DKD-V
 DKD-V SP-ACY przed Challenge 1930 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Konstruktor |
Stanisław Działowski i Mieczysław Działowski |
| Typ | |
| Konstrukcja |
górnopłat konstrukcji mieszanej |
| Załoga |
2 |
| Historia | |
| Data oblotu |
lipiec 1930 |
| Lata produkcji |
1929–1930 |
| Wycofanie ze służby |
połowa lat 30. |
| Liczba egz. |
1 |
| Liczba wypadków |
1 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
1 silnik rzędowy Cirrus III |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
10 m |
| Długość |
6,6 m |
| Wysokość |
2,7 m |
| Powierzchnia nośna |
18 m² |
| Masa | |
| Własna |
440 kg |
| Użyteczna |
210 kg |
| Startowa |
650 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
175 km/h |
| Prędkość przelotowa |
150 km/h |
| Prędkość minimalna |
75 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
2,5 m/s |
| Pułap |
3500 m |
| Rozbieg |
110 m |
| Dobieg |
50 m |
| Dane operacyjne | |
| Użytkownicy | |
| Polska | |
DKD-V – polski dwumiejscowy samolot sportowy w układzie zastrzałowego górnopłatu z przełomu lat 20. i 30. XX wieku, zaprojektowany i zbudowany w warsztatach 2 pułku lotniczego w Krakowie przez braci Stanisława i Mieczysława Działowskich. Oblatany w lipcu 1930 roku DKD-V był rozwinięciem poprzedniej konstrukcji Działowskich – DKD-IV. Samolot powstał z myślą o wzięciu udziału w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1930, jednak kilka dni przed nimi uległ kraksie i do startu nie doszło. Maszyny nie dopuszczono również do udziału w III Krajowym Konkursie Awionetek w Warszawie w 1930 roku. DKD-V używany był przez Ligę Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej i Aeroklub Krakowski do połowy lat 30. XX wieku.
Historia i użycie[edytuj | edytuj kod]
W drugiej połowie 1929 roku Stanisław i Mieczysław Działowscy na zamówienie krakowskiego okręgu Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej rozpoczęli prace nad nowym projektem dwumiejscowego samolotu sportowego, będącego rozwinięciem ich poprzedniej konstrukcji – DKD-IV[1][2]. Samolot zbudowano w warsztatach 2 pułku lotniczego w Krakowie z myślą o starcie w Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych Challenge 1930, a jego koszt budowy wyniósł 5200 złotych[1][2]. W odróżnieniu do poprzednich modeli do napędu samolotu zastosowano silnik rzędowy w miejsce gwiazdowego, przez co zmalał opór czołowy; inna była też konstrukcja kadłuba i bezosiowe podwozie[1][3]. Silnik Cirrus III został zakupiony przez Ministerstwo Komunikacji i przekazany Aeroklubowi Akademickiemu w Krakowie, choć nadal stanowił własność Ministerstwa[4].
DKD-V[a] został oblatany w pierwszej połowie lipca 1930 roku na lotnisku Rakowice-Czyżyny przez Stanisława Działowskiego[1][3]. Samolot otrzymał numer rejestracyjny SP-ACY[1][3]. Na kadłubie namalowano też numer startowy 03, z którym maszyna miała wystartować w Challenge[1][3]. Podczas prób samolot pokonał 3000 km, przebywając w powietrzu 20 godzin[6].
15 lipca 1930 roku, podczas przelotu pilotowanej przez Stanisława Działowskiego (drugim członkiem załogi był kpt. Maciejewski) maszyny z Krakowa do Warszawy, skąd reprezentujące Polskę na Challenge samoloty miały razem odlecieć do Berlina, pękł miedziany przewód paliwowy[1][7]. Silnik przestał pracować i pilot został zmuszony do lądowania w przygodnym terenie nieopodal Końskich. Samolot uderzył w stos kamieni polnych i skapotował, uszkadzając podwozie, skrzydła i zastrzały[1][8]. Stanisław Działowski doznał poważnych obrażeń głowy, zaś kpt. Maciejewski wyszedł z kraksy bez szwanku[1][9].
