Dassault Super Étendard

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dassault Super Étendard
Ilustracja
Dassault Super Étendard na pokładzie lotniskowca
Dane podstawowe
Państwo

 Francja

Producent

Dassault Aviation

Typ

myśliwsko-szturmowy

Konstrukcja

półskorupowa metalowa

Załoga

1 pilot

Historia
Data oblotu

28 października 1974

Dane techniczne
Napęd

1 × SNECMA Atar 8K-50, turboodrzutowy

Ciąg

49 kN

Wymiary
Rozpiętość

9,60 m

Długość

14,31 m

Wysokość

3,85 m

Powierzchnia nośna

29 m²

Masa
Własna

6460 kg

Startowa

11500 kg

Osiągi
Prędkość maks.

1180 km/h

Prędkość wznoszenia

100 m/s

Pułap

13700 m

Zasięg

3400 km

Dane operacyjne
Uzbrojenie
2 × działko DEFA kal. 30 mm
2100 kg bomb (w tym atomowych AN-52) lub pocisków przeciwokrętowych, m.in. AM39 Exocet, AS30L Laser, ASMP (z głowicą atomową)
Użytkownicy
 Marine nationale,
 Armada de la República Argentina,
Irak IQAF (samoloty francuskie 1983–1985)
Rzuty
Rzuty samolotu

Dassault Super Étendard (étendardfr. sztandar, chorągiew[1]) – francuski pokładowy samolot myśliwsko-szturmowy zaprojektowany przez Dassault Aviation jako wersja rozwojowa myśliwca Dassault Étendard IVM.

Samolot powstał jako odpowiedź Dassault Aviation na potrzebę wymiany wcześniejszej wersji Étendard IVM po nieudanej próbie przystosowania do tego celu samolotu SEPECAT Jaguar. Samolotem zainteresowała się także Argentyna, która zamówiła 14 egzemplarzy wyposażonych w opracowany w tym samym czasie przeciwokrętowy pocisk rakietowy Exocet wystrzeliwany z platform powietrznych.

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Prace nad Super Étendard rozpoczęły się pod koniec lat 60. XX wieku, gdy dobiegał końca konstrukcyjny okres używania oryginalnych maszyn Étendard francuskiej marynarki wojennej. Maszyny tego typu miały zostać zastąpione morskim wariantem SEPECAT Jaguar, który został oznaczony jako Jaguar M; jednakże projekt ten utknął w martwym punkcie z powodu zbiegu problemów politycznych i problemów technicznych napotkanych podczas próbnego rozmieszczenia na pokładach lotniskowców[2].

W rezultacie doprowadziło to do rozwoju ulepszonej wersji Étendard, o nazwie Super Étendard. Nowa maszyna w niewielkim jednak stopniu była ulepszeniem swojego poprzednika, zapewniając swoim użytkownikom znacznie mniejsze osiągi niż Jaguar, przenosząc przy tym o połowę mniej uzbrojenia[2]. Nie miało to jednak prawdopodobnie znaczenia dla rządu Francji, kładącego główny nacisk na produkcję samolotu z wykorzystaniem komponentów w niemal stu procentach krajowego pochodzenia[2].

Prototyp maszyny został oblatany 28 października 1974 roku, a zaraz później lotnictwo francuskiej marynarki wojennej (Aéronavale) zamówiło 60 egzemplarzy seryjnych, których dostawy rozpoczęto w czerwcu 1978 roku. Dassault liczył wprawdzie na zamówienia zagraniczne, jednak jedynym klientem eksportowym na tę konstrukcję została Argentyna, która zamówiła 14 maszyn tego typu dla swojego jedynego lotniskowca ARA „Veinticinco de Mayo”. Do czasu jednak zajęcia przez Argentynę Falklandów, jedynie pięć z nich zostało dostarczonych odbiorcy, jedynie zaś cztery uzyskały status operacyjny[2]. Samoloty te weszły do służby w 2. kluczu 3. eskadry morskiej z bazy Río Grande na Ziemi Ognistej, jednak jego piloci dopiero co ukończyli szkolenie we Francji i nie byli przygotowani do zimowej wojny na południowym Atlantyku[2].

