Czeski Palatynat
| |||
| Państwa | |||
|---|---|---|---|
| Ważniejsze miejscowości | |||
Położenie na mapie Kraje Korony Czeskiej za panowania króla Karola Luksemburskiego z Czeskim Górnym Palatynatem (Horní Falc). | |||
Czeski Palatynat lub Czeski Górny Palatynat (cz. Česká Falc, Česká Horní Falc; niem. Neuböhmen), od XIX wieku znany także pod nazwą Nowe Czechy (cz. Nové Čechy) – czeski region historyczny na obszarze współczesnej północno-wschodniej Bawarii.
Obszar Czeskiego Palatynatu leży w północnej części Górnego Palatynatu, na południowych krańcach Górnej Frankonii i wschodnich krańcach Środkowej Frankonii. Największym miastem jest położone na zachodnim krańcu regionu Erlangen, nie licząc Norymbergi, która w niewielkim stopniu sięga Nowych Czech po poszerzeniu granic miasta w XIX wieku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Region został pozyskany w 1353 przez króla Czech Karola Luksemburskiego[1][2][3] z rąk Ruprechta Wittelsbacha tytułem rekompensaty za niespłacone pożyczki[4]. W 1355 został inkorporowany w granice Królestwa Czech[1]. Stolica administracyjna Czeskiego Palatynatu została ustanowiona w mieście Sulzbach[4][5], natomiast dla funkcji reprezentacyjnych decyzją króla z 1356 wzniesiono zamek (zwany Zamkiem Wacława z racji na posąg księcia czeskiego Wacława I Świętego wieńczący bramę wjazdową) w miejscowości Lauf[2][6], leżącej na szlaku łączącym stolicę Czech Pragę z Norymbergą, w której w 1361 i 1368 przyszli na świat kolejni królowie Czech Wacław IV Luksemburski i Zygmunt Luksemburski. W latach 1355–1371 najwyższym hetmanem Czeskiego Palatynatu był czeski szlachcic Bušek młodszy z Velhartic[7]. W grudniu 1361 król Karol zakupił od biskupstwa Bambergu miejscowość Erlangen[8] i włączył do Czeskiego Palatynatu. W 1373 Karol Luksemburski przekazał większość regionu Wittelsbachom w zamian uzyskując dla Korony Czeskiej Elektorat Brandenburgii z Berlinem[3]. W granicach Czech pozostała północna część regionu z miejscowościami Erlangen, Weiden, Pegnitz, Auerbach, Eschenbach[5]. Stolicę regionu przeniesiono wówczas do Auerbach, które pełniło tę funkcję do 1400 roku[4][5]. Pozostałą część regionu utracił do 1401 król Wacław IV[1][3], jednakże niektóre miejscowości uznawały formalne zwierzchnictwo królów Czech aż do XIX wieku. Za panowania czeskiego prawa miejskie otrzymały m.in. Lauf, Pegnitz, Eschenbach, Velden i Erlangen.
Czeski Palatynat graniczył na wschodzie z Czechami, na północy z Burgrabstwem Norymbergi, na zachodzie z księstwem biskupim Bambergu i Wolnym Miastem Norymbergą, a na południu z Landgrafstwem Leuchtenbergu oraz Górnym Palatynatem należącym do Palatynatu Reńskiego.
W 1783 czeski historyk František Martin Pelcl użył w stosunku do regionu określenia Nowe Czechy[4]. Nowa nazwa się przyjęła w XIX wieku. W 1871 cały obszar Czeskiego Palatynatu znalazł się w granicach Cesarstwa Niemieckiego i pozostaje w posiadaniu Niemiec do dziś. W 1899 w granice Norymbergi włączono Erlenstegen – dawną przygraniczną miejscowość Nowych Czech.
W 1934 w Zamku Wacława odkryto galerię 112 herbów czeskich, morawskich i śląskich rodów szlacheckich, ziem, miast i biskupstw[6][9]. Jest to najcenniejszy tego typu zbiór dla czeskiej heraldyki.
Miasta[edytuj | edytuj kod]
Największe miasta Nowych Czech współcześnie:
| miasto | populacja (2014) | rejencja | |
|---|---|---|---|
| 1. |  Erlangen
|
106 423 | Środkowa Frankonia |
| 2. |  Weiden in der Oberpfalz
|
41 817 | Górny Palatynat |
| 3. |  Lauf an der Pegnitz
|
26 122 | Środkowa Frankonia |
| 4. |  Sulzbach-Rosenberg
|
19 380 | Górny Palatynat |
| 5. |  Pegnitz
|
13 346 | Górna Frankonia |
| 6. |  Hersbruck
|
12 132 | Środkowa Frankonia |
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Wieża w Sulzbach-Rosenberg z herbem Czech (drugi od prawej) -
Herb rodu Zajíców w Zamku Wacława w Lauf an der Pegnitz -
Tablica w Norymberdze upamiętniająca dawną granicę czeską
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Největší Čech – Historie po obdobích [online], www.ceskatelevize.cz [dostęp 2017-11-17] (cz.).
- ↑ a b Lauf an der Pegnitz. Husitská kulturní stezka. [dostęp 2016-03-23].
- ↑ a b c České historické země – Horní Falc. Atlas Česka. [dostęp 2016-03-23].
- ↑ a b c d Goldene Straße – Karl VI. und die Oberpfalz [online], www.asamnet.de [dostęp 2017-11-17].
- ↑ a b c Neuböhmen. Weber-Rudolf.de. [dostęp 2016-03-24].
- ↑ a b Wappensaal Wasserschloss Lauf an der Pegnitz. Planet Franken Online. [dostęp 2016-03-24].
- ↑ z Velhartic, Bušek, †1371, český šlechtic – CoJeCo.cz – Vaše encyklopedie [online], www.cojeco.cz [dostęp 2017-11-17] (cz.).
- ↑ Erlangen, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-11-17] (ang.).
- ↑ Lauf an der Pegnitz: Jaký bude další osud erbovní klenotnice Českého království? – stavitele-katedral.cz [online], stavitele-katedral.cz [dostęp 2017-11-17] (cz.).