Czerwiec polski
|
||
| Porphyrophora polonica | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
 |
||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | stawonogi | |
| Gromada | owady | |
| Podgromada | uskrzydlone | |
| Rząd | pluskwiaki | |
| Nadrodzina | czerwce | |
| Rodzina | czerwcowate | |
| Rodzaj | Porphyrophora | |
| Gatunek | czerwiec polski | |
| Zasięg występowania | ||
 |
||
Czerwiec polski (Porphyrophora polonica, Margarodes polonicus) – gatunek owada z rzędu pluskwiaków.
Od pierwszej połowy czerwca do początku sierpnia samica składa jajeczka. Z końcem lata są już uformowane larwy. Na przełomie marca i kwietnia wypełzają szukając pędów czerwca trwałego. Kiedy już je znajdą to po 24 godzinach przyczepiają się do nich ssawkami, rozpoczynając proces przekształcania w poczwarkę zwaną czerwiem o wyglądzie ciemnofioletowej kuleczki. Kuleczki samic o wielkości 3–4 mm są dwukrotnie większe od kuleczek samców. Następnie w czerwcu przeobrażają się w imago owada z dwoma skrzydłami i wylatują.
Znaczenie gospodarcze czerwi[edytuj]
Czerwie obok zboża, drewna i soli, były w XV i XVI stuleciu czołowym towarem eksportowym Polski i Litwy. Z Mazowsza, Wielkopolski, a w szczególności z Rusi Czerwonej, wysyłany był do Krakowa, Wrocławia i Gdańska, skąd docierał do najważniejszych ośrodków tekstylnych w Górnych Niemczech, Toskanii i Wenecji. Najstarsza wzmianka o eksporcie czerwca pochodzi z 1412 roku.
Po sproszkowaniu zebranych larw stosowano je jako barwnik w całej Europie w przemyśle tekstylnym do połowy XIX wieku[1]. Barwnik ten był powszechnie używany w farbiarstwie oraz malarstwie. Czerwone larwy czerwca polskiego żerują na roślinie czerwcu trwałym (Scleranthus perennis) z rodziny goździkowatych rosnącej na piaskach i ugorach. Czerwiec stanowił czas zbiorów owada do celów przemysłowych. Od nazwy czerwca polskiego wywodzi się nazwa koloru czerwonego oraz nazwa miesiąca czerwca.
Dopiero po odkryciu Ameryki barwnik pozyskiwany z czerwca polskiego został wyparty przez tańszą koszenilę, produkowaną z czerwca kaktusowego (Dactylopius coccus), żyjącego na opuncjach.
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ Antoni Mączak: Gdy czerwiec polski barwił Europę. mowiawieki.pl. [dostęp 2014-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-28)].
Bibliografia[edytuj]
- A. Mączak, Gdy czerwiec polski barwił Europę, Mówią Wieki, nr 6/2005
- L. Frey, Herbarz polski Marcina z Urzędowa, Kraków 1595, zob.: "Herbarz polski Marcina z Urzędowa", dostęp z 03.04.2017.
- Tomasz Święcki, „Opis starożytney Polski” 1813, zob. str. 3.: T. Święcki, „Opis starożytney Polski”, dostęp z 03.04.2017.
- A. Trojanowska, „Czerwiec, kermes i koszenila, czyli o owadach jako surowcach barwierskich i leczniczych w polskiej literaturze przyrodniczej do XIX w.”, Analecta 2008, r. XVII, z 1-2.
- Aleksander Bocheński, Przemysł polski w dawnych wiekach, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1984, ISBN 8306008022
- A. W. Jakubski, Czerwiec polski (Porphyrophora Polonica L.) : studjum historyczne ze szczególnym uwzględnieniem roli czerwca w historji kultury, T. 1, Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1934.
- Antoni Władysław Jakubski, Czerwiec Polski ongi i dziś = [Polish Coccidae, yesterday and today], Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Rok 1951-52. OCLC 183118845
- B. Łagowska, K. Golan, str. 134. "Wstępna ocena stopnia zagrożenia Porphyrophora polonica w Polsce ..." dostęp z 03.04.2017.
