Tenzin Gjaco
| ||||
| ||||
![]() | ||||
![]() | ||||
XIV Dalajlama | ||||
Okres | od 22 lutego 1940 (od 1959 na uchodźstwie) | |||
Poprzednik | Thubten Gjaco | |||
Dane biograficzne | ||||
Data i miejsce urodzenia | 6 lipca 1935 Takcer, Tybet | |||
Ojciec | Czökjong Cering | |||
Matka | Deczi Cering | |||
Odznaczenia | ||||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |


Tenzin Gjaco, XIV Dalajlama (tyb. ལྷ་མོ་དོན་འགྲུབ་, [tɛ̃ ́tsĩ càtsʰo], wylie: bstan ’dzin rgya mtsho[1], ZWPY: Dainzin Gyaco; ur. 6 lipca 1935) – duchowy i polityczny przywódca narodu tybetańskiego, laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1989)[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w chłopskiej rodzinie, w miejscowości Takcer w północno-wschodnim Tybecie, niedaleko miasta Xining jako Lhamo Dondrub (tyb. ལྷ་མོ་དོན་འགྲུབ་, IPA: [l̥ámo tʰø̃ ̀ɖup]). W wieku dwóch lat chłopiec po długich i zgodnych z wielowiekową tybetańską tradycją poszukiwaniach kolejnych wcieleń dalajlamów został rozpoznany jako inkarnacja XIII Dalajlamy, Thuptena Gjaco. Wyświęcono go na mnicha i nadano imię duchowe: Dzietsyn Dziambel Ngałang Losang Jeszie Tenzin Gjaco – Najczcigodniejszy, Doskonałej Chwały, Elokwentny, Inteligentny Dzierżawca Nauk, Ocean Mądrości. Jednak tybetańscy buddyści zazwyczaj mówią o nim Yeshe Norbu – Klejnot spełniający życzenia lub Kundun – Obecność. Na Zachodzie, podobnie jak papież, jest tytułowany Jego Świątobliwość, używa się również skróconej formy imienia duchowego: Tenzin Gjaco.
Narodziny i rozpoznanie[edytuj | edytuj kod]
Przyszedł na świat tuż przed świtem, 6 lipca 1935[3] roku w wiosce Takcer w północno-wschodnim Tybecie jako dziewiąte dziecko ubogich rolników[4]. Matka, Deczi Cering, powiła go w należącej do rodzinnego gospodarstwa oborze[5]. Szyja noworodka była okręcona przez pępowinę, co według interpretacji duchownych znamionowało posiadanie wielu zasług z poprzednich wcieleń[6]. Według zapisków prowadzonych przez przewodniczącego komisji poszukiwawczej, Keucanga Rinpocze (Keutsanga Rinpocze), niedługo po przyjściu na świat chłopca w najbliższej okolicy jego domu rodzinnego pojawiło się duże stado kruków, ptaków związanych z I, VII, VIII i XII Dalajlamą[7].
Działalność polityczna[edytuj | edytuj kod]
22 lutego 1940 został intronizowany jako XIV Dalajlama. 17 listopada 1950, po wkroczeniu Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej w październiku tego samego roku do Tybetu, otrzymał pełną władzę polityczną. Od czasu upadku powstania w 1959 roku przebywa na emigracji w Indiach, gdzie w Dharamsali kieruje emigracyjnym rządem swojego kraju, będącego obecnie częścią Chińskiej Republiki Ludowej. 10 marca 2011 zapowiedział w oświadczeniu wydanym z okazji Tybetańskiego Dnia Powstania Narodowego swoją rezygnację z pełnionych funkcji politycznych, na rzecz przywódcy wybranego w sposób demokratyczny[8].
Wizyty w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Dalajlama odwiedził Polskę 7 razy:
- 1993[9]
- 2000[10]
- grudzień 2008[11] na zaproszenie Marszałka Senatu Bogdana Borusewicza uczestniczył w obchodach 25-lecia przyznania Lechowi Wałęsie Nagrody Nobla
- 2009[12]
- 22-23 września 2010
- październik 2013 (w ramach odbywającego się w Warszawie 13. Szczytu Noblistów)[13]
- 19-23 września 2016 (Wrocław, Świdnica)
Zapowiadane zakończenie obecnego wcielenia[edytuj | edytuj kod]
Dalajlama w kwietniu 2016 potwierdził, że będzie żył 113 lat w obecnym wcieleniu, czyli odejdzie w roku 2048 lub 2049[14]. Tradycją w linii dalajlamów jest, że informują oni o swoich datach śmierci i datach ponownych inkarnacji. Wybrani dostojnicy buddyjscy wędrują po kraju, starając się odnaleźć dziecko, kolejną inkarnację i oficjalnie potwierdzają ten fakt.