Niedługo po wypadku samolot został naprawiony na koszt Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, przy pomocy mechaników 2 pułku lotniczego z Mieczysławem Działowskim na czele[1][6]. 7 września 1930 roku DKD-V pilotowany przez sierż. S. Działowskiego wziął udział w organizowanym przez Aeroklub Akademicki w Krakowie II Locie Południowo-Zachodniej Polski[1][10]. Uczestniczyło w nim dziewięć samolotów, a program obejmował m.in. lot okrężny na trasie Kraków – Nowy Targ – Katowice – Częstochowa – Kraków, próbę prędkości wznoszenia w ciągu 15 minut i próbę lądowania[10]. Samolot Działowskich zajął w zawodach 3. miejsce z notą 146 punktów, ulegając PZL.5 (2. miejsce, 153 punkty) i RWD-2 (1. miejsce, 166 punktów)[10]. Działowski otrzymał też ⅓ nagrody Wojewódzkiego Komitetu LOPP w Kielcach w wysokości 600 zł dla konstruktora polskiego samolotu za największą sprawność (dzieląc ją po równo z konstruktorami RWD i Sido S-1)[11].
Maszynę zgłoszono również do udziału w rozgrywanym od 24 września do 6 października 1930 roku III Krajowym Konkursie Awionetek w Warszawie[6]. Z powodu przekroczenia dopuszczalnej masy własnej oraz braku dokumentów rejestracyjnych komisja konkursowa nie dopuściła jednak samolotu do rywalizacji[12][13][b]. Komisja zabroniła też Działowskiemu powrotu lotem DKD-V do Krakowa, polecając demontaż samolotu i transport koleją[15][16]. Stanisław Działowski złamał jednak zakaz i odleciał via Dęblin do Krakowa, wykonując „w odwecie” nad lotniskiem szereg niebezpiecznych akrobacji, przerwanych dopiero na rozkaz drugiego członka załogi, por. obs. Kosińskiego[16][17].
W kolejnych miesiącach DKD-V był wykorzystywany do lotów propagandowych na rzecz Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej[1]. Przekazano go później Aeroklubowi Akademickiemu, gdzie 7 czerwca 1931 roku otrzymał imię „Antoni”[1]. Latem maszyna została przebudowana i służyła od tej pory jako przejściowy samolot treningowo-akrobacyjny[1]. DKD-V był używany w Aeroklubie Krakowskim jeszcze przez kilka lat[1].
Rozwinięciem konstrukcji były niezrealizowane projekty trzymiejscowych samolotów turystycznych DKD-VII i DKD-VIII, które powstały w 1930 roku[1].
Opis konstrukcji i dane techniczne[edytuj | edytuj kod]
DKD-V był jednosilnikowym, dwumiejscowym, sportowym górnopłatem typu parasol o konstrukcji mieszanej[1]. Kadłub tworzyła kratownica wykonana z rur duralowych połączonych stalowymi spawanymi kolankami, wykrzyżowana drutami stalowymi[1]. Kabiny otwarte, osłonięte wiatrochronami[1].
Płat o obrysie trapezowym, dwudźwigarowy, trójdzielny, konstrukcji drewnianej, kryty płótnem; część środkowa (baldachim przymocowana do kadłuba słupkami z rur stalowych[18]. Płat podparty był dwiema parami zastrzałów wykonanych z rur duralowych, usztywnionych drutem stalowym[18]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 10 metrów, a powierzchnia nośna 18 m²[1][c]. Skrzydła były składane, co ułatwiało transport i hangarowanie[18]. Lotki i stery poruszane były linkami[18].
Długość samolotu wynosiła 6,6 metra, a wysokość 2,7 metra[1][d]. Masa własna płatowca wynosiła 440 kg, masa użyteczna 210 kg, zaś masa całkowita (startowa) 650 kg[1][e]. Obciążenie powierzchni wynosiło 36 kg/m²[1]. Usterzenie miało konstrukcję drewnianą[18].
