Palczakowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Daubentoniidae)
Palczakowate
Daubentoniidae
J.E. Gray, 1863[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – palczak madagaskarski (D. madagascariensis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Infrarząd

palczakokształtne

Rodzina

palczakowate

Typ nomenklatoryczny

Rodzina: Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795
Rodzaj: Sciurus madagascariensis J.F. Gmelin, 1788

Rodzaje i Gatunki

Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795[33] – palczak[34]
2 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Palczakowate[34] (Daubentoniidae) – monotypowa rodzina ssaków naczelnych z infrarzędu palczakokształtnych (Chiromyiformes) w podrzędzie lemurowych (Strepsirrhini).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje jeden występujący współcześnie gatunek zamieszkujący na Madagaskarze[35][36][37].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 30–37 cm, długość ogona 44–53 cm; masa ciała 2,4–2,6 kg (samice są nieco mniejsze i lżejsze od samców)[36][38]. Palczaki charakteryzują się brakiem charakterystycznego dla przedstawicieli niższych naczelnych tzw. grzebienia zębowego (rząd siekaczy i kłów) oraz brakiem pazura na drugim palcu stopy. Posiadają stale rosnące siekacze i wydłużony trzeci palec kończyny górnej do wydobywania larw owadów z drzew.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1795 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire na łamach La Décade Philosophique, Littéraire et Politique[33]. Na gatunek typowy Geoffroy Saint-Hilaire wyznaczył (oznaczenie monotypowe) palczaka madagaskarskiego (D. madagascariensis).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Daubentonia: Louis Jean Daubenton (1716–1800), francuski przyrodnik[39].
  • Scolecophagus: gr. σκωληκοφαγος skōlēkophagos „zjadający robaki, żywiący się larwami”, od σκωλεξ skōlex, σκωλεκος skōlēkos „robak”; -φαγος -phagos „jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”[40]. Nowa klasyczna nazwa dla Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795.
  • Aye-aye: fr. aye-aye „palczak”, od malg. aiay (również ahay, haihay lub hay-hay zależnie od dialektu) od rzekomego dźwięku naśladującego płacz zwierzęcia[41]. Jednak jak zauważają Simons i Myers w 2001 roku zwierzę to nie wydaje odgłosów przypominających płacz i dlatego sugerują, że nazwa ta pochodzi od malg. heh heh „nie wiem”, nazwy używanej przez mieszkańców Madagaskaru, aby uniknąć nazywania zwierzęcia, którego się boją[42]. Gatunek typowy: Sciurus madagascariensis J.F. Gmelin, 1788.
  • Cheiromys (Cheyromis, Cheyromys, Chiromys): gr. χειρ kheir, χειρος kheiros „dłoń”; μυς mus, μυος muos „mysz”[43]. Gatunek typowy: Sciurus madagascariensis J.F. Gmelin, 1788.
  • Psilodactylus: ψιλος psilos „nagi, goły”; δακτυλος daktulos „palec”[44]. Gatunek typowy: Sciurus madagascariensis J.F. Gmelin, 1788.
  • Myspithecus: gr. μυς mus, μυος muos „mysz”; πιθηκος pithēkos „małpa”[45]. Nowa nazwa dla Cheiromys Lacépède, 1799; młodszy homonim Myspithecus G. Cuvier, 1833 (Cheirogaleidae).
  • Myslemur: gr. μυς mus, μυος muos „mysz”; rodzaj Lemur Linnaeus, 1758 (lemur)[46]. Nowa nazwa dla Myspithecus da Blainville, 1839.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodziny należy jeden rodzaj palczak[34] (Daubentonia) z jednym występującym współcześnie gatunkiem[47][38][35][34]:

