Czepiga rudawa

Czepiga rudawa
	Colius striatus
	Gmelin, 1789
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	czepigi
Rodzina	czepigi
Rodzaj	Colius
Gatunek	czepiga rudawa
Podgatunki
	C. s. nigricollis Vieillot, 1817; C. s. leucophthalmus Chapin, 1921; C. s. leucotis Rüppell, 1839; C. s. hilgerti Zedlitz, 1910; C. s. jebelensis Mearns, 1915; C. s. mombassicus van Someren, 1919; C. s. kikuyensis van Someren, 1919; C. s. cinerascens Neumann, 1900; C. s. affinis Shelley, 1885; C. s. berlepschi Hartert, 1899; C. s. kiwuensis Reichenow, 1908; C. s. congicus Reichenow, 1923; C. s. simulans Clancey, 1979; C. s. integralis Clancey, 1957; C. s. rhodesiae C.H.B Grant & Mackworth-Praed, 1938; C. s. minor Cabanis, 1876; C. s. striatus J.F. Gmelin, 1789;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czepiga rudawa^[3] (Colius striatus) – gatunek ptaka z rodziny czepig (Coliidae), zamieszkujący Afrykę na południe od Sahary, od Kamerunu do Etiopii, poprzez Afrykę Wschodnią i wschodnie tereny Afryki Środkowej na południe, aż do okolic Prowincji Przylądkowej. Nie jest zagrożony.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: Ptak o długim ogonie i czubie zdobiącym głowę. Luźne, podobne do futra upierzenie jest na wierzchu ciała ciemnobrązowe, na spodzie znacznie jaśniejsze. Za i pod okiem znajduje się szaro-biała plama. Dziób jest krótki i mocny. Nogi koloru czerwonego.
Rozmiary: długość ciała: 30–36 cm, w tym ogon o długości 17–24 cm^[4]
Masa ciała: 36–80 g (zwykle około 50–55 g)^[4]
Zachowanie: Żyje w niewielkich stadach lub grupkach rodzinnych. W nocy przebywają blisko siebie, tworząc zbitą kulę. Potrafią wtedy obniżyć temperaturę ciała, dzięki czemu spowalnia się przemiana materii i ptaki zapadają w stan odrętwienia. Po wschodzie słońca powracają do normalnej aktywności. Dzięki palcom i pazurom potrafią się bardzo dobrze wspinać. Pierwszy i czwarty palec potrafią zwrócić zarówno do przodu, jak i do tyłu. Podczas wspinaczki i wykonywania rozmaitych akrobacji, ogon zwisa w dół, dlatego podczas spokojnego poruszania się po wysokim drzewie, przypominają szczura lub mysz.

Środowisko

Wiecznie zielone lasy, tereny porośnięte zaroślami, lasy wtórne oraz obszary dawniej zagospodarowane. Przebywają również na obrzeżach gęstych terenów leśnych, w parkach oraz ogrodach.

Pożywienie

Pokarm składa się z pąków, kwiatów, nektaru, owoców, dojrzałych i niedojrzałych nasion.

Lęgi

Zachowania godowe: W okresie godowym i lęgowym tworzą pary lub poligamiczne wspólnoty lęgowe.
Gniazdo: W kształcie miseczki, zakładane na drzewie lub w krzakach.
Jaja i wysiadywanie: Samica składa 1–7 (najczęściej 3–4) jaj. Rodzice wysiadują je na zmianę przez okres 14 dni.
Pisklęta: Młode są karmione papką z owoców i roślin zwracanych z wodą. Po miesiącu młode już potrafią odżywiać się samodzielnie.

Status

IUCN uznaje czepigę rudawą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji nie została oszacowana , ale ptak ten opisywany jest jako szeroko rozpowszechniony i pospolity. Przypuszcza się, że populacja wzrasta, ponieważ postępująca degradacja siedlisk poprzez ekspansję rolnictwa oraz zakładanie ogrodów na wsiach i przedmieściach miast umożliwia ekspansję na obszary wcześniej dla tego gatunku nieodpowiednie^[2].