Dokonania[edytuj | edytuj kod]
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
Publikacje książkowe Tenzina Gjaco[15][16]:
- My Land and My People (1962)
- The Opening of the Wisdom Eye (1966)
- The Buddhism of Tibet and the Key to the Middle Way (1975)
- Universal Responsibility and the Good Heart (1977)
- Deity Yoga (wraz z Jeffreyem Hopkinsem, 1981)
- Four Essential Buddhist Commentaries (1982)
- Collected Statements, Interviews & Articles (1982)
- Advice from Buddha Shakyamuni (1982)
- Kindness, Clarity and Insight (1984)
- Opening the Mind and Generating a Good Heart (1985)
- Opening of the Eye of New Awareness (1985)
- Kalachakra Tantra – Rite of Initiation (wraz z Jeffreyem Hopkinsem, 1985)
- Tantra in Tibet (wraz z Jeffreyem Hopkinsem, książka zawiera również jedno z pism Congkhapy, 1987)
- The Union of Bliss & Emptiness (1988)
- Transcendent Wisdom (1988)
- The Dalai Lama at Harvard (1988)
- The Bodhgaya Interviews (1988)
- Ocean Of Wisdom (1989)
- Policy of Kindness (1990)
- The Nobel Peace Prize and the Dalai Lama (1990)
- My Tibet (wraz z Galenem Rowellem, 1990)
- The Global Community & the Need for Universal Responsibility (1990)
- Freedom in Exile (1990, 1991; wydanie polskie Wolność na wygnaniu. Autobiografia, 1993)
- Path to Bliss (1991)
- Mind Science – An East – West Dialogue (wraz z Herbertem Bensonem, Robertem A. Thurmanem, Howardem E. Gardnerem i Danielem Golemanem, 1991)
- Cultivating a Daily Meditation (1991)
- Gentle Bridges – Conversations with the Dalai Lama on the Sciences of the Mind (wraz z Jeremy Haywardem i Francisco Varelą, 1992)
- Worlds in Harmony (1992)
- Generous Wisdom – Commentaries on the Jatakamala (1993)
- Words of Truth (1993)
- A Flash of Lightning in the Dark of Night (1994)
- The World of Tibetan Buddhism (1995)
- The Way to Freedom (1995; wydanie polskie Droga do wolności, 1998)
- The Spirit of Tibet: Universal Heritage – Selected Speeches and Writings (1995)
- The Power of Compassion (1995; wydanie polskie Moc współczucia, 1996)
- The Path to Enlightenment (1995)
- His Holiness the Dalai Lama Speeches Statements Articles Interviews from 1987 to June 1995 (1995)
- Dimensions of Spirituality (1995)
- Dialogues on Universal Responsibility and Education (1995)
- Commentary on the Thirty Seven Practices of a Bodhisattva (1995)
- Awakening the Mind, Lightening the Heart (1995; wydanie polskie Przebudzanie umysłu, rozświetlanie serca, 1998)
- The Good Heart – A Buddhist Perspective on the Teachings of Jesus (1996)
- Beyond Dogma (1996)
- Buddha Nature (1997)
- Sleeping, Dreaming and Dying (1997)
- Love, Kindness and Universal Responsibility (1997)
- The Joy of Living and Dying in Peace (1997)
- The Heart of Compassion (1997)
- Healing Anger – The Power of Patience from a Buddhist Perspective (1997)
- The Gelug/Kagyu Tradition of Mahamudra (wraz z Alexandrem Berzinem, 1997)
- Spiritual Advice for buddhists and Christians (1998)
- The Political Philosophy of His Holiness the Dalai Lama – Selected Speeches and Writings (1998)
- The Path to Tranquillity – Daily Meditations (1998)
- The Four Noble Truths (1998)
- The Art of Happiness (wraz z Howardem C. Cutlerem, 1998; wydanie polskie Sztuka szczęścia. Poradnik życia, 2000)
- The Power of Buddhism (wraz z Jean-Claude Carrière, 1999; wydanie polskie Siła buddyzmu. Jak lepiej żyć we współczesnym świecie, 2008)
- Imagine All the People – The Dalai Lama on Money, Politics and Life as it Coud Be (wraz z Fabien Ouaki, 1999)
- Introduction to Buddhism (1999)
- Training the Mind (1999)
- The Little Book of Buddhism (1999)
- The Heart of the Buddha’s Path (1999)
- Consciousness at the Crossroads – Conversations with the Dalai Lama on Brain Science and Buddhism (rozmowa z uczestnikami konferencji Brain Science and Buddhism, 1999)
- Ancient Wisdom, Modern World – Ethics for a New Millennium (1999; wydanie polskie Etyka na nowe tysiąclecie, 2000)
- Essential Teachings (1999)
- Buddha Heart, Buddha Mind – Living the Four Noble Truths (2000)
- Dalai Lama’s Book of Wisdom (2000)
- The Little Book of Wisdom (2000)
- Transforming the Mind (2000)
- A Simple Path (2000)
- The Meaning of Life – Bhuddhist Perspectives on Cause and Effect (2000)
- The Transformed Mind – Reflections on Truth, Love and Happiness (2001)
