Decjusz (cesarz rzymski)
| Imperator Caesar Gaius Messius Quintus Traianus Decius Augustus | |
.jpg)
| |
| Cesarz rzymski | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data i miejsce urodzenia |
ok. 200 |
| Data i miejsce śmierci |
251 |
| Przyczyna śmierci |
zginął w bitwie pod Abrittus |
| Żona | |
| Dzieci | |
| Moneta | |
 Podwójny sesterc cesarza z propagandową inskrypcją FELICITAS SAECVLI (rewers) | |
Decjusz Trajan, Gaius Messius Quintus Decius (ur. ok. 190–201 w Budalii[a], zm. 251 pod Abrittus) – cesarz rzymski od 249 do 251 roku. Mąż Herenii Etruscylli, ojciec Herenniusza Decjusza i Hostyliana.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się we wsi Budalia niedaleko Sirmium w Panonii. Sprawował namiestnictwo Mezji Dolnej i Hiszpanii Tarrakońskiej, a także zasiadał w senacie[1].
Przejęcie władzy[edytuj | edytuj kod]
W 248 został wysłany przez cesarza Filipa Araba nad Dunaj, gdzie miał ustabilizować sytuację po buncie Pakacjana i uwolnić tamtejsze prowincje od pustoszących je Karpów i Gotów[2]. Być może powierzono mu wtedy zwierzchnictwo nad całym obszarem mezyjsko-panońskim[2]. Sukcesy, jakie odniósł w walkach z barbarzyńcami spowodowały, że żołnierze obwołali go (rzekomo wbrew jego woli) cesarzem w maju lub czerwcu 249 roku[3]. Decjusz wyruszył na Italię i w sierpniu lub wrześniu 249 pokonał armię Filipa w bitwie pod Weroną[4]. Filip zginął, a jego syn i nominalny współrządca Filip II został zamordowany w Rzymie na wieść o upadku ojca[4]. Senat uznał nadaną Decjuszowi godność cesarską. Pierwszy zachowany dokument cesarski Decjusza datowany jest na 16 października 249[5].
Decjusz oprócz zwyczajowych tytułów cezara i augusta przybrał również jako przydomek imię Trajana – na cześć władcy z okresu świetności Cesarstwa (także zwycięzcy znad Dunaju)[4]. Oficjalnie współrządził wraz ze swymi synami, którzy w 250 otrzymali tytuły cezarów, a w maju 251 podniesiono ich do godności augustów[6].
Kampanie przeciw barbarzyńcom[edytuj | edytuj kod]
Późną wiosną 250 roku, wykorzystując niedawny konflikt wewnętrzny w cesarstwie, plemiona Karpów zaatakowały Dację i pogranicze Mezji Dolnej i Górnej, natomiast Goci pod wodzą Kniwy wkroczyli do Mezji Dolnej[4]. Kniwa został odparty spod Novae przez Treboniana Galla (późniejszego cesarza), i ruszył na południe, gdzie najpierw oblegał miasto Nikopolis, a następnie, posuwając się jeszcze dalej na południe, dołączył do innego zgrupowania Gotów oblegających trackie Filipopolis (obecnie bułgarski Płowdiw)[4]. Decjusz, który powrócił z armią nad Dunaj i wyparł Karpów, podążał za Gotami, lecz zaatakowany został przez oddziały Kniwy pod Bereą[7]. Rzymianie ponieśli klęskę i Decjusz tymczasowo wycofał się do Oescus, pozostawiając Gotom swobodę działania[7]. Wkrótce potem Filipopolis poddało się oblegającym je barbarzyńcom[7].
Działania wojenne przeciwko Gotom Kniwy wznowiono w 251, kiedy armia rzymska na czele z Decjuszem i jego synem Herenniuszem wyruszyła na barbarzyńców powracających nad Dunaj, gdzie cesarz nakazał wzmocnienie pozycji obronnych[7]. Rzymianie pokonali kilka mniejszych oddziałów gockich, by potem doścignąć główne siły pod Abrittus[7]. Na niedogodnym dla Rzymian terenie doszło tam do bitwy, w której zwyciężyli Goci, a cesarz z synem zginęli na polu walki[7]. Decjusz był pierwszym władcą Cesarstwa Rzymskiego, który z całą pewnością zginął w walce z najeźdźcami[8].
Na nowego cesarza legiony wybrały Treboniana Galla, mimo że w Rzymie przebywał młodszy syn Decjusza – Hostylian, pełnoprawnie noszący tytuł augusta[9].
