Danilo II

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Daniło II)
Danilo
Данило
Arcybiskup wszystkich serbskich i przymorskich ziem
Ilustracja
Kraj działania

Serbia Nemaniczów

Data urodzenia

ok. 1270

Data śmierci

19 grudnia 1337

Miejsce pochówku

Monaster Peć

Arcybiskup serbski
Okres sprawowania

od 14 sierpnia 1324
do 19 grudnia 1337

Biskup humski
Okres sprawowania

od 1317
do 1324

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Serbski Kościół Prawosławny

Chirotonia biskupia

1311

Multimedia w Wikimedia Commons

Danilo II[1] lub Daniło[2] zwany Pećkim lub Starszym (serb. Данило, ur. ok. 1270, zm. 19 grudnia 1337) – serbski duchowny i twórca literacki, poeta i najbardziej płodny żywotopisarz serbskiego średniowiecza, arcybiskup serbski od 1324 r., święty Serbskiego Kościoła Prawosławnego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził ze znamienitego rodu, co umożliwiło mu zdobycie w młodości starannego wykształcenia. Był jednym z najbardziej zaufanych dworzan króla Stefana Milutina[3]. Zrezygnował jednak ze służby na dworze i wstąpił do monasteru św. Mikołaja w Končulu. W latach 1304–1305 należał do otoczenia arcybiskupa Eustachego (sr. Jevstatija) II[4]. W 1305 r. został wybrany na igumena Chilandaru. Dowodził obroną monasteru przed łupieżczymi napadami Katalończyków na górę Athos z lat 1307–1310. W obliczu zagrożenia zebrał najcenniejsze kosztowności klasztoru i wyruszył w zbrojnym konwoju do Serbii, gdzie przekazał je Milutinowi[5].

W 1311 roku wstąpił do celi św. Sawy w Karies. Przebywał tam jednak krótko, gdyż jeszcze w tym samym roku mianowany został biskupem bańskim. Urząd ten sprawował przez trzy lata[4]. W tym czasie nadzorował budowę monasteru św. Stefana w Banjskiej i opiekował się skarbcem królewskim[3]. W latach 1314–1316 ponownie przebywał w Chilandarze. Zajął się wtedy twórczością literacką[4]. W 1317 r. na wezwanie Milutina powrócił do Serbii, by objąć biskupstwo humskie. Urząd ten zajmował do 1324 r., gdy został arcybiskupem Serbii[3].

W 1328 r. wzniósł w Peci cerkiew Bogurodzicy, którą następnie połączył zaprojektowanym osobiście egzonarteksem ze stojącymi obok świątyniami świętych Apostołów i św. Dymitra[6]. Oprócz tego wybudował jeszcze cerkwie św. Mikołaja w Peci oraz św. Jerzego w Magliču[7].

Był doradcą trzech kolejnych władców Serbii, zręcznym dyplomatą, człowiekiem, jak twierdzi jego biograf, znającym wszelkie tajemnice[8]. Zmarł 19 grudnia 1337 r. Uznany za świętego. Oficjum jemu poświęcone pt. Służba na zaśnięcie św. Danila II napisał metropolita Michał (Mihailo). Danila wspomina się 20 grudnia/2 stycznia[9].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Uważa się go za autora kilku biografii arcybiskupów i królów serbskich, które weszły w skład Żywotów królów i arcybiskupów serbskich (Žitija kraljeva i arhiepiskopa srpskih), obejmujących czasy od Stefana Pierwszego Koronowanego do Stefana Duszana. Obecnie niełatwo jest ustalić autorstwo poszczególnych biografii, z których część została napisana przez kontynuatorów Danila[10]. Za pochodzące od Danila uważa się biografie królów: Stefana Urosza I, Stefana Dragutina (Żywot świętego Stefana Dragutina) i Stefana Milutina, królowej Heleny i arcybiskupów: Arseniusza (Arsenija) I, Joannicjusza (Joanikija) I i Eustachego (Jevstatija) I[11], a czasem także Sawy II, Daniela I, Jakuba, Eustachego II i Sawy III[12]. Żywoty te były najprawdopodobniej pomyślane jako całość, której pierwszy tom stanowić miały żywoty Symeona i Sawy pióra Domentijana[8]. Celem biografii napisanych przez Danila było umocnienie władzy Nemaniczów i dlatego zaliczyć je można raczej do traktatów historycznych lub publicystyki politycznej niż do hagiografii[13].