- Stages of Meditation (2001)
- An Open Heart (2001)
- Pocket Dalai Lama (2002)
- Illuminating the Path to Enlightenment (2002)
- How to Practice (2002)
- Essence of the Heart Sutra (2002)
- Advice on Dying (2002)
- Healing Emotions – Conversation with the Dalai Lama on Emotions and Health (2003)
- Heart of Compassion (2003)
- 365 – Dalai Lama Daily Advice from the Heart (2003)
- Art of Happiness at Work (wraz z Howardem C. Cutlerem, 2003; wydanie polskie Sztuka szczęścia w pracy, 2004)
- Warm Heart Open Mind (2003)
- The Compassionate Life (2003)
- Destructive Emotions (wraz z Danielem Golemanem, 2004)
- Practicing Wisdom – The Perfection of Shantideva’s Bodhisattva Way (2004)
- New Physics and Cosmology – Dialogues with the Dalai Lama (wraz z Arthurem Zajoncem i Zarą Houshmand, 2004)
- Dzogchen: Heart Essence of the Great Perfection (2004)
- The Wisdom of Forgiveness (wraz z Victorem Chanem, 2004; wydanie polskie Dalajlama nieznany. Niezwykła siła przebaczenia)
- Many Ways to Nirvana (2004)
- Path of Wisdom, Path of Peace – A Personal Conversation (wraz z Felizitas von Schönborn, 2005)
- Lighting the Path, Teachings on Wisdom and Compassion (2005)
- Widening the Circle of Love (2005)
- The Universe in a Single Atom – The Convergence of Science and Spirituality (2005)
- Yoga Tantra – Paths to Magical Seats (wraz z Jeffreyem Hopkinsem, 2005)
- Teachings on je Tsong Khapa’s Three Pincipal Aspects of the Path (2006)
- Activating Bodhichitta and a Meditation on Compassion (2006)
- Mind in Comfort and Ease – The Vision of Enlightenment in the Great Perfection (2007)
- Dalai Lama at MIT (2008)
- In My Own Words – An Introduction to My Teachings and Philosophy (2008)
- Becoming Enlightened (2009)
- Emotional Awareness (wraz z Paulem Ekmanem, 2009)
- Art of Happiness in a Troubled World (wraz z Howardem C. Cutlerem, 2009; wydanie polskie Sztuka szczęścia w trudnych czasach, 2010)
- All You Ever Wanted to Know About Happiness, Life and Living (2009; wydanie polskie Rozmowy z Dalajlamą o życiu, szczęściu i przemijaniu, 2010)
- Leaders’s Way – Business, Buddhism and Happiness in an Interconnected World (wraz z Laurensem van den Muyzenbergiem, 2009; wydanie polskie Droga przywódcy. Studium buddyzmu i jego znaczenia w dobie globalizacji, 2009)
- The Middle Way – Faith Grounded in Reason (2009)
- Toward a True Kinship of Faiths (2010)
- My Spiritual Journey (wraz z Sofią Stril-rever, 2010)
- Beyond Religion: Ethics for a Whole World (2011)
- The Wisdom of Compassion (wraz z Victorem Chanem, 2013)
Filmy[edytuj | edytuj kod]
XIV Dalajlama wystąpił w licznych filmach dokumentalnych dotyczących Tybetu (między innymi When the Dragon Swallowed the Sun., Tibet: El techo del mundo, Ce qu’il reste de nous, Dalai Lama – filozof nadziei i ludzkiego współodczuwania). Ekranizacją życia XIV Dalajlamy, do momentu ucieczki do Indii jest film Martina Scorsese pt. Kundun – życie Dalaj Lamy. Dalajlama jest także kluczową postacią również opartego na faktach filmu Siedem lat w Tybecie.
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Order Uśmiechu (międzynarodowy)[17]
- Order Ecce Homo[18][19] – polskie odznaczenie kościelne przyznane w 2001 za nieustanne świadectwo prowadzenia walki o niepodległość Tybetu orężem dialogu, pozbawionym przemocy, w duchu tolerancji, za umiejętne łączenie trudnych i ciężkich spraw politycznych z łagodnością i lekkością uśmiechu, za delikatne i zarazem konkretne przypominanie prawa do samostanowienia Narodów[20]
- Order Białego Lotosu (Kałmucja, Rosja, 10 grudnia 2006)[21]
- Złoty Medal Kongresu (Stany Zjednoczone, 17 października 2007)[22]
Nagrody i wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]
- The Ramon Magsaysay Award for Community Leadership (1959)
- The Admiral Richard E. Byrd Memorial Award (1959)[23]
- The Lincoln Award (1960)[23]
- Klucze do Los Angeles (1979)[24]
- Klucze do San Francisco (1979)
- Medal Specjalny Azjatyckiej Buddyjskiej Rady Pokoju (1979)[23]
- Nagroda im. dr. Leopolda Lucasa (1988)[23]
- Le Prix de la Memorie (1989)[23]
- Pokojowa Nagroda Nobla (1989)
- Nagroda Shiromani (1991)[23]
- Nagroda Ziemi (1991)[23]
- Wheel of Life Award (1991)[23]
- Nagroda Syjonistycznej Organizacji Kobiet Hadassah za całokształt dokonań (1999)