Podgatunki

Wyróżnia się od 17^[5] do 19^[4] podgatunków. Dzieli się je na trzy grupy, które niekiedy bywają podnoszone do rangi gatunków: nigricollis w północno-zachodniej, leucotis we wschodniej oraz striatus w południowej części zasięgu^[4]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia następujące podgatunki:

grupa nigricollis (czepiga czarnolica^[3]):

C. s. nigricollis Vieillot, 1817 – Ghana i Nigeria do południowo-zachodniej Republiki Środkowoafrykańskiej i na południe po zachodnią Angolę i południowo-zachodnią Demokratyczną Republikę Konga
C. s. leucophthalmus Chapin, 1921 – północna Demokratyczna Republika Konga, południowo-wschodnia Republika Środkowoafrykańska i południowo-zachodni Sudan

grupa leucotis (czepiga jasnoucha^[3]):

C. s. leucotis Rüppell, 1839 – wschodni Sudan, Erytrea oraz zachodnia i środkowa Etiopia
C. s. hilgerti Zedlitz, 1910 – południowo-zachodnie Dżibuti, północno-wschodnia Etiopia i północno-zachodnia Somalia
C. s. jebelensis Mearns, 1915 – południowy Sudan, północno-wschodnia Demokratyczna Republika Konga i północna Uganda
C. s. mombassicus Van Someren, 1919 – południowa Somalia do północno-wschodniej Tanzanii
C. s. kikuyensis Van Someren, 1919 – środkowa Kenia i północna Tanzania
C. s. cinerascens Neumann, 1900 – zachodnia i środkowa Tanzania
C. s. affinis Shelley, 1885 – wschodnia Tanzania do północno-wschodniego Zimbabwe i północnego Mozambiku
C. s. berlepschi Hartert, 1899 – południowo-zachodnia Tanzania do północno-wschodniej Zambii i Malawi
C. s. kiwuensis Reichenow, 1908 – wschodnia Demokratyczna Republika Konga, środkowa i południowa Uganda, Rwanda, Burundi i północno-zachodnia Tanzania
C. s. congicus Reichenow, 1923 – wschodnia Angola do południowej i południowo-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga i zachodniej Zambii

grupa striatus (czepiga rudawa^[3]):

C. s. simulans Clancey, 1979 – środkowy Mozambik i południowo-wschodnie Malawi
C. s. integralis Clancey, 1957 – północno-wschodnia RPA, południowo-wschodnie Zimbabwe i południowy Mozambik
C. s. rhodesiae C.H.B. Grant & Mackworth-Praed, 1938 – wschodnie Zimbabwe i zachodni Mozambik
C. s. minor Cabanis, 1876 – wschodnia RPA i Eswatini
C. s. striatus J.F. Gmelin, 1789 – południowa RPA

Autorzy Handbook of the Birds of the World w obrębie grupy leucotis wyróżniają jeszcze^[4]:

C. s. erlangeri Zedlitz, 1910 – wschodni Sudan Południowy oraz środkowa i południowo-zachodnia Etiopia
C. s. ugandensis Van Someren, 1919 – południowa Uganda, zachodnia Kenia i skrajnie północno-zachodnia Tanzania

Przypisy

↑ Colius striatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Colius striatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Coliidae Sundevall, 1836 - czepigi - Mousebirds (wersja: 2015-02-09). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-31].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e de Juana, E. & Kirwan, G.M.: Speckled Mousebird (Colius striatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2012. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-03)].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-08-31]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Colius striatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Colius striatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Coliidae Sundevall, 1836 - czepigi - Mousebirds (wersja: 2015-02-09). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-31].

[hbwa-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e de Juana, E. & Kirwan, G.M.: Speckled Mousebird (Colius striatus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2012. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-03)].

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-08-31]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]