Dżahanszah
Dżahanszah (ur. 1397, zm. 1467 w Tebryzie) (perski: جهان شاه; azerski: Cahan Şah/جهان شاه) – turkmeński władca Kara Kojunlu w latach 1438–1467 w Zachodniej Anatolii, Iraku i w Iranie. W XV w. rozpoczął się ważniejszy okres w historii azerskiej literatury tureckiej. Pozycja języka literackiego została wzmocniona za rządów Karakojunlu (1400-68), którzy mieli swoją stolicę w Tabriz. Sam Jahānšāh (r. 1438-68) napisał liryczne wiersze w języku tureckim, używając pseudonimu „Ḥaqiqi”.[1][2]
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jego ojcem był Kara Jusuf (1389–1420)[3]. Około 1420 roku Dżahanszah poślubił nieznaną z imienia córkę Aleksego IV Komnena, cesarza Trapezuntu i Teodory Kantakuzen[4]. W 1434 Dżahanszah został uznany za władcę Kara Kojunlu przez Timurydę Szahrucha. Aby realnie zdobyć władzę Dżahanszah pokonał swojego brata Iskandara (1421–1438) w 1438 roku w bitwie w pobliżu Tebrizu[5][6]. W latach 1440 i 1444 Dżahanszah odbył najazdy na Gruzję. Z kolei po śmierci swojego zwierzchnika Szahrucha (1405–1447) wykorzystał spory pomiędzy Timurydami i zajął: Soltanije i Kazwin, w 1452 Isfahan, a w 1453 Fars i Kerman. W 1450 wdał się w długotrwały konflikt z przywódcą Ak Kojunlu Dżahangirem (1444–1452) a następnie jego bratem Uzun Hasanem (1452–1478)[7]. 11 listopada 1467 doszło do walki pomiędzy siłami tego ostatniego a Dżahanszahem w pobliżu Sandżaru w regionie Czapakczur. Dżahanszah zginął wraz ze swoim synem podczas ucieczki z pola bitwy. Został pochowany w Tebryzie. W przeciągu dwóch kolejnych lat wszystkie terytoria Kara Kojunlu przeszły w ręce Ak Kojunlu i ich państwo upadło[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Iranica. Azeri Literature in Iran "The 15th century saw the beginning of a more important period in the history of the Azeri Turkish literature. The position of the literary language was reinforced under the Qarāqoyunlu (r. 1400-68), who had their capital in Tabriz. Jahānšāh (r. 1438-68) himself wrote lyrical poems in Turkish using the pen name of «Ḥaqiqi»."
- ↑ V. Minorsky. Jihān-Shāh Qara-Qoyunlu and His Poetry (Turkmenica, 9). Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. — Published by: Cambridge University Press on behalf of School of Oriental and African Studies, 1954. — V.16, p . 272, 283: «It is somewhat astonishing that a sturdy Turkman like Jihan-shah should have been so restricted in his ways of expression. Altogether the language of the poems belongs to the group of the southern Turkman dialects which go by the name of Azarbayjan Turkish.»; «As yet nothing seems to have been published on the Br. Mus. manuscript Or. 9493, which contains the bilingual collection of poems of Haqiqi, i.e. of the Qara-qoyunlu sultan Jihan-shah (A.D. 1438—1467).»
- ↑ Franz Babinger, Z dziejów imperium Osmanów. Sułtan Mehmed Zdobywca i jego czasy, Warszawa 1977, s. 66.
- ↑ Michel Kuršanskis, La descendance d'Alexis IV, empereur de Trébizonde. Contribution à la prosopographie des Grands Comnènes, "Revue des études byzantines" 37 (1979), s. 239–247 [1].
- ↑ Jerzy Hauziński, Irańskie intermezzo: dzieje Persji w średniowieczu (VII - koniec XV w.), Warszawa 2008, s. 290.
- ↑ Peter M. Holt, Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku, przeł. Barbara Czarska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1993, s. 216-217.
- ↑ Franz Babinger, Z dziejów imperium Osmanów. Sułtan Mehmed Zdobywca i jego czasy, Warszawa 1977, s. 252.
- ↑ Jerzy Hauziński, Irańskie intermezzo: dzieje Persji w średniowieczu (VII - koniec XV w.), Warszawa 2008, s. 291-293.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Franz Babinger, Z dziejów imperium Osmanów. Sułtan Mehmed Zdobywca i jego czasy, przeł. Tadeusz Zabłudowski, Warszawa 1977.
- Jerzy Hauziński, Irańskie intermezzo: dzieje Persji w średniowieczu (VII - koniec XV w.), Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek 2008, ISBN 83-7441-970-3.
- Peter M. Holt, Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku, przeł. Barbara Czarska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1993.