- Człowiek Roku Chorwackiej Akademii Nauk (2002)[25]
- Klucze do Nowego Jorku (2005)
- Miejsce na liście najbardziej wpływowych bohaterów i ikon według „Time” (2004[26], 2005[27])
- Najbardziej wpływowy lider polityczny według „Time” (2008)[28]
- 46. miejsce w rankingu 50 najbardziej wpływowych ludzi świata, opublikowanym przez Newsweek (2008)[29][30]
- Niemiecka Nagroda Mediów (2009)[31][32]
- Nagroda Fundacji Jana Langosza[33][34]
- Międzynarodowa Nagroda Wolności (2009)[35]
- Fetzer Prize (z arcybiskupem Desmondem Tutu, (2009)[36]
- 39. miejsce w rankingu najpotężniejszych ludzi świata, opublikowanym przez Forbes (2009)[37]
- Medal Zasługi dla Demokracji (2010)[38]
- International Freedom Conductor Award (2010)[39]
- Nirmala Deshpande Memorial Award for Peace and Global Harmony (2010)[40]
- Klucze do Mariboru (2010)[41]
- Menschen in Europa Award (2010)[42]
- Medal „Zawsze solidarni” (2010; NSZZ „Solidarność”)[43]
- Harry T. Wilkes Leadership Award (2010)
- Nagroda Templetona (2012)[44]
Doktoraty honoris causa i inne honorowe stopnie naukowe[edytuj | edytuj kod]
Poniżej wymieniono niektóre uczelnie, które przyznały XIV Dalajlamie doktorat honorowy bądź inny honorowy stopień naukowy. O ile nie podano inaczej, są to doktoraty. W nawiasach podano datę przyznania wyróżnienia.
- Benares Hindu University (1957)[45]
- Uniwersytet Paryski (1984)[23]
- Uniwersytet Karnataka w Dharwad (1990)[23]
- Uniwersytet Boloński (1990)[23]
- Uniwersytet Andra w Visakapatnam (1992)
- Melbourne University (1992)
- Pontifica Universidade de São Paulo (1992)
- Berea College w Kentucky (1994)[46]
- Columbia University w Nowym Jorku (1994)
- Uniwersytet Sun Jat-sena w Kaohsiung (1997)
- Brandeis University w Bostonie (1998)
- Emory University w Atlancie (1998)
- Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie (2000)[47]
- Mongolski Uniwersytet Państwowy (7 listopada 2002)[48]
- University of Puerto Rico w San Juan (2004)[49]
- Uniwersytet Iberoamerykański w Meksyku (2004)[50]
- Uniwersytet w Tartu (2005)
- Uniwersytet Ben Guriona w Beer Szewie
- Southern Cross University w Lismore
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie (2008)[51]
- Delhi University (2009)
- Uniwersytet w Marburgu (2009)[52]
- Broward College w Davie (2010, bakalaureat honoris causa)[53]
- University of Northern Iowa (2010)[54]
- Miami University[55]
- Jamia Millia Islamia University w Delhi (2010)[56]
- Central University of Himachal Pradesh (2013)[57]
- University of Maryland (2013)[57]
- Maitripa College (2013)[57]
- Tulane University (2013)[57]
Funkcje honorowe[edytuj | edytuj kod]
- Honorowy przewodniczący Chińskiego Stowarzyszenia Buddyjskiego (1953-1959)[58]
- Honorowy patron Departamentu Finansów Centralnego Rządu Tybetańskiego[59]
- Patron Polskiej Unii Buddyjskiej (1997)[60]
- Patron The Buddhist Book Project Poland (21 sierpnia 2001)[61]
- Honorowy członek Club of Budapest[62]
- Członek komitetu patronackiego The Center for Compassion and Altruism Research and Education[63]
- Honorowy członek International Committe for the Banner of Peace[64]
- Honorowy przewodniczący Mind and Life Institute[65]
- Honorowy członek The Dalai Lama Center for Ethics and Transformative Values[66]
- Patron Buddhist Society of UK[67]
- Honorowy patron Charytatywnej Aukcji Dzieł Sztuki Współczesnej i Aktualnej w Warszawie (2007)[68]
Honorowe obywatelstwa[edytuj | edytuj kod]
- Kanada (2006)[69]
- Wenecja[70]
- Rzym[71]
- Wrocław (2008)[72][73]
- Paryż (2008)[74][75]
- Warszawa (2009)[76][77]
- Memphis (2009)
- Budapeszt (2010)[78]
Związki z chrześcijaństwem[edytuj | edytuj kod]
XIV Dalajlama uważa Jezusa Chrystusa za bodhisattwę[79]:
Jezus Chrystus również żył kilka razy... A więc, widzicie, osiągnął wyższy stan jako Bodhisattwa lub osoba oświecona, przez praktykę buddyjską lub coś podobnego...
Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]
Rząd Chińskiej Republiki Ludowej oskarża „klikę dalajlamy” o działalność secesjonistyczną i nawoływanie do oderwania Tybetu od Chin[80], a także o próby „szerzenia chaosu” w tym regionie m.in. poprzez sprowokowanie zamieszek w Tybecie w marcu 2008 roku[81]. Krytykuje również deklaracje tybetańskiego lidera o wyznaczeniu swojego następcy za życia, nazywając je „gwałtem na tybetańskiej tradycji”[82].
