Czerwiec polski
| ||
Porphyrophora polonica | ||
(Linnaeus, 1758) | ||
![]() | ||
Systematyka | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | zwierzęta | |
Typ | stawonogi | |
Gromada | owady | |
Podgromada | uskrzydlone | |
Rząd | pluskwiaki | |
Nadrodzina | czerwce | |
Rodzina | czerwcowate | |
Rodzaj | Porphyrophora | |
Gatunek | czerwiec polski | |
Zasięg występowania | ||
Czerwiec polski (Porphyrophora polonica, Margarodes polonicus) – gatunek owada z rzędu pluskwiaków.
Rozwój[edytuj | edytuj kod]
Od pierwszej połowy czerwca do początku sierpnia samica składa jajeczka. W końcu lata są już uformowane larwy. Na przełomie marca i kwietnia wypełzają, szukając pędów czerwca trwałego. Kiedy je znajdą, po 24 godzinach przyczepiają się do nich ssawkami, rozpoczynając proces przekształcania w poczwarkę zwaną czerwiem o wyglądzie ciemnofioletowej kuleczki. Kuleczki samic o wielkości 3–4 mm są dwukrotnie większe od kuleczek samców. W czerwcu przeobrażają się w imago owada z dwoma skrzydłami i wylatują.
Znaczenie gospodarcze[edytuj | edytuj kod]
Czerwce obok zboża, drewna i soli, były w XV i XVI stuleciu czołowym towarem eksportowym Polski i Litwy. Z Mazowsza, Wielkopolski, a w szczególności z Rusi Czerwonej, wysyłany był do Krakowa, Wrocławia i Gdańska, skąd docierał do najważniejszych ośrodków tekstylnych w Górnych Niemczech, Toskanii i Wenecji. Najstarsza wzmianka o eksporcie czerwca pochodzi z 1412 roku.
Po sproszkowaniu zebranych larw stosowano je jako barwnik w całej Europie w przemyśle tekstylnym do połowy XIX wieku[1]. Barwnik ten był powszechnie używany w farbiarstwie i malarstwie. Czerwone larwy czerwca polskiego żerują na roślinie czerwcu trwałym (Scleranthus perennis) z rodziny goździkowatych rosnącej na piaskach i ugorach. Czerwiec stanowił czas zbiorów owada do celów przemysłowych. Od nazwy czerwca polskiego wywodzi się nazwa koloru czerwonego oraz nazwa miesiąca czerwca.
Dopiero po odkryciu Ameryki barwnik pozyskiwany z czerwca polskiego został wyparty przez tańszą koszenilę, produkowaną z czerwca kaktusowego (Dactylopius coccus), żyjącego na opuncjach.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Mączak , Gdy czerwiec polski barwił Europę, „Mówią Wieki”, 6, 2005 [dostęp 2014-01-30] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-28] .
- Ludwik Frey , Herbarz polski Marcina z Urzędowa, Pasaż Wiedzy [dostęp 2017-04-03] .
- Tomasz Święcki, Opis starożytney Polski, 1813, s. 3 [dostęp 2017-04-03] .
- A. Trojanowska , Czerwiec, kermes i koszenila, czyli o owadach jako surowcach barwierskich i leczniczych w polskiej literaturze przyrodniczej do XIX w., „Analecta”, r. XVII, z 1–2, 2008 .
- Aleksander Bocheński, Przemysł polski w dawnych wiekach, Warszawa: PIW, 1984, ISBN 83-06-00802-2 .
- A.W. Jakubski, Czerwiec polski (Porphyrophora Polonica L.) : studjum historyczne ze szczególnym uwzględnieniem roli czerwca w historji kultury, t. T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, 1934 .
- Antoni Władysław Jakubski, Czerwiec Polski ongi i dziś [Polish Coccidae, yesterday and today], „Rocznik Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie”, Rok 1951-52, OCLC 183118845 .
- B. Łagowska , K. Golan , Wstępna ocena stopnia zagrożenia Porphyrophora polonica w Polsce, s. 134 [dostęp 2017-04-03] .