Czesław Ancerewicz
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
dziennikarz |
Czesław Ancerewicz (ur. 1888, zm. 16 marca 1943[1]) – polski dziennikarz.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W trackie wojny polsko-bolszewickiej działał w polskim wywiadzie wojskowym[2]. Przed wojną był redaktorem i współwydawcą wraz z Mikołajem Zdanowiczem – „Kuriera Białostockiego”[3]. Był również prezesem Syndykatu Dziennikarzy w Białymstoku[4].
Po wybuchu II wojny światowej znalazł się w strefie okupacji sowieckiej. W czerwcu 1941 w Białymstoku, NKWD aresztowało jego żonę Teresę i syna Bohdana. Jego syn został deportowany do Kraju Ałtajskiego w ZSRR. Sam Ancerewicz również został aresztowany i zbiegł dopiero po ataku III Rzeszy na ZSRR (uciekł z pociągu, którym miał zostać wywieziony w głąb ZSRR). W czasie okupacji Ancerewicz był źródłem informacji dla AK[2].
W czasie okupacji niemieckiej był redaktorem naczelnym[2] wileńskiej gadzinówki „Goniec Codzienny”. Wojskowy Sąd Specjalny wydał na niego wyrok śmierci za kolaborację. Akcję wykonania wyroku zaplanował i opracował Sergiusz Piasecki. Wyrok za kolaborację wykonał 16 marca 1943, Sergiusz Kościałkowski ps. „Fakir”[2], któremu towarzyszyli Witold Milwid[5] i Jerzy Urbankiewicz[2]. Czesław Ancerewicz został zastrzelony w kościele św. Katarzyny w Wilnie[5]. Jego egzekucja była najgłośniejszą tego typu akcją wykonaną przez Kedyw Okręgu Wileńskiego AK[2].
Został pochowany na cmentarzu Bernardyńskim w Wilnie[4][6].
W 2022 z inicjatywy wrocławskiego oddziału IPN powstał film „Fakir” — W imieniu Rzeczypospolitej w którym, w postać Czesława Ancerewicza wcielił się Waldemar Szełkowski[7].
Ocena postawy Ancerewicza[edytuj | edytuj kod]
Część historyków kwestionuje słuszność podziemnego wyroku śmierci na Ancerewicza wskazując, że Goniec Codzienny nie był typową gadzinówką i skupiał się między innymi na krytyce i wskazywaniu zbrodni sowieckich. Do tych historyków należy między innymi dr hab. Tomasz Balbus. Kazimierz Krajewski przypuszcza natomiast, że inicjatorami twardych działań polskiego podziemia wobec Ancerewicza i Józefa Mackiewicza, których antybolszewickie artykuły bardziej szkodziły Sowietom niż Polakom, byli ludzie o poglądach prosowieckich[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacek Bartyzel: Żywoty równoległe: Stanisław i Józef Mackiewiczowie — litewscy szlachcice i polscy pisarze (cz. 3). legitymizm.org. [dostęp 2023-02-21].
- ↑ a b c d e f g Wiesław Pierzchała: Krwawy zamach na Ancerewicza w kościele św. Katarzyny wciąż budzi kontrowersje. plus.dzienniklodzki.pl. [dostęp 2023-02-21].
- ↑ Halin Brzezińska-Stec – Prasa codzienna do 1939 roku w zbiorach bibliotek Białegostoku w Gazety (Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, Poznań, 2006; ISBN 83-918728-6-6) s. 111
- ↑ a b Goniec Codzienny (19 marca 1943; nr 514) s. 1 [1]
- ↑ a b Wojciech Rodak: Sergiusz Kościałkowski. Cyngiel „Fakir” - wyklęty „Kapitan Grób”. Losy legendy podziemia. naszahistoria.pl/. [dostęp 2023-02-21].
- ↑ Czeslaw Ancerewicz. findagrave.com. [dostęp 2023-02-21].
- ↑ „»Fakir« — W imieniu Rzeczypospolitej”. Na Wileńszczyźnie powstaje nowy film. zw.lt. [dostęp 2023-02-21].