oraz jednym wymarłym:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Definiacja taksonu nie opiera się na nazwie rodzajowej.
  2. ↑ Typ nomenklatoryczny: Chiromys Illiger, 1811 (= Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795).
  3. ↑ Typ nomenklatoryczny: Cheiromys G. Cuvier, 1800 (= Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795).
  4. ↑ Typ nomenklatoryczny: Myspithecus de Blainville, 1839 (= Daubentonia É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1795).
  5. ↑ Pisownia oryginalna.
  6. ↑ a b c d Niepoprawna późniejsza pisownia Cheiromys G. Cuvier, 1800.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b J.E. Gray. Revision of the species of lemuroid animals, with the description of some new species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1863, s. 151, 1863. (ang.). 
  2. ↑ a b J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 75. (łac.).
  3. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 55. (fr.).
  4. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 309, 1821. (ang.). 
  5. ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 338, 1825. (ang.). 
  6. ↑ Ch.L. Bonaparte: Saggio di una distribuzione metodica degli animali vertebrati. Roma: Antonio Boulzaler, 1831, s. 129. (wł.).
  7. ↑ W. Ogilby. Observations on the opposable Power of the Thumb in certain Mammals, considered as a zoological Character; and on the natural Affinities which subsist between the Pedimana. „Magazine of Natural History and journal of Zoology, Botany, Mineralogy, Geology and Meteorology”. New Series. 1, s. 523, 1837. (ang.). 
  8. ↑ a b Ch.L. Bonaparte: Synopsis Vertebratorum Systematis. 1837, s. 9. (fr.).
  9. ↑ R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 262. (fr.).
  10. ↑ a b Ch.L. Bonaparte. A New Systematic Arrangement of Vertebrated Animals. „Transactions of the Linnean Society of London”. 18, s. 256, 1841. (łac.). 
  11. ↑ Ch.L. Bonaparte: Catalogo metodico dei mammiferi europei. Milano: Luigi di Giacomo Pirola, 1845, s. 3. (fr.).
  12. ↑ a b Ch.L. Bonaparte: Conspectus systematum: Mastozoölogiae. Editio altera reformata. Ornithologiae. Editio reformata additis synonymi Grayanis et Selysanis. Herpetologiae et amphibiologiae. Editio altera reformata. Icthyologiae. Editio reformata. Lugduni Batavorum: E.J. Brille, 1850, s. tabela. (łac.).
  13. ↑ Catalogue des Primates. W: I. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue méthodique de la collection des mammifères de la collection des oiseaux et des collections annexes. Paris: Gide et Baud, 1851, s. 85. (fr.).
  14. ↑ Ch.G.A. Giebel: Die säugethiere in zoologischer, anatomischer und palæontologischer beziehung umfassend dargestellt. Leizpzig: A. Abel, 1855, s. 663. (niem.).
  15. ↑ J.V. Carus: Handbuch der Zoologie. Cz. 1: Wirbelthiere, Mollusken und Molluscoiden. Leipzig: Wilhelm Engelmann, 1868, s. 118. (niem.).
  16. ↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 96. (ang.).
  17. ↑ T.H. Huxley: A Manual of the Anatomy of Vertebrated Animals. New York: D. Appleton and Company, 1872, s. 390. (ang.).
  18. ↑ É.L. Trouessart. Catalogue des mammifères vivants et fossiles. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 3e série. 6, s. 169, 1879. (fr.). 
  19. ↑ E. Haeckel: Systematische phylogenie. T. 3. Berlin: Georg Reimer, 1895, s. 600. (niem.).
  20. ↑ F. Ameghino. Contribución al conocimiento de los mamiferos fósiles de la República Argentina. „Acta de la Academia Nacional de Ciencias Exactas”. 6, s. 893, 1889. (hiszp.). 
  21. ↑ G. Grandidier. Recherches sur les lémuriens disparus et en particulier sur ceux qui vivaient à Madagascar. „Nouvelles archives du Muséum d’histoire naturelle”. Quatrième série. 7, s. 137, 1905. (fr.). 
  22. ↑ H.F. Standing. On recently discovered subfossil primates from Madagascar. „Transactions of the Zoological Society of London”. 18 (2), s. 72, 1908. (ang.). 
  23. ↑ R.I. Pocock. On the External Characters of the Lemurs and of Tarsius. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1918 (1), s. 1918, 91. (ang.). 
  24. ↑ R.J. Hoffstetter. Phylogénie des Primates. Confrontation des résultats obtenus par les diverses voies d’approche du problème. „Bulletins et Mémoires de la Société d’anthropologie de Paris”. 4 (4), s. 331, 1977. (fr.). 
  25. ↑ Geoffroy Saint-Hilaire 1795 ↓, s. 196.
  26. ↑ Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 6. (fr.).
  27. ↑ G. Cuvier: Lecons d’anatomie comparée. T. 1. Paris: Baudouin, 1800, s. tab. 1. (fr.).
  28. ↑ a b É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 181. (fr.).
  29. ↑ A.M.C. Duméril: Zoologie analytique, ou, Méthode naturelle de classification des animaux: rendue plus facile a l'aide de tableaux synoptiques. Paris: Allais, libraire, 1806, s. 18. (fr.).
  30. ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1164. (niem.).
  31. ↑ H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 1. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 34. (fr.).
  32. ↑ H.M.D. de Blainville: Myslemur. Mam.—Syn. de Myspithecus. W: A. d’Orbigny: Dictionnaire universel d’histoire naturelle; résumant et complétant, Tous les faits présentes par les Encyclopédies, les anciens dictionnaires scientifiques, les Œuvres complètes de Buffon, et les meilleurs traités spéciaux sur les diverses branches des sciences naturelles; — Donnant la description des êtres et dos divers phénomènes de la nature, l’étymologie et la définition des noms scientifiques, et les principales applications des corps organiques et inorganiques à l’agriculture, à la médecine, aux arts industriels, etc.;. T. 8. Paris: Au bureau principal des éditeurs, 1846, s. 559. (fr.).
  33. ↑ a b Geoffroy Saint-Hilaire 1795 ↓, s. 195.
  34. ↑ a b c d Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  35. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 160. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  36. ↑ a b Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Daubentoniidae (Aye-aye). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 182–183. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  37. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Daubentonia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-03].
  38. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 102. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  39. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 218.
  40. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 626.
  41. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 130.
  42. ↑ E.L. Simons & D.M. Myers. Folklore and beliefs about the aye aye (Daubentonia madagascariensis). „Lemur news”. 6, s. 11–16, 2011. (ang.). 
  43. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 180.
  44. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 594.
  45. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 444.
  46. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 444.
  47. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Systematyka naczelnych (Primates)
lemurowe
palczakokształtne (Chiromyiformes)
lemurokształtne (Lemuriformes)
lorisokształtne (Lorisoformes)
wyższe naczelne
wyrakokształtne (Tarsiiformes)
małpy szerokonose (Platyrrhini)
małpy wąskonose (Catarrhini)
koczkodanowce (Cercopithecoidea)
człekokształtne (Hominoidea)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Palczakowate&oldid=72169304”