Pracę Danila kontynuowali jego uczniowie[10][14]. Jeden z nich w latach 1337–1340 napisał Żywot Stefana Deczańskiego i Żywot króla Duszana, a także biografię samego Danila II[8], a do dzieł swego poprzednika dopisał własne wstawki[15]. On też zebrał wszystkie biografie w zbiór znany jako Żywoty królów i arcybiskupów serbskich[16].

Danilo w nowy dla literatury serbskiej, bardziej historyczny, a mniej hagiograficzny sposób, przedstawia omawiane postaci i wydarzenia. Dotyczy to szczególnie postaci króla Milutina[10]. Jednocześnie jednak świętość króla nie podlega w jego relacji dyskusji. Kiedy opisuje, jak wielce szlachetny król Uroš (Milutin) oślepił syna swego ukochanego Stefana, nie przedstawia dramatu. Król jest władcą, a więc jest święty, a ponieważ jest święty, każdy jego czyn jest traktowany jako takowy. Przedstawiając szereg straszliwych i cudownych świętych Nemaniczów, Danilo obrazuje chwałę i potęgę państwa, które właśnie za Milutina wkraczało w okres swej imperialnej potęgi[8].

Jednocześnie jednak Danilo, dworski pisarz, był wyczulony na metafizyczną stronę bytu. W jego pisarstwie bardzo ostro ujawnia się napięcie pomiędzy ideałem życia kontemplacyjnego a życiem aktywnym, które prowadzili jego bohaterowie. Danilo pisał w okresie kształtowania się ruchu hezychastycznego, głoszącego odrzucenie świata materialnego i skupienie się na doskonaleniu wewnętrznym za pomocą ascezy, kontemplacji i modlitwy oraz praktyk medytacyjnych, które miały umożliwić wpatrującemu się we własne wnętrze kontakt z Bogiem, oglądanie jego wiecznej, niestworzonej światłości, którą apostołowie widzieli na górze Tabor. Obok świata przemocy, gwałtu i szczęku oręża, w dziele Danila, istnieje świat hezychastycznego milczenia i ciszy, przedstawiony jako łąka spokoju, gdzie drzewa szumią i śpiewają ptaki. Jego kwintesencją jest Święta Góra Athos. Bohaterowie Danila poszukują tego upragnionego świata również w ciszy innych monasterów i w swoim wnętrzu[17].

Danilo jest również twórcą utworów poetyckich: Nabożeństwa do arcybiskupa Arsenija[18] (Služba arhiepiskopu Arseniju) i Nabożeństwa do arcybiskupa Jevstatija (Služba arhiepiskopu Jevstatiju)[10]. Co prawda żaden z zachowanych odpisów tego pierwszego nie zawiera imienia twórcy, ale autorstwo Danila nie podlega wątpliwości. W utworze tym święty wysławiany jest razem z ojczyzną, miejscem spoczynku jego relikwii oraz rodziną, w której został wychowany. Ponieważ kult św. Arsenija, a wraz z nim utwór poświęcony arcybiskupowi, rozpowszechnił się w XV wieku na Rusi, zastosowany przez Danila model wysławiania świętego przyjął się w hymnografii ruskiej[19].

Zbiór biografii pod tytułem Životi kraljeva i arhiepiskopa srpskih wydał w 1866 r. Đuro Daničić[10].