Australijski dziennik The Age oskarżył dalajlamę o pobieranie, a następnie sprzeniewierzanie gigantycznych sum pieniędzy od CIA, a także o korupcję i nepotyzm poprzez obsadzanie swojego rodzeństwa na wysokich stanowiskach w tybetańskim rządzie na uchodźstwie[83]. W 1998 roku tybetański rząd na uchodźstwie przyznał, że w latach 60. otrzymał od CIA w sumie 1,7 mln $ przeznaczonych na szkolenie antychińskiej partyzantki, zdementował natomiast informacje o otrzymywaniu przez dalajlamę prywatnej pensji od amerykańskiego wywiadu[84]. Zarzuty o komercyjne działania dalajlamy pojawiły się także w związku z jego wystąpieniem w reklamie firmy Apple Inc.[85][86].
Kontrowersje wywołały nawoływania dalajlamy do światowego pokoju, przy jednoczesnym wyrażaniu poparcia dla indyjskich prób nuklearnych[86]. Przed zamachem terrorystycznym w tokijskim metrze w 1995 roku dalajlama wielokrotnie spotykał się z Shōkō Asaharą, przywódcą sekty Najwyższej Prawdy, który podarował mu kwotę 45 milionów rupii[86].
Opinia dalajlamy potępiająca kult buddyjskiego bóstwa Dordże Szugden[87] spowodowała gniewną reakcję części środowiska buddyjskiego. Członkowie organizacji Nowa Tradycja Kadampy, założonej przez mieszkającego w Wielkiej Brytanii tulku, oskarżają Tenzina Gjaco o ograniczanie wolności religijnej[88]. 5 lutego 1997 w Dharamsali został zamordowany jeden z najbliższych współpracowników Dalajlamy, dyrektor utworzonego z jego inicjatywy Instytutu Dialektyki Buddyjskiej, Lobsang Gjaco[89]. W czasie wizyty dalajlamy w Wielkiej Brytanii i Australii w czerwcu 2008 roku doszło do ulicznych demonstracji z udziałem mnichów i mniszek; demonstranci trzymali transparenty z hasłami „kłamca” i „hipokryta”[90][91][92].
Dalajlamę krytykują także radykalni tybetańscy działacze emigracyjni. Zdaniem członków Kongresu Młodzieży Tybetańskiej jego polityka jest „zbyt pokojowa” i „nieskuteczna”[93][94][95].
Kontrowersje wśród części tybetańskiej diaspory budzi sformułowana przez dalajlamę tzw. propozycja strasburska. Stanowi ona rozwinięcie Pięciopunktowego Planu Pokojowego, przedstawionego przed amerykańskim Kongresem w 1987. Zakłada utworzenie w Tybecie samorządnego i demokratycznego organizmu politycznego stowarzyszonego z ChRL, w którym inkarnacja dalajlamy nie zajmowałaby żadnego stanowiska. Krytycy tej koncepcji nazywają ją „zdradą sprawy Tybetu”. Zauważają również, że została ona przedstawiona na arenie międzynarodowej bez przeprowadzenia odpowiednich konsultacji społecznych[96].
Niewielka grupa konserwatywnych buddystów praktykujących w szkole Karma Kagyu podejrzewa dalajlamę o użycie czarnej magii przeciwko XVI Karmapie, który zmarł na raka w 1981[97].
Kontrowersje budzi również rola XIV Dalajlamy w poszukiwaniach inkarnacji XVI Karmapy. W 2001 przedstawiciele 500 klasztorów i ośrodków medytacyjnych szkoły Karma Kagyu popierających pretendenta do tytułu Karmapy Taje Dordże wystosowali do dalajlamy list otwarty, w którym domagali się, aby ten „wycofał się z wewnętrznego konfliktu szkoły Karma Kagyu” i zaprzestał wspierania Ogjena Trinleja Dordże. Oskarżyli go również o „celowe popieranie niewłaściwych decyzji i działań skorumpowanych lamów Kagyu”[98]. Środowiska związane z Ole Nydahlem zarzucają mu wręcz współpracę z komunistycznymi władzami Chin w celu opanowania szkoły Karma Kagyu[99].
Liczne protesty wywołały także wykłady Tenzina Gjaco dotyczące pracy ludzkiego mózgu na Uniwersytecie Stanforda wygłoszone w 2005. Grupa kilkuset naukowców podpisała wówczas petycję, w której sprzeciwiała się wystąpieniom tybetańskiego lidera. Twierdzili w niej, że nie jest on osobą kompetentną, by wypowiadać się na tematy medyczne[100].