Podwozie główne dwukołowe, bezosiowe, z rur stalowych, z amortyzatorami olejowo-powietrznymi i hamulcami; z tyłu amortyzowana sznurem gumowym płoza ogonowa[1].
Napęd DKD-V stanowił chłodzony powietrzem, 4-cylindrowy silnik rzędowy Cirrus III o mocy nominalnej 63 kW (85 KM) przy 1900 obr./min (moc startowa wynosiła 94 KM przy 2100 obr./min) i masie 130 kg[18]. Silnik napędzał stałe, drewniane, dwułopatowe śmigło ciągnące[18]. Obciążenie mocy wynosiło 7,65 kg/KM[1]. Zbiornik paliwa znajdował się w przedniej części kadłuba za silnikiem[18]. Prędkość maksymalna na poziomie morza wynosiła 175 km/h, prędkość przelotowa 150 km/h, zaś prędkość minimalna 75 km/h[1][3]. Maszyna osiągała pułap 3500 metrów z prędkością wznoszenia wynoszącą 2,5 m/s[1][f]. Czas wznoszenia na wysokość 1000 metrów wynosił 6 minut[3]. DKD-V charakteryzował się rozbiegiem wynoszącym 110 metrów i dobiegiem 50 metrów[1].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pierwotnie oznaczenie to nosił drugi egzemplarz DKD-IV, nazwany później DKD-IV bis[5].
- ↑ Według regulaminu zawodów maksymalna masa własna dwumiejscowych samolotów nie mogła przekraczać 400 kg[14].
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 608 podaje, że powierzchnia nośna wynosiła 15 m².
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 608 podaje, że długość samolotu wynosiła 6,3 metra, a wysokość 2,1 metra.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 608 podaje, że masa własna wynosiła 380 kg, a masa całkowita 600 kg.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 608 podaje, że samolot osiągał pułap 4500 metrów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Glass 2004 ↓, s. 112.
- ↑ a b Wawszczak 1985 ↓, s. 71.
- ↑ a b c d e f Cynk 1971 ↓, s. 608.
- ↑ Kronikapolska 1930 ↓, s. 25.
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 108.
- ↑ a b c Wawszczak 1985 ↓, s. 73.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 71-72.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 72.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 72-73.
- ↑ a b c IIlot 1930 ↓, s. 9.
- ↑ IIlot 1930 ↓, s. 10.
- ↑ Kawecki 1930 ↓, s. 5.
- ↑ IIIkonkurs 1930 ↓, s. 3.
- ↑ Kawecki 1930 ↓, s. 2.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 75.
- ↑ a b Lenartowicz 2009 ↓, s. 36.
- ↑ Wawszczak 1985 ↓, s. 76.
- ↑ a b c d e f g h Glass 2004 ↓, s. 113.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
- II-gi Lot Południowo-Zachodniej Polski. „Skrzydlata Polska”. Nr 3. I, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- III-ci krajowy konkurs awionetek. „Skrzydlata Polska”. Nr 4. I, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- Kronika polska. „Skrzydlata Polska”. Nr 4. I, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- Jan Kawecki. 3 krajowy konkurs awionetek. „Lot Polski”. Nr 11 (86). VIII, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- Teofil Lenartowicz. Awionetki Działowskich… i początki lotnictwa w Mielcu. „Lotnictwo z szachownicą”. Nr 2 (32), 2009. Wydawnictwo Sanko. ISSN 1643-5702.
- Zbigniew Wawszczak: Bracia Działowscy. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, seria: Miniatury Lotnicze. Zeszyt XLIV. ISSN 0239-8133.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Sylwetka samolotu DKD-V w serwisie samolotypolskie.pl. samolotypolskie.pl. [dostęp 2023-06-26]. (pol.).
- Sylwetka samolotu DKD-V w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-06-26]. (ros.).
