Czerwiec polski

Czerwiec polski
Porphyrophora polonica
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	pluskwiaki
Nadrodzina	czerwce
Rodzina	czerwcowate
Rodzaj	Porphyrophora
Gatunek	czerwiec polski
Zasięg występowania

Czerwiec polski (Porphyrophora polonica, Margarodes polonicus) – gatunek owada z rzędu pluskwiaków.

Rozwój

Samiec i samica czerwca
(Wolfe 1766)

Od pierwszej połowy czerwca do początku sierpnia samica składa jajeczka. W końcu lata są już uformowane larwy. Na przełomie marca i kwietnia wypełzają, szukając pędów czerwca trwałego. Kiedy je znajdą, po 24 godzinach przyczepiają się do nich ssawkami, roz­poczynając proces przekształcania w poczwarkę zwaną czerwiem o wyglądzie ciemnofioletowej kuleczki. Kuleczki samic o wielkości 3–4 mm są dwukrotnie większe od kuleczek samców. W czerwcu przeobrażają się w imago owada z dwoma skrzydłami i wylatują.

Znaczenie gospodarcze

Czerwce obok zboża, drewna i soli, były w XV i XVI stuleciu czołowym towarem eksportowym Polski i Litwy. Z Mazowsza, Wielkopolski, a w szczególności z Rusi Czerwonej, wysyłany był do Krakowa, Wrocławia i Gdańska, skąd docierał do najważniejszych ośrodków tekstylnych w Górnych Niemczech, Toskanii i Wenecji. Najstarsza wzmianka o eksporcie czerwca pochodzi z 1412 roku.

Po sproszkowaniu zebranych larw stosowano je jako barwnik w całej Europie w przemyśle tekstylnym do połowy XIX wieku. Barwnik ten był powszechnie używany w farbiarstwie i malarstwie. Czerwone larwy czerwca polskiego żerują na roślinie czerwcu trwałym (Scleranthus perennis) z rodziny goździkowatych rosnącej na piaskach i ugorach. Czerwiec stanowił czas zbiorów owada do celów przemysłowych. Od nazwy czerwca polskiego wywodzi się nazwa koloru czerwonego oraz nazwa miesiąca czerwca.

Dopiero po odkryciu Ameryki barwnik pozyskiwany z czerwca polskiego został wyparty przez tańszą koszenilę, produkowaną z czerwca kaktusowego (Dactylopius coccus), żyjącego na opuncjach.

Zobacz też

• owady Polski
• nazwa Warmii

Bibliografia

• AntoniA. Mączak AntoniA., Gdy czerwiec polski barwił Europę, „Mówią Wieki”, 6, 2005 [dostęp 2014-01-30] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-28] .
• LudwikL. Frey LudwikL., Herbarz polski Marcina z Urzędowa, Pasaż Wiedzy [dostęp 2017-04-03] .
• TomaszT. Święcki TomaszT., Opis starożytney Polski, 1813, s. 3 [dostęp 2017-04-03] .
• A.A. Trojanowska A.A., Czerwiec, kermes i koszenila, czyli o owadach jako surowcach barwierskich i leczniczych w polskiej literaturze przyrodniczej do XIX w., „Analecta”, r. XVII, z 1–2, 2008 .
• AleksanderA. Bocheński AleksanderA., Przemysł polski w dawnych wiekach, Warszawa: PIW, 1984, ISBN 83-06-00802-2 .
• A.W.A.W. Jakubski A.W.A.W., Czerwiec polski (Porphyrophora Polonica L.) : studjum historyczne ze szczególnym uwzględnieniem roli czerwca w historji kultury, t. T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, 1934 .
• Antoni WładysławA.W. Jakubski Antoni WładysławA.W., Czerwiec Polski ongi i dziś [Polish Coccidae, yesterday and today], „Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie”, Rok 1951-52, OCLC 183118845 .
• B.B. Łagowska B.B., K.K. Golan K.K., Wstępna ocena stopnia zagrożenia Porphyrophora polonica w Polsce, s. 134 [dostęp 2017-04-03] .