Polityka wewnętrzna[edytuj | edytuj kod]
W polityce wewnętrznej Decjusz wycofał większość reform podatkowych Filipa Araba, wracając do systemu z czasów Sewerów[10].
Klęska z roku 250 zapoczątkowała trudności wewnętrzne. Na początku 251 w Rzymie wybuchła rewolta Licinianusa, a nad Renem zbuntowała się armia[7]. Wprawdzie obie sytuacje zostały opanowane przez dowódców Decjusza, osłabiły jednak prestiż i pozycję cesarza[7]. Prawdopodobnie odpowiedzią na te wydarzenia była emisja serii monet, które miały przedstawić Decjusza jako obrońcę cnót starorzymskich[7].
Być może kierowany przekonaniem, że klęski dotykające państwo wynikają z braku respektu dla oficjalnej religii, cesarz wydał (nie później niż w styczniu 250 roku[11]) edykt nakazujący wszystkim obywatelom Cesarstwa złożenie ofiar bogom rzymskim[b]. Na takie działanie Decjusza mógł też wpłynąć fakt, iż jego poprzednik Filip sprzyjał chrześcijanom, w dodatku Rzym właśnie rozpoczynał drugie tysiąclecie swojego istnienia[12]. Edykt nie był wymierzony umyślnie przeciw chrześcijanom (których zapewne w jego tekście nawet nie wspomniano[11]), lecz jego postanowienia uderzały głównie w ich wspólnoty[c], gdyż w cesarstwie tylko oni i żydzi wyznawali bezwzględny monoteizm. W miastach powołano specjalne komisje, wobec których obywatele zmuszeni byli składać wymagane ofiary wraz z oficjalną deklaracją przywiązania do oficjalnej (rzymskiej) religii[13]. Skutkiem było pierwsze ogólnokrajowe prześladowanie chrześcijan, jako że za odmowę wypełnienia edyktu groził wyrok śmierci[11]. Działania te osłabły jednak w 251, kiedy Decjusz ponownie wyruszył przeciw barbarzyńcom nad Dunaj[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Data urodzenia niepewna: Słownik cesarzy rzymskich (Poznań: Wyd. Poznańskie, 2001, s. 145) dopuszcza ok. 190 lub ok. 200 n.e.; rok 201 n.e. podany w Lesley Adkins, Roy A. Adkins, Handbook to Life in Ancient Rome, New York: Facts On File, 2004, s. 28.
- ↑ Słownik cesarzy rzymskich, dz. cyt., s. 146. Mylące datowanie tego edyktu na koniec roku 249 podane w Wielka Historia Świata, t. 11, Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 79.
- ↑ Marian Banaszak, Historia Kościoła katolickiego, t. 1: Starożytność, Warszawa: ATK, 1986, s. 67. Co do jego istotnego znaczenia, wymowne jest, że o edykcie i prześladowaniach nie wspomina żaden z antycznych autorów omawiających krótkotrwałe panowanie Decjusza: Aureliusz Wiktor, Eutropiusz, ani Zosimos.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Krawczuk 2001 ↓, s. 396.
- ↑ a b Drinkwater 2005 ↓, s. 37.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 37–38.
- ↑ a b c d e Drinkwater 2005 ↓, s. 38.
- ↑ Циркин 2009 ↓, s. 313.
- ↑ The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193-337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005, s. 776. ISBN 978-0-521-30199-2.
- ↑ a b c d e f g h i j Drinkwater 2005 ↓, s. 39.
- ↑ Krawczuk 2001 ↓, s. 401–402.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 39–40.
- ↑ Циркин 2009 ↓, s. 314.
- ↑ a b c Циркин 2009 ↓, s. 317–320.
- ↑ Циркин 2009 ↓, s. 317.
- ↑ Krawczuk 2001 ↓, s. 398.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- John Drinkwater, Maximinus to Diocletian and the 'crisis', [w:] Alan K. Bowman, Peter Garnsey, Averil Cameron (red.), The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193–337, t. XII, Cambridge University Press, 2005, ISBN 978-0-521-30199-2 (ang.).
- Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2001, s. 398, ISBN 83-207-1489-3, OCLC 749593191.
- Юлий Б. Циркин, Император Деций: попытка возрождения Рима, „Мнемон” (8), Санкт-Петербургский государственный университет, 2009, s. 313–328 (ros.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Roman Emperors - DIR Trajan Decius, www.roman-emperors.org [dostęp 2016-07-10].