Decjusz (cesarz rzymski)
| ||||
.jpg)
| ||||
| Cesarz rzymski | ||||
| Okres | od 249 do 251 | |||
|---|---|---|---|---|
| Poprzednik | Filip II | |||
| Następca | Trebonian Gallus | |||
| Dane biograficzne | ||||
| Data i miejsce urodzenia | ok. 200 Budalia | |||
| Data i miejsce śmierci | 251 Abrittus | |||
| Przyczyna śmierci | bitwa pod Abrittus | |||
| Żona | Herenia Etruscilla | |||
| Dzieci | Herenniusz Decjusz, Hostylian | |||
| Moneta | ||||
 Podwójny sesterc cesarza z propagandową inskrypcją FELICITAS SAECVLI (rewers) | ||||
Decjusz Trajan, Gaius Messius Quintus Decius (ur. ok. 200 w Budalii[a], zm. 251 k. Abrittus) – cesarz rzymski od 249 do 251 roku. Mąż Herenii Etruscylli, ojciec Herenniusza Decjusza i Hostyliana.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się we wsi Budalia niedaleko Sirmium w Panonii. Karierę rozwijał sprawując namiestnictwo Mezji Dolnej i Hiszpanii Tarrakońskiej, zasiadał w senacie[1].
Przejęcie władzy[edytuj | edytuj kod]
W 248 został wysłany przez cesarza Filipa Araba nad Dunaj, gdzie miał ustabilizować sytuację po buncie Pakacjana i uwolnić tamtejsze prowincje od pustoszących je Karpów i Gotów[2]. Być może powierzono mu wtedy zwierzchnictwo nad całym obszarem mezyjsko-panońskim[2]. Sukcesy, jakie odniósł w walkach z barbarzyńcami spowodowały, że żołnierze obwołali go (rzekomo wbrew jego woli) cesarzem w maju lub czerwcu 249 roku[3]. Decjusz wyruszył na Italię i w sierpniu lub wrześniu 249 pokonał armię Filipa w bitwie pod Weroną[4]. Filip zginął, a jego syn i nominalny współrządca, Filip II, na wieść o upadku ojca został zamordowany w Rzymie[4]. Senat uznał nadaną Decjuszowi godność cesarską.
Decjusz oprócz zwyczajowych tytułów cezara i augusta przybrał również jako przydomek imię Trajana – na cześć władcy z okresu świetności imperium (także zwycięzcy znad Dunaju)[4]. Oficjalnie współrządził wraz ze swymi synami, którzy w 250 otrzymali tytuły cezarów, a w maju 251 podniesiono ich do godności augustów[5].
Kampanie przeciw barbarzyńcom[edytuj | edytuj kod]
Późną wiosną 250 roku, wykorzystując niedawny konflikt wewnętrzny w cesarstwie, plemiona Karpów zaatakowały Dację i pogranicze Mezji Dolnej i Górnej, natomiast Goci pod wodzą Kniwy wkroczyli do Mezji Dolnej[4]. Kniwa został odparty spod Novae przez Treboniana Galla (przyszłego cesarza), i ruszył na południe, gdzie najpierw oblegał miasto Nikopolis, a następnie, posuwając się jeszcze dalej na południe, dołączył do innego zgrupowania Gotów oblegających trackie Filipopolis (obecnie bułgarski Płowdiw)[4]. Decjusz, który powrócił z armią nad Dunaj i wyparł Karpów, podążał za Gotami, lecz zaatakowany został przez oddziały Kniwy pod Bereą[6]. Rzymianie ponieśli klęskę i Decjusz tymczasowo wycofał się do Oescus, pozostawiając Gotom swobodę działania[6]. Wkrótce potem Filipopolis poddało się oblegającym je barbarzyńcom[6].