W języku polskim fragmenty trzech żywotów autorstwa Danila (Dragutina, Milutina i Heleny) wydano w przekładzie Aleksandra Naumowa w 1983 r. w zbiorze Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej, opracowanym przez tegoż badacza.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tak J. Rapacka: Danilo II. W: Mały słownik pisarzy. s. 81. Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 234. D. Gil: Serbska hymnografia narodowa. s. 47 i n. Forma „Danilo” występuje również u A. Baraca, tyle że bez liczebnika (Literatura narodów Jugosławii, s. 45)
  2. ↑ Tak M. Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. Cz. 2. s. 169. T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 133.
  3. ↑ a b c М. Благојевић: Србија у доба Немањића. s. 136.
  4. ↑ a b c Д. Богдановић: Историја старе српске књижевности. s. 176.
  5. ↑ М. Благојевић: Србија у доба Немањића. s. 115,136.
  6. ↑ С. Ћирковић: Срби у средњем веку. s. 221,223.
  7. ↑ М. Благојевић: Србија у доба Немањића. s. 136,208.
  8. ↑ a b c d J. Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 38.
  9. ↑ D. Gil: Serbska hymnografia narodowa. s. 88.
  10. ↑ a b c d e J. Rapacka: Danilo II. W: Mały słownik pisarzy. s. 81.
  11. ↑ Tak М. Благојевић: Србија у доба Немањића. s. 136. Д. Богдановић: Историја старе српске књижевности. s. 176. J. Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 38.
  12. ↑ Tak Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 234. D. Gil: Serbska hymnografia narodowa. s. 89.
  13. ↑ M. Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. T. 3. Cz. 2. s. 170.
  14. ↑ Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 247.
  15. ↑ Dopiskiem któregoś z uczniów jest np. przemowa pochwalna Danila II na cześć zmarłego króla Milutina. Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 247.
  16. ↑ Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. A. Naumow (red.). s. 234.
  17. ↑ J. Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 39.
  18. ↑ Inaczej Oficjum ku czci św. Arsenija lub Służba arcybiskupowi Arsenijowi.
  19. ↑ D. Gil: Serbska hymnografia narodowa. s. 47–48.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Antun Barac: Literatura narodów Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1969.
  • Милош Благојевић: Србија у доба Немањића од кнежевине до царства: 1168–1371. Београд: ТРЗ „ВАЈАТ” - ИРО „БЕОГРАД”, 1989. ISBN 86-7039-028-0.
  • Димитрије Богдановић: Историја старе српске књижевности. Београд: Српска књижевна задруга, 1991. ISBN 86-379-0223-5.
  • Сима Ћирковић: Срби у средњем веку. Београд: Idea, 2005. ISBN 86-7547-072-X.
  • Dar Słowa. Ze starej literatury serbskiej. Aleksander Naumow (red.). Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1983. ISBN 83-218-0087-4.
  • Dorota Gil: Serbska hymnografia narodowa. Kraków: Instytut Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1995. ISBN 83-903732-1-1.
  • Marian Jakóbiec: Literatury narodów Jugosławii. W: Dzieje literatur europejskich. Władysław Floryan (red.). T. 3. Cz. 2: Literatura bułgarska, literatury narodów Jugosławii, literatura węgierska, literatura albańska, literackie dziedzictwo Celtów, literatura irlandzka, literatura szkocko-gaelicka, literatura w języku Manx, literatura walijska, literatura kornicka, literatura bretońska, literatura polska w kontekście europejskim. Warszawa: PWN, 1991. ISBN 83-01-08523-1.
  • Joanna Rapacka: Danilo II. W: Mały słownik pisarzy zachodnio-słowiańskich i południowo-słowiańskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 81.
  • Joanna Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka: zarys dziejów. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1993. ISBN 83-900117-8-6.
  • Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: Wacław Felczak, Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Biskupi eparchii zahumsko-hercegowińskiej i nadmorskiej
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Danilo_II&oldid=71138031”