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Drzewo genealogiczne[101][102][103][104]:
Taszi Thondup | Lhamo Dolma | Czodong Phuncok | Dolma Co | ||||||||||
Czökjong Cering ur. 1899 zm. 1947 |
Sonam Como (Deczi Cering) ur. 1900 zm. 12 I 1981 |
||||||||||||
Cering Dolma ur. 1920 zm. XI 1964 |
Thupten Dżigme Norbu (Takcer Rinpocze) ur. 16 VIII 1922 zm. 5 IX 2008 |
Gjalo Thondup ur. 1929 |
Lobsang Samten ur. 1932 zm. 1985 |
Lhamo Thondup (Tenzin Gjaco, XIV Dalajlama) ur. 6 VII 1935 | |||||
Dziecyn Pema ur. 7 VII 1940 |
Tenzin Czota |
Tenzin Czögjal (Ngari Rinpocze) ur. 1946 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ushuaiapl.: Tenzin Gjaco (pol.). [dostęp 5 października 2009].
- ↑ Nobelpeaceprize.org: Prize Laureates (ang.). [dostęp 8 października 2009].
- ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 110. ISBN 83-89375-94-X.
- ↑ Thomas Laird: Opowieść o Tybecie. Rozmowy z Dalajlamą. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2008, s. 298. ISBN 978-83-7510-128-7.
- ↑ Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 502. ISBN 978-83-7554-010-9.
- ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 111. ISBN 83-89375-94-X.
- ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 112. ISBN 83-89375-94-X.
- ↑ Statement of His Holiness the Dalai Lama on the 52nd Anniversary of the Tibetan National Uprising Day.
- ↑ Polskie Radio.[martwy link]
- ↑ BenchenOrg.pl: J.Ś. Dalajlama w Polsce w 2000 r.. [dostęp 10 października 2009].[martwy link]
- ↑ Wyborcza.pl: Dalajlama w Polsce (pol.). [dostęp 10 października 2009].[martwy link]
- ↑ IAR: Dalajlama w Polsce. W: psz.pl (Portal Spraw Zagranicznych) [on-line]. Delta Interactive Sp. z o.o., 28 lipca 2009. [dostęp 22 września 2016].
- ↑ Szczyt Noblistów: Dalajlama XIV o przemocy w XX w. i pragnieniu pokoju. W: Dzieje.pl [on-line]. PAP, 23 października 2013. [dostęp 22 września 2016].
- ↑ His Holiness reaffirmed to live 113 years: senior Gelug leaders, Phayul.com [dostęp 2016-04-18] .
- ↑ Dalailama.com: Books (ang.). [dostęp 2 kwietnia 2010].
- ↑ Hfhrpol.waw.pl: Bibliografia (pol.). [dostęp 24 września 2010].
- ↑ IPolska.com: Dalajlama wśród 12 nowych kawalerów Orderu Uśmiechu (pol.). [dostęp 5 października 2009].
- ↑ Damy i Kawalerowie Orderu „Ecce Homo” w 2001.
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 3 kwietnia 2010].
- ↑ .Kawaler Orderu rok 2001 [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ Dalailama.com: Dalai Lama Receives the White Lotus Order (ang.). [dostęp 16 maja 2009].
- ↑ Marek Kalmus: Tybet: legenda i rzeczywistość. Kraków: Bezdroża, 2008, s. 352. ISBN 978-83-7560-090-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz(red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, s. 540. ISBN 978-83-7554-010-9.
- ↑ Tibet.com: Major Awards conferred on His Holiness the Dalai Lama (ang.). [dostęp 6 października 2009].
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ Time.com: Dalai Lama – Teaching Us to Be Neighbors (ang.). [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ Time.com: The Dalai Lama – He Belongs to the World (ang.). [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ WirtualneMedia.pl: Dalajlama na czele listy „100 najbardziej wpływowych” osób tygodnika „Time” (pol.). [dostęp 25 kwietnia 2009].
- ↑ GazetaPrawna.pl: USA – „Newsweek”: 50 najbardziej wpływowych ludzi świata (pol.). [dostęp 5 czerwca 2009].
- ↑ Ratujtybet.org: Lista 50 najbardziej wpływowych ludzi świata (pol.). [dostęp 3 sierpnia 2009].
- ↑ WirtualneMedia.pl: Dalajlama odebrał Niemiecką Nagrodę Mediów (pol.). [dostęp 25 kwietnia 2009].
- ↑ RatujTybet.org: Dalajlama odebrał Niemiecka Nagrodę Mediów (pol.). [dostęp 3 sierpnia 2009].
- ↑ Rp.pl: Słowackie władze ignorują Dalajlamę (pol.). [dostęp 24 września 2009].
- ↑ DalajlamaInfo.pl: Dalajlama otrzymuje Nagrodę Jana Langosa (pol.). [dostęp 5 października 2009].
- ↑ DalajlamaInfo.pl: Jego Świątobliwość Dalajlama otrzymuje Międzynarodową Nagrodę Wolności (pol.). [dostęp 5 października 2009].
- ↑ Oregonfaithreport.com: Dalai Lama and Desmond Tutu win Fetzer award (ang.). [dostęp 2 października 2009].
- ↑ Forbes.com: #39 Tenzin Gyatso (ang.). [dostęp 18 grudnia 2009].
- ↑ RatujTybet.org: Medal National Endowment for Democracy dla Dalajlamy (pol.). [dostęp 18 lutego 2010].
- ↑ Tibet.net: His Holiness the Dalai Lama Honoured with International Freedom Conductor Award (ang.). [dostęp 22 lutego 2010].
