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju Czeladź (kod 2401021) dzieli się na następujące części (stan na 08.2012):
- Brazylia
- Czeladź
- Kolonia Małobądz
- Kolonia Rożka
- Madera
- Piaski
Samorząd Czeladzi nie utworzył do tej pory jednostek pomocniczych gminy, tzn. dzielnic, osiedli lub sołectw.
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego:
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Zielonoświątkowy w RP:
- zbór „Społeczność Chrześcijańska Przystań”[42]
- Świadkowie Jehowy (Sala Królestwa ul. Reymonta 78)[43][44]:
Czeladzianie[edytuj | edytuj kod]
Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]
Będzin, Katowice, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Czeladź
- Synagoga w Czeladzi
- Cmentarz żydowski w Czeladzi
- Czeladzka Spółdzielnia Mieszkaniowa
- Czeladź (gmina wiejska)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf.
- ↑ Jarosław Sawiak: Oczywista nieoczywistość – tożsamość na pograniczu. jaw.pl, 2022-06-18. [dostęp 2022-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-19)]. Cytat: Otóż dzisiejsze województwo śląskie, utworzone dwie dekady temu, jest dość osobliwą jednostką terytorialną; 52% jego obszaru to historyczna Małopolska, a ściślej ziemia krakowska, m.in. z Częstochową, Sosnowcem, Będzinem, Czeladzią oraz znaczną częścią Podbeskidzia. (pol.).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Czeladź [online].
- ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Czeladź w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 55. ISBN 83-04-02436-5.
- ↑ Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu.
- ↑ a b Leszczyńska-Skrętowa 1985 ↓.
- ↑ a b c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. I, hasło „Czeladź”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880. s. 791–792. [dostęp 2019-11-29].
- ↑ Marian. Red. Kantor-Mirski, Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy : szkice monograficzne z ilustracjami. Z. 9, 1931, s. 140 [dostęp 2024-01-16] (pol.).
- ↑ Marian Red Kantor-Mirski, Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy : szkice monograficzne z ilustracjami. Z. 10, 1931 [dostęp 2024-01-16].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 59, poz. 85.
- ↑ Najstarszy budynek w Czeladzi, na podst.: „Najstarszy budynek” Artur Rejdak, Echo Czeladzi 02/1998.
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 2: Zagłębie Dąbrowskie, Ziemia Rybnicka, Ziemia Wodzisławska, Łódź 2023, s. 24-27.
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 2: Zagłębie Dąbrowskie, Ziemia Rybnicka, Ziemia Wodzisławska, Łódź 2023, s. 15-18.
- ↑ Praca zbiorowa, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Czeladzi. „1906–1936 Jednodniówka jubileuszowa Towarzystwa Gimnastycznego «Sokół» w Czeladzi”, Czeladź 1936.
- ↑ Cross Saturna – bieg 10 km oraz nordic walking – czeladzbiega.pl [online] [dostęp 2022-09-06] (pol.).
- ↑ CROSS SATURNA 2019 – czeladzbiega.pl [online] [dostęp 2022-09-06] (pol.).
- ↑ 3 Cross Saturna – bieg 10 km / nordic walking 7 km, 2022-06-25 [online], Run-log.com [dostęp 2022-09-06] (pol.).
- ↑ Kontakt [online], www.termyrzymskie.pl [dostęp 2020-09-07].
- ↑ a b Dorota Niećko, Największa sauna na świecie powstaje w Czeladzi! Znamy datę otwarcia. Oto Colosseum, część kompleksu Termy Rzymskie [online], Będzin Nasze Miasto, 3 lutego 2020 [dostęp 2020-09-07] (pol.).
- ↑ Termy rzymskie [online], www.termyrzymskie.pl [dostęp 2020-09-07].
- ↑ Łaźnie piwne w Termach Rzymskich – relacja [online], Sauny w Polsce, 24 września 2012 [dostęp 2020-09-07] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-21] (pol.).
- ↑ Obiekty w Polsce [online], Polskie Towarzystwo Saunowe [dostęp 2020-09-07].
- ↑ Noce saunowe [online], termyrzymskie.pl [dostęp 2020-09-07].
- ↑ O mistrzostwach [online], saunamistrzostwapolski.pl [dostęp 2020-09-07].
- ↑ Katarzyna Kapusta-Gruchlik, Sauna Colosseum w Termach Rzymskich w Czeladzi już gotowa. Jest największa na świecie [online], Dziennik Zachodni, 11 listopada 2020 [dostęp 2021-12-16] (pol.).
- ↑ Zarządzenie Nr 111 Wojewody Śląskiego z dnia 8 kwietnia 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Śląskiego z 2010 r., Nr 64, poz. 1062).
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – m. Czeladź. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza | Czeladź. wybory2014.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
- ↑ Współpraca z miastem Auby. Urząd Miasta Czeladź. [dostęp 2011-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-20)].
- ↑ Współpraca z miastem Żydaczów. Urząd Miasta Czeladź. [dostęp 2011-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-20)].
- ↑ Współpraca z miastem Viesite. Urząd Miasta Czeladź. [dostęp 2011-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-20)].
- ↑ Współpraca z miastem Varpalota. Urząd Miasta Czeladź. [dostęp 2011-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-20)].
- ↑ Nasze Zbory [online], kchds.pl [dostęp 2023-06-19].
- ↑ a b c d e Dekanaty [online], diecezja.sosnowiec.pl [dostęp 2024-04-11].
- ↑ Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2024-04-11].
- ↑ a b c d Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-19].
- ↑ Świadkowie Jehowy po pandemicznej przerwie wznawiają spotkania w Będzinie, Czeladzi i Dąbrowie Górniczej [online], dziennikzachodni.pl, 8 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-08].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zofia Leszczyńska-Skrętowa: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, Cz. I, zesz. 3, hasło: „Czeladź”. Wrocław: Ossolineum, 1985, s. 457–458. ISBN 83-04-00129-2.
- Wiesława Konopelska: Szalom: pamięci czeladzkich Żydów. Czeladź: Urząd Miasta Czeladź, 2008, s. 128. ISBN 978-83-925106-2-8.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Czeladź w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online).
- Oficjalna strona samorządu miasta Czeladź
- Plan Miasta Czeladź. czeladz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-17)].
- Historia Żydów w Czeladzi na portalu Wirtualny Sztetl
- Czeladź, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 791.
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
| Części miasta wg TERYT (5) |
|---|