Działania wojenne przeciwko Gotom Kniwy wznowiono w 251, kiedy armia rzymska na czele z Decjuszem i jego synem Herenniuszem wyruszyła na barbarzyńców powracających nad Dunaj, gdzie cesarz nakazał wzmocnienie pozycji obronnych[6]. Rzymianie pokonali kilka mniejszych oddziałów gockich, by potem doścignąć główne siły pod Abrittus[6]. Na niedogodnym dla Rzymian terenie doszło tam do bitwy, w której zwyciężyli Goci, a cesarz z synem zginęli na polu walki[6]. Decjusz był pierwszym władcą w historii imperium, który z całą pewnością zginął w walce z najeźdźcami[7].
Na nowego cesarza legiony wybrały Treboniana Galla, mimo że w Rzymie przebywał młodszy syn Decjusza – Hostylian, pełnoprawnie noszący tytuł augusta[8].
Polityka wewnętrzna[edytuj | edytuj kod]
Klęska z roku 250 zapoczątkowała trudności wewnętrzne. Na początku 251 w Rzymie wybuchła rewolta Licinianusa, a nad Renem zbuntowała się armia[6]. Wprawdzie obie sytuacje zostały opanowane przez dowódców Decjusza, osłabiły jednak prestiż i pozycję cesarza[6]. Prawdopodobnie reakcją na te wydarzenia była emisja serii monet, które miały przedstawić Decjusza jako depozytariusza dawnych cnót rzymskich[6].
Być może kierowany przekonaniem, że klęski dotykające państwo wynikają z braku respektu dla oficjalnej religii, cesarz wydał w 250 edykt nakazujący wszystkim obywatelom imperium złożenie ofiar tradycyjnym bogom rzymskim[b]. Nie był on wymierzony umyślnie przeciw chrześcijanom (których zapewne w jego tekście wcale nie wspomniano), lecz jego postanowienia uderzały głównie w ich wspólnoty[c], gdyż w cesarstwie tylko oni i żydzi uznawali bezwzględny monoteizm. W miastach powołano specjalne komisje, wobec których obywatele zmuszeni byli składać wymagane ofiary wraz z oficjalną deklaracją przywiązania do państwowej (rzymskiej) religii[9]. Działania te osłabły w 251, kiedy Decjusz ponownie wyruszył przeciw barbarzyńcom nad Dunaj[6].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Data urodzenia niepewna: Słownik cesarzy rzymskich (Poznań: Wyd. Poznańskie, 2001, s. 145) dopuszcza ok. 190 lub ok. 200 n.e.; rok 201 n.e. podany w Lesley Adkins, Roy A. Adkins, Handbook to Life in Ancient Rome, New York: Facts On File, 2004, s. 28.
- ↑ Słownik cesarzy rzymskich, dz. cyt., s. 146. Mylące datowanie tego edyktu na koniec roku 249 podane w Wielkiej Historii Świata. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, t. 11, s. 79.
- ↑ Marian Banaszak: Historia Kościoła katolickiego. T.1: Starożytność. Warszawa: ATK, 1986, s. 67. Co jego istotnego znaczenia, wymowne jest, że o edykcie i prześladowaniach nie wspomina żaden ze starożytnych autorów omawiających krótkotrwałe panowanie Decjusza (Aureliusz Wiktor, Eutropiusz, Zosimos).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Krawczuk 2001 ↓, s. 396.
- ↑ a b Drinkwater 2005 ↓, s. 37.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 37,38.
- ↑ a b c d e Drinkwater 2005 ↓, s. 38.
- ↑ The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193-337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005, s. 776. ISBN 978-0-521-30199-2.
- ↑ a b c d e f g h i j Drinkwater 2005 ↓, s. 39.
- ↑ Krawczuk 2001 ↓, s. 401-402.
- ↑ Drinkwater 2005 ↓, s. 39,40.
- ↑ Krawczuk 2001 ↓, s. 398.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- John Drinkwater: Maximinus to Diocletian and the 'crisis'. W: The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193-337. Alan K. Bowman (red.), Peter Garnsey (red.), Averil Cameron (red.). T. XII. Cambridge University Press, 2005. ISBN 978-0-521-30199-2. (ang.)
- Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2001, s. 398. ISBN 83-207-1489-3. OCLC 749593191.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Roman Emperors - DIR Trajan Decius, www.roman-emperors.org [dostęp 2016-07-10].