Dżarasz

Dżarasz

‏جرش‎

Państwo	Jordania
Muhafaza	Dżarasz
Populacja • liczba ludności	50 745 (2015)
Położenie na mapie Jordanii Dżarasz
32°16′50″N 35°53′43″E
Strona internetowa

Forum owalne rzymskiej Gerazy

Dżarasz (arab. جرش, także Jerash, Jerasz, Dżerasz), starożytna Geraza – miasto w Jordanii, ośrodek administracyjny muhafazy Dżarasz. Odległe ok. 50 km na północ od Ammanu.

Znane z odbywających się w lipcu festiwali kultury i sztuki z udziałem artystów z całego świata.

Historia

Założone najprawdopodobniej w IV wieku p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego lub jego wodza Perdikkasa. Niektóre źródła podają również fundację w III wieku p.n.e. (przez Ptolemeusza II Filadelfosa) bądź w II wieku p.n.e. (przez Antiocha IV Epifanesa). Pod koniec II wieku p.n.e. wcielone przez Machabeuszów do Judy, w 63 p.n.e. zostało zajęte przez rzymskie wojska Pompejusza. Rozkwit miasta przypadł w II wieku n.e. na okres panowania cesarza Trajana. Pochodził stamtąd m.in. neopitagorejski filozof Nikomachos z Gerazy. W VI stuleciu, za rządów bizantyjskiego władcy Justyniana w mieście wzniesiono co najmniej 7 kościołów. W 614 Gerazę zdobyli Sasanidzi, a w 636 Arabowie. W 749 miasto uległo zniszczeniu wskutek trzęsienia ziemi. Ruiny odkrył w 1806 Ulrich Seetzen.

Stanowisko archeologiczne

Stanowisko archeologiczne obejmuje ruiny jednego z najlepiej z zachowanych na świecie rzymskich miast z okresu starożytności. Do najważniejszych zabytków należą:

• Świątynia Artemidy, patronki miasta – zbudowana w latach 150-170, położona przy głównej ulicy (cardo maximus), od której prowadziły do niej monumentalne schody poprzedzone bramą. Główną część świątyni stanowiło pomieszczenie o wymiarach 160x120 metrów, z ołtarzem ofiarnym pośrodku, otoczone kolumnadą (zachowanych 11 z 12 kolumn); całość niegdyś przykryta drewnianym stropem;
• Świątynia Zeusa (162 r.), z której zachowało się kilka potężnych 15-metrowych kolumn. Przed nią znajduje się taras, z którego pozostałości monumentalnych schodów prowadziły na Forum owalne;
• teatr rzymski (północny) zbudowany w 165, rozbudowa w 235, po której widownia mogła pomieścić 1600 osób (częściowo odtworzona ściana proscenium);
• teatr rzymski (południowy) na 5 tys. miejsc siedzących, zbudowany w latach 81-96 i zachowany w lepszym stanie niż teatr północny;
• hipodrom pochodzący z I-III w., o wymiarach 244x50 metrów, którego widownia mogła pomieścić 15 tys. osób. Po zajęciu miasta przez Sasanidów wykorzystywany jako arena do gry w polo;
• Brama Południowa wzniesiona w postaci tetrapylonu, stanowi aktualnie wejście dla turystów (obok znajdują się kasy biletowe);
• Forum owalne – położone za Bramą Południową, o wymiarach 90x80 metrów. Otoczone 56 jońskimi kolumnami, w centralnej części VII-wieczna fontanna;
• kompleks łaźni rzymskich zbudowanych na przełomie II i III wieku;
• nimfeum (ok. 191) – publiczna, bogato zdobiona fontanna, o półkulistym kształcie i dekoracyjnych niszach, w których kiedyś prawdopodobnie znajdowały się rzeźby. Z centralnej półkolistej części woda spływała do położonego niżej basenu w kształcie muszli. Dolna część fontanny obudowana była marmurem;
• ruiny kościołów chrześcijańskich:
  • kościół św. Teodora zbudowany w 496 r. w formie trójnawowej bazyliki (zachowane nieliczne mozaiki);
  • kościół biskupa Izajasza, z którego zachowała się VI-wieczna mozaika;
  • kościół św. św. Kosmy i Damiana z VI wieku, z niemal w całości zachowanymi mozaikami o złożonych wzorach geometrycznych;
  • kościół św. Jana Chrzciciela – również z VI wieku, poważnie zniszczony;
  • kościół św. Jerzego zbudowany w VI wieku, jako jedyny przetrwał trzęsienie ziemi w 749 roku.

Bibliografia

• Magdalena Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski: Bliski Wschód. Praktyczny przewodnik. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2008, s. 150-153. ISBN 978-83-7513-146-8.
• Bradley Mayhew: Lonely Planet: Jordan. Wyd. 6. Lonely Planet, 2006, s. 108-113. ISBN 978-174-059-789-0.

Galeria

Dżarasz

Łuk Hadriana

Brama Południowa

Forum owalne

Kolumnada forum

Kolumnada forum

Teatr Południowy

Widok z Teatru na stary i nowy Dżarasz

Teatr Południowy i Świątynia Zeusa

Świątynia Zeusa

Świątynia Zeusa

Cardo Maximus - część południowa

Nimfeum

Schody wejściowe do Świątyni Artemidy

Świątynia Artemidy - patronki Dżaraszu

Cardo Maximus - część środkowa, w głębi widoczny Tetrapylon Północny

Tetrapylon Północny