Pięć Super Étendardów zostało w 1983 roku wypożyczone Irakowi, który użytkował je do momentu rozpoczęcia dostaw zamówionych wcześniej myśliwców Dassault Mirage F1EQ-5 (uzbrojonych w Exocety)[3].

W latach 90. samoloty Super Étendard poddano modernizacji, mającej na celu przystosowanie ich do używania precyzyjnej, naprowadzanej laserowo, broni najnowszej generacji (pociski AS30L Laser). Maszyny zdolne do jej używania oznaczono jako Super Étendard Modernisé lub w skrócie SEM. Modernizacja była przeprowadzona w kilku etapach. W ramach standardu 4 w 2004 roku samoloty przystosowano do przenoszenia optoelektronicznych zasobników obserwacyjno-celowniczych z kamerą termowizyjną Damocles M. W latach 2008–2010 pozostałe około 35 samolotów zmodernizowano do standardu 5, ulepszając środki łączności i przystosowując do przenoszenia bomb kierowanych (GBU-58 113 kg i GBU-49 227 kg)[4].

Użycie bojowe samolotów Super Étendard[edytuj | edytuj kod]

Podczas wojny o Falklandy-Malwiny Argentyna użyła pięciu samolotów Super Étendard wyposażonych w pociski Exocet, atakując brytyjskie jednostki pływające. Wszystkie pięć dostarczonych z samolotami pocisków Exocet zostało użyte do zatopienia niszczyciela HMS „Sheffield” (głowica bojowa wprawdzie nie detonowała, ale „Sheffielda” zniszczył pożar paliwa Exoceta[1]) i okrętu transportowego „Atlantic Conveyor”. Trzeci trafiony Exocetem okręt brytyjski, HMS „Glamorgan”, został ostrzelany przy użyciu pocisku w wersji odpalanej z platformy naziemnej.

Dwa Super Étendardy pobierają paliwo z powietrznego tankowca A-6 Intruder

Wypożyczone Irakowi samoloty Super Étendard uzbrojone w pociski Exocet użyto w 34 atakach na irańskie tankowce podczas wojny iracko-irańskiej w latach 1984–1985. Przynajmniej jeden z nich został zestrzelony w pobliżu Chark przez irańskiego F-14 Tomcata lub F-4 Phantoma II, pozostałe zwrócono Francji w 1985 roku.

W służbie francuskiej zmodernizowane samoloty Super Étendard Modernisé (SEM) były używane w operacji Allied Force w Kosowie w 1999 roku wykonując ponad 400 misji. W 2001 samolotów tego typu używano także w operacji Enduring Freedom w Afganistanie. Ostatnia tura służby operacyjnej francuskich Super Étendardów dobiegła końca w marcu 2016 roku; ich ostateczne wycofanie ze stanu francuskiej marynarki wojennej nastąpiło w lipcu tego samego roku[5][6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b Łukasz Golowanow: Pocisk, który nie wybuchł – czyli zatopienie HMS Sheffield. konflikty.pl, 4 maja 2012. [dostęp 2017-05-21].
  2. a b c d e Peter Suciu: Super Étendard: The French-Built Fighter That Sunk A Royal Navy Warship. National Interest. [dostęp 2023-12-30]. (ang.).
  3. Iran responds to threat of Iraqi Exocets with a warning to all Gulf oil states. 26 lipca 1983 (ang.)
  4. Sean Wilson. Ćwiczenie „Agapanthe 2010”. „Lotnictwo”. XIV (121), s. 65, kwiecień 2011. Magnum-X. ISSN 1732-5323. 4/2011. 
  5. Maciej Hypś: Francja wycofuje Super Étendardy. Konflikty.pl, 22 marca 2016.
  6. Les Super Etendard français retirés du service. Mer et Marine, 13 lipca 2016. (fr.).