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 25 marca 2010].
- ↑ Phayul.com: Dalai Lama in Slovenia speaks on ethics (ang.). [dostęp 7 kwietnia 2010].
- ↑ Phayul.com: Dalai Lama honoured with 'Menschen in Europa Award 2010' (ang.). [dostęp 7 września 2010].
- ↑ Wyborcza.pl: Dalajlamo, witaj we Wrocławiu, w swoim mieście! (pol.). [dostęp 22 września 2010].
- ↑ Templetonprize.org: Current Winner (ang.). [dostęp 29 marca 2012].
- ↑ Czternasty Dalajlama. W: Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 541. ISBN 978-83-7554-010-9.
- ↑ Czternasty Dalajlama. W: Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski& Co Agencja Wydawnicza, 2008, s. 539. ISBN 978-83-7554-010-9.
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 6 kwietnia 2010].
- ↑ Dalailama.com: List of Major Awards and Honorary Conferments Received (ang.). [dostęp 4 lipca 2009].
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 4 kwietnia 2010].
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 2 kwietnia 2010].
- ↑ Wprost.pl.: Ludzie Wprost – Tenzin Giaco Dalajlama (XIV) (pol.). [dostęp 11 czerwca 2009].
- ↑ IAR: Dalajlama do Zachodu: „Nie narzekajcie na kryzys”. W: psz.pl (Portal Spraw Zagranicznych) [on-line]. Delta Interactive Sp. z o.o., 2 sierpnia 2009. [dostęp 22 września 2016].
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 15 marca 2010].
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 2 czerwca 2010].
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 11 listopada 2010].
- ↑ Dalailama.com: Awards & Honors: 2000 – 2010 (ang.). [dostęp 25 grudnia 2010].
- ↑ a b c d Awards & Honors: 2000 – 2013 (ang.). Dalailama.com. [dostęp 21 maja 2013].
- ↑ Books.google.pl: The International Who’s Who 2004, DALAI LAMA, The Tenzin Gyatso (ang.). [dostęp 21 maja 2010].
- ↑ Paljor.net: Department of Finance (Central Tibetan Administration) (ang.). [dostęp 7 kwietnia 2010].
- ↑ BuddyzmEu.org: Polska Unia Buddyjska pod patronatem Jego Świątobliwości Dalajlamy (pol.). [dostęp 4 października 2009].
- ↑ BbppEu.org: Kalendarium (pol.). [dostęp 7 października 2009].
- ↑ Clubofbudapest.org: Honorary Members (ang.). [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ Ccare.stanford.edu: Patron Committee (ang.). [dostęp 7 kwietnia 2010].
- ↑ Banderadelapaz.org: [http://www.banderadelapaz.org/en/articles/interview.shtml The International Committe for the Banner of Peace] (ang.). [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ Mindandlife.org: Board of Directors and Scientific Advisory Board (ang.). [dostęp 22 lutego 2010].
- ↑ Thecenter.mit.edu: Honorary Members (ang.). [dostęp 23 lutego 2010].
- ↑ Thebuddhistsociety.org: Buddhist Society UK:: Buddhism, Dharma talks, Zen, Tibetan, Theravada, Meditation, Buddhist Library, Buddhist Teachings (ang.). [dostęp 4 października 2009].
- ↑ Bartoszkokosinski.com: list do kaczyńskiego (pol.). [dostęp 25 kwietnia 2009].
- ↑ Discover.scu.edu.pl.: Dalai Lama honoured for humanitarian achievements (ang.). [dostęp 25 kwietnia 2009].
- ↑ Dalajlama.Info.pl.: Wenecja honoruje Dalajlame (pol.). [dostęp 5 października 2009].
- ↑ Dalajlama.Info.pl.: Dalaj Lama Honorowym Obywatelem Rzymu (pol.). [dostęp 5 października 2009].
- ↑ gazeta.pl, rp.pl.
- ↑ Ratujtybet.org: Civitate Wratislaviensi Donatus dla Dalajlamy XIV (pol.). [dostęp 3 sierpnia 2009].
- ↑ Aleksander Kobyłka: Chiny-Francja/ Dalajlama honorowym obywatelem Paryża. W: psz.pl (Portal Spraw Zagranicznych) [on-line]. Delta Interactive Sp. z o.o., 22 kwietnia 2008. [dostęp 22 września 2016].
- ↑ Ratujtybet.org: Dalajlama został honorowym obywatelem Paryża (pol.). [dostęp 3 sierpnia 2009].
- ↑ IAR: Dalajlama został honorowym obywatelem Warszawy. W: psz.pl (Portal Spraw Zagranicznych) [on-line]. Delta Interactive Sp. z o.o., 28 maja 2009. [dostęp 22 września 2016].
- ↑ Dalajlama.Info.pl: Jego Świątobliwość Dalajlama honorowym obywatelem Warszawy. [dostęp 5 października 2009].[martwy link]
- ↑ Caboodle.hu: Dalai Lama to give public teachings, receive title in Budapest (ang.). [dostęp 16 września 2010].
