Deskryptywizm (językoznawstwo)
Deskryptywizm (łac. describere – opisywać) – dążność do neutralnego badania i opisywania mowy używanej przez daną społeczność językową. Wszelkie badania akademickie w zakresie językoznawstwa mają z założenia charakter deskryptywny; zadaniem językoznawstwa, jak każdej innej dyscypliny naukowej, jest opisywanie rzeczywistości bez formułowania sądów wartościujących[1][2][3][4][5][6].
Podejście deskryptywne przeciwstawiane jest z zasady preskryptywizmowi, czyli dążności do wywierania wpływu na praktykę językową, znajdującej główne zastosowanie w kontekstach edukacyjnych[7]. Preskrypcja ma na celu definiowanie norm języka standardowego i udzielanie porad na temat efektywnego posługiwania się językiem – można ją traktować jako łatwo przyswajalną formę przedstawienia wyników badań opisowych, obejmującą również regulację pewnych subiektywnych aspektów estetyki językowej. Preskrypcja i deskrypcja mają charakter komplementarny, ale odróżniają się priorytetami i kontekstami zastosowania.
Opisowość[edytuj | edytuj kod]
Według rozumienia sformułowanego przez językoznawcę Larry'ego Andrewsa gramatyka deskryptywna jest podejściem lingwistycznym, które bada faktyczną postać języka, w opozycji do gramatyki normatywnej (preskryptywnej), która skupia się na nakreślaniu i dyktowaniu pewnych wzorców praktyki językowej[8]. Innymi słowy, gramatyka deskryptywna w swojej praktyce analitycznej koncentruje się na badaniu preferencji komunikacyjnych i prawideł językowych ludzi o różnym pochodzeniu środowiskowym, przede wszystkim w kontekście mowy obiegowej; gramatyka normatywna zaś formułuje normy gramatyczne oczekiwane od użytkowników języka. Gramatyka deskryptywna odstępuje zatem od oceniania konstrukcji językowych pod względem fortunności, o ile elementy te faktycznie funkcjonują i są akceptowane w praktyce językowej. Gramatyka normatywna natomiast bierze pod uwagę ustalone zasady oraz konwenanse społeczne i stwierdza, który sposób wypowiedzi jest bardziej właściwy według tych norm. Andrews zwraca uwagę, że chociaż większość językoznawców kieruje się deskryptywizmem, nauczyciele ze szkół publicznych przyjmują z zasady podejście normatywne[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Snježana Kordić, Jezik i nacionalizam (Rotulus Universitas), Zagrzeb: Durieux, 2010, s. 60, ISBN 978-953-188-311-5, LCCN 2011520778, OCLC 729837512, OL: 15270636W [dostęp 2019-05-24] (serb.-chorw.).
- ↑ Robert Lawrence Trask, Key Concepts in Language and Linguistics, Routledge, 1999, s. 47-48, 163, ISBN 978-0-415-15741-4 (ang.).
- ↑ John Lyons, Introduction to Theoretical Linguistics, Cambridge University Press, 1968, s. 42-44, ISBN 978-0-521-29775-2 (ang.).
- ↑ Moch. Syarif Hidayatullah, Cakrawala Linguistik Arab, wyd. poprawione, Gramedia Widiasarana Indonesia, 2017, s. 5-6, 18, ISBN 978-602-452-369-5 (indonez.).
- ↑ André Martinet, Eléments de linguistique générale, Paryż: Armand Colin, 1980, s. 6-7, ISBN 978-602-452-369-5 (fr.).
- ↑ Jean-Marie Essono, Précis de linguistique générale, L'Harmattan, 1998, s. 5-6, 17-18, ISBN 978-2-296-37486-7 (fr.).
- ↑ McArthur 1992 ↓, s. 286.
- ↑ Andrews 2006 ↓, s. 25.
- ↑ Andrews 2006 ↓, s. 26.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tom McArthur, The Oxford Companion to the English Language, Oxford University Press, 1992 (ang.).
- Larry Andrews, Language exploration and awareness: a resource book for teachers, wyd. 3, Mahwah, N.J.: Lawrence Earlbaum Associates, Inc., 2006, ISBN 0-8058-4308-6, OCLC 61821852 (ang.).
- James Milroy, Lesley Milroy, Authority in Language: Investigating Standard English, wyd. 3, Londyn: Routledge, 1999, ISBN 0-203-02603-9, OCLC 50987367 (ang.).
- Peter Trudgill, Sociolinguistics and Linguistic Value Judgements: Correctness, Adequacy and Aesthetics, Universität Duisburg-Essen, 1976, s. 5 (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- How to Be a Reasonable Prescriptivist, Merriam-Webster (ang.).
- Václav Cvrček, Je jazyková regulace potřeba?, „Vesmír”, 87, 811, 2008/11, 6 listopada 2008 (cz.).
- Václav Cvrček, Koncept minimální intervence, „Slovo a slovesnost”, 69, 2008 (cz.).
