Demawend
Widok na Demawend | |
Państwo | |
---|---|
Położenie |
prefektura Amol↗ |
Pasmo | |
Wysokość |
5610 m n.p.m. |
Wybitność |
4667 m |
Pierwsze wejście |
905 |
Położenie na mapie Iranu | |
35°57′21″N 52°06′31″E/35,955833 52,108611 |
Demawend (5610 m n.p.m.) – wulkan drzemiący w górach Elburs, najwyższy szczyt Iranu, położony około 70 km na północny wschód od Teheranu i ok. 60 km na południe od miasta Amol. Wulkan zbudowany głównie z kwasowych law andezytowych. Duży kąt nachylenia stoków (stratowulkan) - ok. 30-40°. U podnóża występują licznie wody siarczanowe. Wysokość wulkanu wynosi 5610 m. Starsze pomiary wskazywały na 5671 m[potrzebny przypis], jest to jednak wartość zawyżona[według kogo?].
Historia zdobywania szczytu
[edytuj | edytuj kod]Pierwszego udokumentowanego wejścia na szczyt dokonał Abu Dolaf Kazradżi w 905 r.[1] Trzysta lat później Jakut Ibn Abdallah al-Hamawi - greckiego pochodzenia geograf w służbie imperium bizantyjskiego, próbował ponownie zdobyć Demawend, lecz musiał zawrócić tuż spod wierzchołka. Tym niemniej, jego miejscowi przewodnicy, którzy - jak z tego wynika - bywali już na szczycie góry, opisali mu go na tyle dokładnie, że podróżnik umieścił ten opis (zgodny z realiami) w swym słynnym Słowniku krajów (Mu'dżam al-Buldan).
Demawend, który przy dobrej pogodzie widoczny jest z Teheranu, nie należy do szczytów trudnych do wspinaczki. Nie stromość skał, ale wysokość, wulkaniczne podłoże i zmieniające się często warunki pogodowe, odstraszały kolejnych, potencjalnych zdobywców.[2] Jeszcze na początku XIX w. kwestionowano w ogóle możliwość zdobycia tej góry. Pierwsze wejście na szczyt Demawendu dokonane przez Europejczyka miało być może miejsce w 1837 r. Miał go dokonać W. Taylor Thompson, topograf i sekretarz angielskiego poselstwa w Teheranie. Część historyków alpinizmu uważa je jednak za wątpliwe[3], przyjmując, że Thompson nie dotarł na sam szczyt, lecz zawrócił ok. 300 m pod wierzchołkiem[4]. Szczytu nie osiągnął również francuski botanik Pierre Martin Rémi Aucher-Éloy (1792-1838), któremu przypisywano drugie wejście[4]. W tej sytuacji jest możliwe, że 1 sierpnia 1843 r. jako pierwszy Europejczyk zdobył Demawend Theodor Kotschy - austriacki botanik i podróżnik, urodzony w Ustroniu na Śląsku Cieszyńskim[4]. Kolejnego znanego wejścia dokonał samotnie 28 sierpnia 1852 r. Józef Czarnota - urodzony w Strumieniu na Śląsku Cieszyńskim polski poddany cesarza austriackiego i dyrektor górniczy w służbie szacha perskiego[5]. Poczynając od roku 1860 rejestrowane są coraz liczniejsze wyprawy na Demawend, organizowane początkowo przez Brytyjczyków i Niemców.
Mitologia
[edytuj | edytuj kod]Mityczne miejsce uwięzienia Aži Dahaka przez Feriduna.
Wykorzystanie gospodarcze
[edytuj | edytuj kod]Niższe stoki wykorzystywane są intensywnie przez różne gałęzie gospodarki pasterskiej, szczególnie od strony zachodniej i południowej, gdzie stoki przechodzą w płaskowyż. W szczególności dobrze rozwija się pszczelarstwo, natomiast w sezonowych osadach pasterskich wytwarzane są tradycyjne dywany perskie[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Damavand. SummitPost.org.
- ↑ Ryszard Badowski , Demawend [online], Onet.pl [zarchiwizowane z adresu 2010-04-12] .
- ↑ Szczepański Jan Alfred: Polskie wyprawy egzotyczne, w: "W skałach i lodach świata", t. 2 pt. "Polskie wyprawy egzotyczne", Wiedza Powszechna, Warszawa 1961, s. 22-23
- ↑ a b c Saduś Lucjan: Demawend, w: “Wiechy” R. 36 (1967), wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków 1968, s. 60-66;
- ↑ Golec Józef, Bojda Stefania: Czarnota Józef (1818-1852), w: Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej t. 2, wyd. pierwsze, Cieszyn 1995, s. 40-41 ISBN 83-901-007-07
- ↑ Tomasz Larczyński , Pocztówki z Iranu, Warszawa 2018, s. 93-96 .