- ↑ James A. Beverley – Hollywood’s Idol. „CT visits the Dalai Lama, spiritual hero to millions” (ang.)
- ↑ Dalai Lama, a secessionist in disguise (ang.). english.peopledaily.com.cn. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ China renews Dalai Lama criticism (ang.). bbc.co.uk. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ Wszystkie tajemnice Dalajlamy (pol.). Dziennik.pl. [dostęp 25 lutego 2010].
- ↑ Behind Dalai Lama’s holy cloak (ang.). theage.com.au. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ World News Briefs; Dalai Lama Group Says It Got Money From C.I.A. (ang.). nytimes.com. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ The Apple Collection (ang.). theapplecollection.com. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ a b c Christopher Hitchens: His material highness (ang.). Salon.com. [dostęp 24 lutego 2010]. [zarchiwizowane z tego adresu (2000-04-25)].
- ↑ His Holiness the Dalai Lama’s Advice Concerning Dolgyal (Shugden) (ang.). dalailama.com. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ Pico Iyer: Otwarta droga: globalna podróż XIV Dalajlamy. Warszawa: Ushuaia.pl, 2008, s. 141. ISBN 978-83-925306-2-6.
- ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 415. ISBN 83-89375-94-X.
- ↑ Dalai Lama arrives to welcomes and taunts (ang.). theage.com.au. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ Protest at Dalai Lama prayer ban (ang.). bbc.co.uk. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ Noisy demonstrations target Dalai Lama on London streets (ang.). chinapost.com.tw. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ The radicalisation of Tibetan youth (ang.). rediff.com. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ Dalai Lama 'too soft' on China, say Tibetan exiles (ang.). telegraph.co.uk. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ Tibetan youth unhappy with Dalai Lama’s Middle Path (ang.). ibnlive.in.com. [dostęp 24 lutego 2010].
- ↑ Instytucje i perspektywy demokracji Tybetańskiej (pol.). Ratujtybet.org. [dostęp 5 kwietnia 2010].
- ↑ Julian Gearing: Indie, Sikkim, Chiny i dokuczliwy tybetański lama. W: internetowy magazyn „Cyber Sangha”, nr 22 [on-line]. buddyzm.edu.pl, marzec 2007. [dostęp 23 września 2016].
- ↑ Julian Gearing: Koniec waśni o Karmapę? Wskazówka Dalajlamy budzi nadzieję. W: internetowy magazyn „Cyber Sangha”, nr 12 [on-line]. buddyzm.edu.pl, maj 2001. [dostęp 23 września 2016].
- ↑ Kagyupowie mówią „nie” Jego Świątobliwości Dalaj Lamie. (pol.). diamentowadroga.pl. [dostęp 2011-04-06].
- ↑ Dalajlama a neurologia (pol.). Ekumenizm.pl. [dostęp 23 września 2010].
- ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 446. ISBN 83-89375-94-X.
- ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 96. ISBN 83-89375-94-X.
- ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 97. ISBN 83-89375-94-X.
- ↑ Gilles Van Grasdorff: Biografia Dalajlamy. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005, s. 151. ISBN 83-89375-94-X.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- John Powers, Introduction to Tibetian Buddhism, tłum. polskie: Wprowadzenie do Buddyzmu Tybetańskiego, Wydawnictwo A, Kraków 1999.
- Gilles Van Grasdorff, Le Dalaї-Lama. La biographie non autorisée, tłum. polskie: Biografia XIV Dalajlamy, Wydawnictwo KOS, Katowice 2005.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
|
|
- ISNI: 0000 0001 2128 5920
- VIAF: 38242123
- LCCN: n80079447
- GND: 118523449
- NDL: 00451263
- LIBRIS: 1zcff2jk33lctb6
- BnF: 12077841c
- SUDOC: 029077818
- SBN: IT\ICCU\CFIV\016044
- NLA: 36563331
- NKC: jn19981000345
- BNE: XX1015812
- NTA: 068277687
- BIBSYS: 90293815
- CALIS: n2004256161
- CiNii: DA02137185
- Open Library: OL2886A
- PLWABN: 9810582796305606
- NUKAT: n93080415
- NLI: 000026032
- PTBNP: 89584
- CANTIC: a1033595x
- LNB: 000026719
- NSK: 000094367
- CONOR: 5794915
- BLBNB: 000567968
- KRNLK: KAC199603800
- LIH: LNB:V*50096;=BG
- WorldCat: lccn-n80079447
- Dalajlamowie
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Bolońskiego
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Doktorzy honoris causa uczelni w Indiach
- Tybetańscy działacze praw człowieka
- Honorowi obywatele Kanady
- Honorowi obywatele miasta stołecznego Warszawy
- Honorowi obywatele Wrocławia
- Honorowi obywatele Rzymu
- Nobliści – nagroda pokojowa
- Odznaczeni Orderem Ecce Homo
- Odznaczeni Orderem Uśmiechu
- Rime
- Tybetańscy duchowni buddyjscy
- Urodzeni w 1935
- Władcy Tybetu
- Zwolennicy non violence
- Odznaczeni Złotym Medalem Kongresu
- Laureaci Nagrody Templetona