Deskryptywizm (językoznawstwo)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ten artykuł dotyczy podejścia opisowego w lingwistyce. Zobacz też: inne znaczenia słowa „deskryptywizm”.

Deskryptywizm (łac. describere – opisywać) – dążność do neutralnego badania i opisywania mowy używanej przez daną społeczność. Podejście deskryptywne wystrzega się zewnętrznych ocen normatywnych na rzecz obiektywnego opisu realiów językowych oraz rejestracji zasad rządzących mową native speakerów[1][2]. Badacze stosujący tę metodę skupiają się na obiektywnym i systematycznym przedstawieniu systemu językowego, odwzierciedlającym empiryczne fakty praktyki mownej[3][4]. Wszelkie badania akademickie w zakresie językoznawstwa mają z założenia charakter deskryptywny; zadaniem językoznawstwa, jak każdej innej dyscypliny naukowej, jest opisywanie rzeczywistości bez formułowania sądów wartościujących[5][6][7][8][9][10].

Gramatyka deskryptywna, choć stroni od formułowania własnych przepisów normatywnych, może odnotowywać poglądy poprawnościowe panujące w danej społeczności, a także podawać informacje na temat stosowności opisywanych form i konstrukcji językowych w różnych kontekstach komunikacyjnych[2][11]. Językoznawcy czynią zasadnicze rozróżnienie między wewnętrznym systemem gramatycznym danej odmiany języka a spostrzeżeniami społeczno-moralnymi, promującymi pewien sposób posługiwania się mową[11].

Podejście deskryptywne przeciwstawiane jest z zasady preskryptywizmowi, czyli dążności do wywierania wpływu na praktykę językową, znajdującej główne zastosowanie w kontekstach edukacyjnych[12]. Preskrypcja ma na celu definiowanie norm języka standardowego i udzielanie porad na temat efektywnego posługiwania się językiem – można ją traktować jako łatwo przyswajalną formę przedstawienia wyników badań opisowych, obejmującą również regulację pewnych subiektywnych aspektów estetyki językowej. Preskrypcja i deskrypcja mają charakter komplementarny, ale odróżniają się priorytetami i kontekstami zastosowania.

Opisowość[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też: Gramatyka opisowa i Gramatyka normatywna.

Według rozumienia sformułowanego przez językoznawcę Larry’ego Andrewsa gramatyka deskryptywna jest podejściem lingwistycznym, które bada faktyczną postać języka, w opozycji do gramatyki normatywnej (preskryptywnej), która skupia się na nakreślaniu i dyktowaniu pewnych wzorców praktyki językowej[13]. Innymi słowy, gramatyka deskryptywna w swojej praktyce analitycznej koncentruje się na badaniu preferencji komunikacyjnych i prawideł językowych ludzi o różnym pochodzeniu środowiskowym, przede wszystkim w kontekście mowy obiegowej; gramatyka normatywna zaś formułuje normy gramatyczne oczekiwane od użytkowników języka. Gramatyka deskryptywna odstępuje zatem od oceniania konstrukcji językowych pod względem fortunności, o ile elementy te faktycznie funkcjonują i są akceptowane w praktyce językowej. Gramatyka normatywna natomiast bierze pod uwagę ustalone zasady oraz konwenanse społeczne i stwierdza, który sposób wypowiedzi jest bardziej właściwy według tych norm. Andrews zwraca uwagę, że chociaż większość językoznawców kieruje się deskryptywizmem, nauczyciele ze szkół publicznych przyjmują z zasady podejście normatywne[14].

Pewne formy gramatyki normatywnej stały się obiektem krytyki ze względu na ignorowanie zmian językowych i zróżnicowania stylistycznego języka, a także dyktowanie norm językowych na podstawie preferencji pewnych wybranych środowisk[4].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Zobacz hasło deskryptywizm w Wikisłowniku

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Turkish Phonology, morphology and Syntax, Anadolu Universitesi, s. 163, ISBN 978-975-06-0261-0 (ang.).
  2. ↑ a b Robert Lawrence Trask, Language and Linguistics: The Key Concepts, Routledge, 2007, s. 69, ISBN 978-1-134-12408-4 (ang.).
  3. ↑ Thomas Burns McArthur, Tom McArthur, Roshan McArthur, Concise Oxford Companion to the English Language, Oxford University Press, 2005, ISBN 978-0-19-280637-6 (ang.).
  4. ↑ a b Anne Curzan, Fixing English: Prescriptivism and Language History, Cambridge University Press, 2014, s. 14–15, ISBN 978-1-107-02075-7 (ang.).
  5. ↑ Snježana Kordić, Jezik i nacionalizam (Rotulus Universitas), Zagrzeb: Durieux, 2010, s. 60, ISBN 978-953-188-311-5, LCCN 2011520778, OCLC 729837512, OL: 15270636W [dostęp 2019-05-24] (serb.-chorw.).
  6. ↑ Robert Lawrence Trask, Key Concepts in Language and Linguistics, Routledge, 1999, s. 47–48, 163, ISBN 978-0-415-15741-4 (ang.).
  7. ↑ John Lyons, Introduction to Theoretical Linguistics, Cambridge University Press, 1968, s. 42–44, ISBN 978-0-521-29775-2 (ang.).
  8. ↑ Moch. Syarif Hidayatullah, Cakrawala Linguistik Arab, wyd. poprawione, Gramedia Widiasarana Indonesia, 2017, s. 5–6, 18, ISBN 978-602-452-369-5 (indonez.).
  9. ↑ André Martinet, Eléments de linguistique générale, Paryż: Armand Colin, 1980, s. 6–7, ISBN 978-602-452-369-5 (fr.).
  10. ↑ Jean-Marie Essono, Précis de linguistique générale, L’Harmattan, 1998, s. 5–6, 17–18, ISBN 978-2-296-37486-7 (fr.).
  11. ↑ a b Suzanne Eggins, Introduction to Systemic Functional Linguistics: 2nd Edition, A&C Black, 2004, s. 139, ISBN 978-0-8264-5786-8 (ang.).
  12. ↑ McArthur 1992 ↓, s. 286.
  13. ↑ Andrews 2006 ↓, s. 25.
  14. ↑ Andrews 2006 ↓, s. 26.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Deskryptywizm_(językoznawstwo)&oldid=57424503”