Czerwieńczyce

Czerwieńczyce

wieś
Kościół św. Bartłomieja w Czerwieńczycach
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	kłodzki
Gmina	Nowa Ruda
Wysokość	360–420 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	516
Strefa numeracyjna	74
Kod pocztowy	57-441
Tablice rejestracyjne	DKL
SIMC	0854073
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowa Ruda Czerwieńczyce
Położenie na mapie Polski Czerwieńczyce
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Czerwieńczyce
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Czerwieńczyce
50°31′50″N 16°36′21″E

Stary monolitowy krzyż kamienny w Czerwieńczycach

Czerwieńczyce (niem. Rothwaltersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Nowa Ruda.

Położenie

Czerwieńczyce to długa wieś łańcuchowa leżąca na granicy Gór Bardzkich, Sowich i Garbu Dzikowca, na terenie Wzgórz Włodzickich, na wysokości 360–420 m n.p.m.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Historia

Powstanie Czerwieńczyc datuje się na pierwszą połowę XIV wieku. Miejscowość powstała na prawie niemieckim, jako wieś łanów leśnych. Bardzo wcześnie, bo już w 1347 r. istniał tu kościół, a przekazy, z 1364 r. mówią o istnieniu folwarku liczącego 3 łany gruntów. W owym czasie Czerwieńczyce należały do rodziny Panewitz. W roku 1394 jako pana tych gruntów wymieniano Ticzko Panewitza, a funkcje proboszcza sprawował niejaki Johan. Zapewne bliskość złóż srebra w niedaleko położonej Srebrnej Górze sprawiła, że wieś rozwijała się bardzo dynamicznie. Według zapisków z 1414 r. wynika, że bracia Nikolai i Henricus de Maltwitz, pochodzący z Czerwieńczyc, ufundowali ołtarz na rzecz kościoła w Bożkowie. W XV w. wieś posiadała już młyn wodny, karczmę i kuźnię, w tym też czasie, zaczęto tu wypalać węgiel drzewny. XV-wieczne przekazy mówią także o istnieniu wolnego sędziostwa należącego do Martina Czenkera, liczącego 1,5 łana gruntów, oraz o zamku sędziowskim., który w rzeczywistości stanowił obszerny dwór. W drugiej połowie XVI w. część wsi należała do Kathariny Zischwitz, natomiast w XVII w. właścicielem okolicznych terenów był cesarski lekarz Caspar Jäschke. Znaczącym okresem w historii wsi był czas wojny trzydziestoletniej. Działania wojenne ze względu na położenie miejscowości były tu nad wyraz intensywne. Zapewne na skutek zniszczeń wieś mocno zubożała, zlikwidowano lokalną parafię, przekształcając Czerwieńczyce w filię parafii bożkowskiej. W tym czasie mieszkało tu 28 kmieci i 3 zagrodników, a także powstał folwark Obersdorf należący do Georga Possa. W 1646 r. do wsi wkroczył 4000 oddział szwedzkich żołnierzy, pod dowództwem generała Douglasa. Podczas ataku spłonął miejscowy zamek oraz 115 osób, które szukały w nim schronienia. Po inwazji Czerwieńczyce weszły na długo w skład dóbr bożkowskich. Właścicielem stał się hrabia von Götzen, a wartość wsi oszacowano na 5000 talarów. W niedługim czasie majątek ten przejął wielki posiadacz ziemski Anton Alexander von Magnis. W 1782 r. wieś liczyła 95 domów, 3 folwarki, 3 młyny wodne. Funkcjonowała tu szkoła i kamieniołom oraz mieszkało 19 kmieci, 69 zagrodników i chałupników, wśród których było 12 rzemieślników i 4 handlarzy. Status wsi wzrósł także dzięki strategicznemu traktowi wiodącemu w kierunku Srebrnej Góry. Czwartego czerwca 1807 r. doszło w okolicach wsi do potyczki wojsk francuskich dowodzonych przez gen. Charles’a Lefebvre’a-Desnouettes z korpusem hrabiego von Götzena. W wyniku starcia poległo około 130 żołnierzy. W 1825 r. do zasobów wsi weszły dwa browary, olejarnia, oraz wapiennik wytwarzający 1800 szefli wapna. Funkcjonowały 24 warsztaty tkające wełnę, a wieś należała do zasobniejszych w okolicy. Od 1853 r. zaczęła działać kopalnia węgla kamiennego „Neue Frischau” należąca do hrabiego Antona von Magnisa. W 1898 r. kopalnia przeszła w skład zespołu kopalnianego Nowej Rudy.

Po 1945 r. wieś miała nadal charakter rolniczy, jednak wraz z rozwojem przemysłu nastąpiła restrukturyzacja i większość mieszkańców znalazła zatrudnienie w okolicznych zakładach przemysłowych. W 1978 roku było tu 97 gospodarstw rolnych, w 1988 roku ich liczba zmalała do 53.

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisany jest obiekt:

• Kościół św. Bartłomieja w Czerwieńczycach, filialny z XV w. We wnętrzu świątyni zachowało się barokowe wyposażenie: ołtarz główny, ambona, kamienna chrzcielnica, ołtarze boczne, figury świętych i obrazy Drogi Krzyżowej. Najstarszym elementem wyposażenia jest figura Matki Bożej z Dzieciątkiem z 1683 roku.

Inne zabytki:

• zespół zabudowań dworskich z XIX wieku, z wieżą z XVI wieku, położony w dolnej części miejscowości,
• liczne domy z XVIII i XIX wieku,
• kilka kapliczek i krzyży przydrożnych z XVIII i XIX wieku.
• monolitowy kamienny krzyż na cmentarzu przykościelnym, prawdopodobnie upamiętniający wspomniane wyżej tragiczne wydarzenia z okresu wojny trzydziestoletniej (śmierć w płomieniach 115 mieszkańców wsi)

Turystyka

• Przez Czerwieńczyce przebiega Główny Szlak Sudecki ze Ścinawki Średniej na Przełęcz Srebrną.

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.
• WaldemarW. Brygier WaldemarW., TomaszT. Dudziak TomaszT., IwonaI. Chomiak IwonaI., Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .brak strony (książka)